Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 3

[p. 170]

Pater D^r Bonaventura Kruitwagen O.F.M. †

Toen Prof. de la Fontaine Verwey op 10 Mei zijn inaugurale rede hield, gedacht hij ook de beide ere-doctoren der Universiteit Amsterdam, die hun titel hebben verkregen op grond van hun verdiensten op het gebied der bibliographie. Hij betreurde het, dat een der beiden niet aanwezig kon zijn: pater Kruitwagen was ziek. Misschien heeft niemand van de toen aanwezigen vermoed, dat hij de volgende dag reeds zou overlijden.

Met pater Kruitwagen stierf een der weinige grote Nederlanders, die niet qua beroep, maar uit roeping hun hele leven aan het boek hebben gewijd. De in het ‘Huldeboek’ 1949 afgedrukte lijst van 376 geschriften toont ons pater Kruitwagen vooral als palaeograaf en als deskundige op het gebied van het oude boek. Als palaeograaf was pater Kruitwagen in Nederland waarschijnlijk zonder weerga. Het oude Nederlandse boek, geschreven of gedrukt, had meer dan 50 jaar lang zijn diepe belangstelling.

Daarnaast zal pater Kruitwagen onvergeten blijven als een man, die met temperament en humor zijn grote gaven niet slechts als opbouwende werker, maar ook als strijdbare criticus kon gebruiken. Men denke slechts aan zijn talrijke bijdragen tot de Coster-Gutenberg strijd en aan zijn controverse met Van Ginneken over het auteurschap van de Imitatio Christi.

Pater Kruitwagen beheerste als weinigen de kunst van het brieven-schrijven. Wie ooit een van zijn met paarse inkt en in een bewust ouderwets handschrift geschreven brieven heeft ontvangen, zal niet licht de menselijke warmte en de geestelijke inspiratie vergeten, die van zijn brieven uitgingen.

G.

[p. 171]

Het doel, waarmede deze lezing over de ‘De uitvinding van de boekdrukkunst en hare eerste voortbrengselen’ werd samengesteld, is - zooals eigenlijk vanzelf spreekt - meer kennis van, en meer belangstelling in de oudste gedrukte boeken, bijzonderlijk de Nederlandsche, te verspreiden.

Op de eerste plaats wilde ik u daarom laten zien, welk een groot stuk kunst- en cultuurgeschiedenis er in die oude boeken steekt, ook al bekijken wij ze uitsluitend van den druktechnischen kant. Iemand die zich met incunabelen bezighoudt, moet niet, mag niet, ja, ik zou haast zeggen: kàn niet een droge ‘boekenwurm’ worden, die niets anders ziet dan boeken. Zeker, men kan zich eens moe maken over den datum, den drukker, of drukplaats van een incunabel; men kan desnoods drie, vier dagen aan zoo'n détail-kwestie zitten peuteren. Maar wie zijn vak goed verstaat, kijkt in laatste instantie toch over zulke kleinigheden heen, en houdt steeds beide oogen open voor de breede ruimten der wereld-cultuurgeschiedenis, waarvan dat ééne oude boek, ja alle oude boeken te zamen, slechts een klein, een miniem onderdeel vormen.

Waaruit dus volgt, dat het verspreiden van belangstelling in de boekdrukkunst en de oudste gedrukte boeken slechts beoogt, en slechts beoogen kan: een verfrissching en een verruiming van onzen wetenschappelijken blik op het verleden.

Begin van een redevoering door pater B. Kruitwagen gehouden in 1918 voor de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden.