Forum. Jaargang 3

[p. 482]

De Keerzijde

De pijnlijk getroffenen

Er zijn op dit oogenblik in het Vlaamsche land tallooze ‘pijnlijk getroffenen’: padvinders, gymnasten, ziekenverpleegsters, patronagebezoekers, jongelingen en jeugdige dochters uit den midden- en boerenstand, voor het meerendeel sympathieke jongelieden, die goed op stap kunnen gaan, maar die zich tot dusver nog maar zelden als letterkundige critici of doctoren der moraal hadden onderscheiden. Die op stap loopende jongelui zijn ‘pijnlijk getroffen’ door het neo-naturalisme in de laatste romans van gekende katholieke schrijvers, die alsnog nominaal niet worden aangeduid. Iedereen zal wel hebben begrepen, dat Anton van de Velde en Anton Thiry met hun onschuldig neo-folklorisme niet worden bedoeld. Als zij trouwens dat neo-naturalisme hadden bedreven zou zich daaraan niemand hebben gestoord. Met dat al hebben de geestelijken alle vijf en de beide Antons een langen stoet van Panurge-schapen: drie groepeeringen, waarbij vijf-en-twintig vereenigingen van doorbrave jongens en meisjes zijn aangesloten, hebben de motie der pijnlijk getroffenen aangenomen en besloten die in al haar jeugdbladen, benevens in de dagbladpers, te publiceeren.

Waarom zou aan deze jeugd ook nog niet een motie ter stemming worden gegeven, of althans uit haar naam de wereld worden ingezonden, tot afkeuring van Ugo Ojetti? Deze blijkbaar katholieke auteur, directeur van het Italiaansche tijdschrift Pégase, durft het aan vrijmoedig te onderzoeken waarom de kunst en de Kerk hoe langer hoe meer uiteengroeien. En hij heeft den vinger op één van de wonden gelegd: On a vu prononcer contre l'art des défenses d'une étroitesse d'esprit digne non d'un prélat catholique, mais d'un quaker.

In Vlaanderen zijn het geen prelaten, maar padvinders en gymnasten, jeugdige boerinnen en arbeiders, die tegen de godvergeten katholieke schrijvers worden uitgezonden. Men zou de vraag kunnen stellen of al deze aankomende jongelui misschien de boeken met neo-naturalistische strekking van de bedoelde katholieke schrijvers hebben gelezen.

Maar de katholieke schrijvers, zooals trouwens alle schrijvers zonder meer, hebben geen antwoord op die vraag noodig om het procédé der moties af te wijzen: een referendum onder onmondige meisjes en knapen kan in kunstaangelegenheden slechts de beteekenis hebben van een lolletje. De vaders van de motie, waarbij ‘een dringend beroep wordt gedaan op het geweten van alle katholieke letterkundigen om in hun werken - ook in hun romans (sic) - alles te vermijden wat ook maar eenigszins een aanleiding kan zijn tot kwaad, vooral voor onze dierbare katholieke jeugd (sic)’, zullen wellicht aanvoeren, dat het hier, over de kunst heen, een kwestie van

[p. 483]

moraal betreft. Dat maakt dan de gansche geschiedenis niet fraaier: de Vlaamsche schrijvers worden overgeleverd aan een moraliseerenden kindersovjet.

Ik zei reeds dat de neo-naturalisten alsnog niet worden genoemd. Reeds wordt echter in de motie met een dreigement gezwaaid: ‘waar het noodig is zullen de romans worden aangeduid, die niet mogen gelezen worden.’ Op gevaar af de vaders der motie van de pijnlijk getroffenen te verbazen vind ik voor mijn part dat guillotineeren van katholieke schrijvers, mits het resoluut worde toegepast door de kerkelijke overheid, sympathieker dan de domheid onderaan, bij de argelooze padvinders, of terzij, bij de veile knechten der Jezuïten. Het index-tribunaal zou mij liever zijn, dan het preutsch geklets van de zeer zuiveren onder de zuiveren, die telkenmaal de onzuiverheid willen zuiveren als een Bernanos een Sous le Soleil de Satan schrijft, of een Mauriac den kwelgeest van het brandend vleesch in een van zijn romans verslaat. Waarom een blad voor den mond te nemen: een der pornografen waarop de pères-la-pudeur thans hoofdzakelijk jagen is Gerard Walschap. Het is maar een accidenteele dwaasheid, wanneer Nederlandsche critici bij een vertaling van Supervielle's verhaal De Os en de Ezel uit den Heiligen Stal, aanteekenen, dat het voor katholieken niet geschikt is, omdat het oneerbiedig zou zijn. Gerard Walschap is de zondebok en de vuilbaard, waarover vijf geestelijken hun mantels willen spreiden wanneer de padvinders voorbijgaan. Zij hebben intusschen nog niet gemerkt, dat bij alle ruwheid van beelding, alle scherpte van visie, Walschap een bijna systematisch moralist is: een die den ondergang romanceert van het verdorven bloed, een die den opgang romanceert van de physieke en moreele gezondheid, waaruit stevige gezinnen, stevige dorpen, stevige geslachten groeien.

M.R.

De Limburgers

G. citeert in het vorig nummer uit ‘Het belang van Limburg’. Het lag op zijn weg eenmaal dat blad te ontdekken, ik heb dit oogenblik steeds gevreesd. Wat daar over letterkunde geschreven wordt is inderdaad van een genadelooze, de spuigaten uitloopende stommiteit. Onlangs werd er gepleit voor de nieuwe vereeniging ‘Scriptores catholici’ met het volgende argument: ‘Persoonlijk kennen wij b.v. het geval van een jong Limburgsch letterkundige, die een bijdrage inzond voor een tijdschrift en ze terug kreeg zonder een woordje opheldering, alhoewel een groot deel der geplaatste bijdragen lang niet zooveel waard was als het teruggestuurde. Daarom moet “Scriptores catholici” tot stand komen...’

Wij weten dat dit ‘geval’ geheel het letterkundig program van ‘Het belang van Limburg’ bepaalde en dit heeft niet het minste belang, zelfs niet voor Limburg als G. maar weet dat ‘Het belang van Limburg’ Limburg niet is.

G.W.

[p. 484]

Eerherstel

De heer Karel Gessler, stadsarchitect te Maeseyck, schrijft mij:

‘Waarde Heer, Dat gij niets geeft om “waarheid” in architectuur is uwe zaak en ik neem het u niet kwalijk. Het vaderschap echter van het Bruggesche station architect Schadde ontnemen om het De la Censerie op den hals te schuiven kan er niet door. Uwe lezers hebben het recht juiste inlichtingen te eischen...’

Dat recht bezitten de Forumlezers alleszins en wellicht is het billijk hen deze bevoegde terechtwijzing niet te onthouden. Ik spreek dan ook een rechtzinnig mea culpa uit over mijn zonde tegenover den Heiligen Geest en de Conventie van Bern op het auteursrecht. Cuique suum. Mijn ijveren voor ‘onzakelijkheid’ is niet zoo pervers dat het den twijfel aan het vaderschap, zoowel in het courante leven als in de Kunst, van uitzondering tot regel zou willen verheffen.

R. Brulez