Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 4

[p. 119]

Verzoek tot vestiging van een drukkerij te Breda in 1613
door A. Hallema

In mijn bijdrage, getiteld ‘Drukkers en Uitgevers te Breda tot de aanvang der 19de eeuw’ opgenomen in dl. III van het ‘Jaarboek v/d Gesch. en Oudh. kring De Oranjeboom’ (1950), heb ik getracht uit gedrukte bronnen, doch vooral aan de hand van archivalisch materiaal, een overzicht te geven van de drukkers, uitgevers en boekhandelaren, die sedert de uitvinding der boekdrukkunst zich te Breda hebben gevestigd en aldaar òf aan de productie van òf aan de handel in boeken en andere gedrukte bescheiden hun zorgen, tijd en kapitaal hebben gegeven. Voor een geschiedenis van hun leven en werken moge ik dus belangstellenden daarheen verwijzen.

Bij een voortgezet archivalisch onderzoek betrapt men zich er zelf altijd weer op, dat, ondanks vroeger aangewende pogingen om zoveel mogelijk volledig te zijn, er steeds stof voor ‘nalezingen’ overblijft en dat zelfs de meest minutieus opgezette historische bijdrage immer opnieuw onvolledig blijkt.

Ten aanzien van de boven aangehaalde bijdrage ervoer ik dit ook bij het doorwerken van een collectie missiven, ingekomen bij de Bredase magistraat in de jaren 1607-1613¹⁾. Daarin komt namelijk een brief voor, behelzende een verzoekschrift van een Rotterdamsche boekdrukster, Judith Bouts, weduwe van Jan van Ghelen, die een drukkerij in de Maasstad had geëxploiteerd. Zij had deze affaire na de dood van haar echtgenoot voorgezet ‘binnen Rotterdam inden witten Hasewint’. Daartoe blijkbaar opgewekt door kennissen en belangstellenden te Breda, waar toen geen drukkerij was, wilde zij zich in deze stad wel met haar bedrijf vestigen. Welke voorwaarden zij stelde, kan men lezen in onderstaande brief, die ook weer het bewijs levert, dat destijds een drukker, zelfs zonder nog de titel van stadsdrukker te voeren, zich min of meer ambtenaar in stedelijke dienst voelde.

1) Nr. 212 Gemeente-archief Breda.

[p. 120]

Aen de Eerw. Heeren mijn Heeren de Borghemeesteren ende Majestraten der stadt Breda.

Alzoo, eerw.Heeren, eenighe uwer eerw. Borgheren off Inghesetenen uwer eerw.Stede mij tot diversche reysen sijn ghemoetet²⁾ ende aengedient hebben aen mij als dat ick mij soude laten bewillighen om binnen uwer eerw.stede te komen woonen. Doordien ick een schoone Boeckdruckerije hebbe, wel versien sijnde van alderhande ghereetschap der selver aengaende om alderhande Boecken, in diversche talen te moghen drucken alsser ter werelt soude moghen ghedruckt worden, ende datter in een tijt lanck binnen uwer eerw.stede geen gheweest en is, dwelck een groote ongherieffelijcke sake is, in alsulcken vermaerden, schoone Stadt gheene Druckerije en is, door welcke een Stadt wijt haren naem in vier hoecken des werelts verbreyt wert als uwe eerw. het selvighe lichtelijcken konnen gheconsidereren, want door de edelheijt der Druckerijen alle duystere dinghen int licht komen.

Zoo ist mijne Eerw. Heeren, dat ick mijnen Dienst aen uwe eerw. presentere in ghevalle³⁾ uwe eerw. mij eenighe recompentie⁴⁾ ghelieven te vergunnen, dat ick des Jaers soude moghen ghenieten (alletijt soo langhe ick in uwe eerw. stede soude moghen woonen), vrij huyshuere ende Brant⁵⁾, ende eenighe pensioen⁶⁾, het ghene uwe Eerw. mij boven de huyshuyre ende Brant soude ghelieven toe voeghen, sal als dan uwe eerw. in alles mij (moghelyc sijnde) ten Diensten bereijt sijn bij daghen ende bij nachten.

Dat de Eerw.heeren over mij niet te hebben te beklaghen en souden ende soude een groot gherieff voor uwe eerw. wesen ence Uwer eerw. ghemeente mede, met een schoone Druckerije versien te wesen in uwer Eerw.stede.

Ootmoedelijcken ist dan dat ick uwe eerw. biddende ben mij metten aldereersten hier op uwe eerw.belieften ghelieven te laten weten, dit doende, etc.

Actum Rotterdam den 17 Juny 1613.

Bij al uwe eerw.Onderdanighe Judith Bouts, weduwe wijlen Jan van Ghelen saligher, boeckdruckster binnen Rotterdam inden witten Hasewint.

2) Ontmoet, te mijnen huize geweest.

3) Voor het geval.

4) Vergoeding, tegemoetkoming in de kosten.

5) Brandstof.

6) Geldelijke toelage.