't Fonteintje. Jaargang 2

[p. 51]

Richard Minne.
Polderland.

Ik zou me schamen dit boek te beginnen zonder hem te herdenken die, meer dan mijn geestelijke, mijn menschelijke leidsman is geweest.

Hij die mij het Polderland heeft geopenbaard.

Van een driejarig verblijf tusschen de kille witte muren van een bisschoppelijk collegie had hij niet alleen een zedelijke tucht meegedragen, maar ook een recht op vriendschappelijken omgang met het superieure wereldje van ten lande, dat begint bij den pastoor en eindigt bij den schoolmeester.

Hoe menigmaal ben ik niet den krakenden trap van 't doksaal opgeklauterd achter den koster met zijn zwarten blinkenden jas? Geen vliegje verroerde. Het licht dat door de ramen viel streepte de stilte met rood, purper en geel. Ik was een heilige in wording, maar één van de heiligen die vòòr vele waterkens komen te staan.

Zelfs dààr waar mijn jeugd een hindernis mocht heeten heb ik mijn goeden leidsman vergezeld. In de

[p. 52]

halve kaberdoezekes, waar de bazin voor hare dochters niet moet onderdoen, stond mijn glas naast het zijne. En mijn lach had de hoogte van zijnen lach.

Ik sneed het riet tot een fluit en zette de stroppen voor het wild. Hij keek toe en was tevreden over mijn werk.

Er kwamen ook ernstige dagen. En nachten vooral, als de maan slechts met een sikkel aan den hemel staat of achter zware wolken zit verborgen. Toen dreven wij 't gesmokkelde vee vòòr ons uit langs de smalle strooken, die des Winters nog min of meer bruikbaar zijn. Tot halverhoogte zonken onze lompe laarzen in de zuigende aarde en een fijne mijzel verkleumde ons de handen en het aangezicht. Vòor den morgen landden wij op een verloren pachthof aan waar een lamp achter de staldeur walmde, en knoopten de doeken van den muil der beesten los. Zij waren moei en loeiden niet.

Soms waren 't verre tochten naar een boerderij, en dààr in de laag-gebalkte keuken een heldhaftig op- en afbieden om eenige roeden aardappels of suikerbeeten. Rond Kerstdag werd het een bedevaart door de sneeuw, van hofstee tot hofstee, waar telkens 't zwabberend zwijn op 't mes te wachten stond.

[p. 53]

Een dagelijksche omgang met drijvers, lolders, ketsers en zielhonden volmaakte overigens mijn sentimentaliteit.

Op een vroegen uchtend kwamen vreemde mannen door 't land een rechte lijn trekken, en, op gelijken afstand van elkander, werden roode pieken geplant. Een papier, aan het kerkpoortaal uitgehangen, vertelde ons dat het Polderland aan den ‘Vooruitgang’ ging geopend worden. Twee maanden later stoomde de eerste buurttram door de eenzame velden: een ijzeren ding dat in den avond floot als een marodeur.

Wij hebben verdedigd wat wij konden, nietwaar mijn goede vriend? Hebben wij niet op een nacht de dwarsliggers weggesleept en in de gracht gegooid?

Maar de ‘Vooruitgang’ is een ernstiger ding dan we dachten. En wij hebben den duim gelegd.

Zoo tast men af en toe het Polderland naar de ziel. Maar toch waaien de populieren, gedijen de menschen. En mijn geloof gaat niet ten onder.

Nochtans weegt mijn hart soms zwaar, mijn goede vriend, nu gij onder uw houten kruis rust. De peerdezurkel en de distels schieten er weelderig op weliswaar, en die rijke taaie groei is mij nog een stille troost.

[p. 54]

Het Polderland!

Een Eldorado is het niet, moet ge weten, die grepe land in 't Noorden van mijn provincie. Zeven maanden van 't jaar drijft ze in de zompe en den smoor. Dan drinkt men er groote druppels om zich moed en warmte te geven, en vloekt men op de wereld en op de paarden, die in de verraderlijke modder plonsen. Zeker, wat ze den Zomer noemen of zoo iets, komt ook in dat land, met zwarte blinkende horzels, die steken, en de zon, die boven de groeite davert.

Soms legt de spade er een zevenkleurige schelpe bloot of stuit de ploeg er op een wrong beenderen, gebouwd gelijk 't geraamte van een galjoot.

Gemeentelijke musea om dit alles te bergen bestaan er niet. 't Verleden dat er leeft - maar leven dan! - vindt zijn verpersoonlijking in de djeepten die des nachts de stalkaarsen komen uitblazen of, aan een blozende jeugd, 't Sinte Markoen aanzetten.

In dat land komen weinig menschen uit den vreemde. Soms een half-verwaaide of een zoeker naar peni-

[p. 55]

tentie. Maar hij keert terug van waar hij kwam, met slijk aan de zolen en zonder bate voor de ziel.

Zooals men zich tegenover een mensch rechtvaardigt, rechtvaardigt men zich tegenover een land.

En de duivel weet hoeveel zonden er op mijnen kerfstok te tellen zijn! Zoodat deze rechtvaardiging misschien 't gewicht krijgt van een biecht.

Ik was jong. En de jeugd staat met het hoofd in den wind. De dauw lag nog over de meerschen toen ik het land verliet, en één enkele haan zat op een toegedraaiden slagboom den morgen te wekken.

Ik kwam en overwon de stad. Ik werd een Europeër en woonde op het derde verdiep. Onder mij groezelde en kluwde de bedrijvigheid en ik leerde logisch denken. Ik wandelde door pinakoeken en dierentuinen, en een verre nicht. die zeven talen sprak, verklaarde den glorieuzen stamboom mijner familie.

De meeste avonden bracht ik door op bezoek, waar ik naast de piano oprees in mijne hoedanigheid van poëet. Ik vertelde cynische grappen aan de hospita en nochtans, ik was verliefd als een hert, en zat in den maneschijn bij den parkvijver, totdat de zilveren tritons voor mij hun liederen zongen.

De kleine uurkens zagen mij afdrijven naar huis. Vòòr

[p. 56]

mij lagen de pleinen der grootstad die schitterden als zware trossen van licht, de lanen dichtgegroeid van donkerte, de straten die waggelden van lawaai en deze die strak stonden van stilte. Het leek me alsof Londen, Tokio en Sodoma aaneengeregen waren tot een waanzinnige grootheid met uitpuilende koepels en dommen als glariënde oogen, met scherpe schuifelende spitsen, met strepen en stroomen van glorie, met verlaten grachten en valleien van doodgebrand metaal. Ik dronk groote potten en verwierf het kosmisch bewustzijn.

Had ik nog tijd om aan de verre eenvoudige werkelijkheden van het Polderland te denken? Wat kon mij 't gedoe van een armzaligen delver verdommen die zijn taai vlas root in de zwarte vaart, en 't overige van den dag nog trekt en ploegt gelijk een os om de hypotheken van zijnen rug af te wentelen? Daar bleef me weliswaar de herinnering aan de boekweit die Ledeganck bezong. Tot vervelens toe vlocht ik zelfs dit motief door mijn verzen. Een geletterd kritikus wees Theocritus als mijn geestelijken vader aan.

Eerbiedwaardige gezelschappen openden mij hunne deuren. Bij 't nagerecht maakten de vrouwen mijn lof, terwijl ik de ongeschaafde liefde der boerenmeissens

[p. 57]

prees, wier jakken bersten gelijk een rijpe huls, De heeren, die vijftig Lenten achter den rug hadden, wreven zachtjes met hun magere handen over de knieën.

Ik trouwde.

Mijn vrouw speelde viool, borduurde en las.

Vanuit Venetië, waar we gedurende onze reis vertoefden, schreef ze geestdriftige brieven aan hare vriendinnen. De glans van al dat nieuwe verblindde mij echter te zeer om te bemerken dat zij daartoe den Baedeker plunderde, en mijn eigen vertrouwelijke ontboezemingen op den hoop toe. Dagelijks zette ik vier, vijf maal mijnen naam naast den hare, onderaan zooveel vellen lyrische luidruchtigheid.

Deze brieven deden natuurlijk de ronde, en daar ze meer dan ééne doorslaande dwaasheid bevatten, moest ik het weldra ontgelden bij de litterateurs, die reeds aan hun derden bundel waren en nog immer in de schaduw zaten.

Ik werd genekt als een konijn.

Zeven maanden later werd mijn echt wettelijk ontbonden.

En nu sta ik weer vòor het Polderland, met mijne deftige manieren en de leegte in het hart.

Dat de bramen barmhartig wezen aan mijn fijne, witte handen!