Folium Librorum Vitae Deditum. Jaargang 1

[p. 25]

In margine

Nederlandse antiquariaatscatalogi 1950

Ieder verzamelaar (en ieder van wie verwacht wordt dat hij het ooit zou kunnen worden) wordt overstelpt door een vloed van aanbiedingen. Duizenden vinden dagelijks op hun bureau gedrukte of gestencilde, grote of kleine, eenvoudige of luxueuze, gespecialiseerde of gevarieerde catalogi, nog afgezien van de lijvige veilingcatalogi. Het is geen gemakkelijk werk zich wekelijks door deze massa's papier heen te werken om misschien een of twee boeken te ontdekken, die voor de aanvulling der eigen verzameling in aanmerking komen.

Verreweg de meeste van deze catalogi verwachten niet, bewaard of herhaaldelijk geraadpleegd te worden. En zo biedt dan ook (voorzover het beschikbare materiaal laat zien) het jaar 1950 slechts een zeer klein aantal Nederlandse catalogi van grotere betekenis of van blijvende waarde.

De firma A. Asher & Co. verstuurde aan het eind van het jaar haar catalogus no. 6: 2081 nummers op het gebied van botanie, zoölogie en geologie, een catalogus die vooral door zijn belangrijke reeks van periodieken voor Nederland een gebeurtenis betekent.

In het najaar verscheen catalogus 74 van J.L. Beijers: Orientalia, 1400 nummers.

A.L. van Gendt gaf een der mooiste catalogi uit die in 1950 verschenen zijn. No. II: Old and modern fine printing, 1469-1950, met 39 incunabelen, 12 calligraphische werken en een exemplaar van Wassenaer-Lampe, Historisch verhael... 1622-1632. Het Internationaal Antiquariaat verzond o.m. catalogus 149: 200 geillustreerde werken uit vijf eeuwen, waarin een exemplaar van de oorspronkelijke uitgave van Geofroy Tory's Champfleury.

Het wetenschappelijk antiquariaat kwam voornamelijk aan het woord in een reeks catalogi van Martinus Nijhoff. Bijzondere aandacht verdienen catalogus 691 (Philosophie, ruim 3700 nummers); 695 (België, interessant niet alleen door de talrijke waardevolle periodica en verzamelwerken, maar misschien nog meer door de verzameling van ongeveer 175 vroege Belgische drukken, waaronder 7 incunabelen en 40 drukken uit de eerste vier decennia van de 16e eeuw); 697 (Frankrijk en Genealogie, 660 nummers).

Een der laatste catalogi was catalogus 193 van Ludwig Rosenthal: op bijna 100 bladzijden worden met zeer zorgvuldige beschrijving ongeveer 300 boeken aangeboden op alle gebieden en uit alle tijden.

[p. 26]

Op 11 December 1900 stierf Mejuffrouw Pellechet, de eerste vrouw die de Bibliotheca Vaticana bezocht, en een der bekwaamste Franse incunabelbibliographen. Naast haar grote capaciteiten bezat zij de moed, op eigen kosten de uitgave van de Catalogue général des incunables des bibliothèques publiques de France te beginnen. Toen Mejuffrouw Pellechet overleed, was slechts het eerste deel verschenen. Bij haar dood werd de vrees uitgesproken, dat haar werk onvoltooid zou blijven. Dit was niet te pessimistisch gezien: Polain publiceerde in 1905 en 1909 nog twee delen op grond van door Mejuffrouw Pellechet nagelaten gegevens. Hiermee is het werk bij letter G blijven steken, en in vijftig jaren heeft zich niemand bereid gevonden het voort te zetten.

Antoine Alexander Barbier overleed 125 jaar geleden (5 December 1825). Oorspronkelijk geestelijke, maakte hij in 1793 van de door de Revolutie verkregen vrijheid gebruik om te trouwen. Zijn grote capaciteiten brachten hem op een belangrijke plaats in het geestelijke leven van het revolutionnaire Parijs. Spoedig begrijpt hij zijn aanleg voor de intieme omgang met boeken. Hij wordt conservator - weinig later bibliothecaris - van de bibliotheek, die hij voor het Directorium had opgebouwd; kort daarna benoemde Napoleon hem tot zijn particulier bibliothecaris. Hij werd de oprichter van de bibliotheken van het Louvre, van Compiègne en van Fontainebleau. Na de Restauratie bleef hij op zijn hoge post. Drie jaar voor zijn dood werd hij - naar zijn opvatting onrechtvaardig - gepensionneerd.

Belangrijker dan zijn invloedrijke positie als bibliothecaris kon zijn, is zijn betekenis als bibliograaf. Hij heeft een reeks van bibliographische geschriften uitgegeven, die allen in blijvende verdienste worden overtroffen door de Dictionnaire des ouvrages anonymes, waarvan de eerste druk in de jaren 1806 tot 1809 verscheen (laatste uitgave 1872-1889). Dit werk is nog heden onmisbaar, onverbeterd en in afzienbare tijd onvervangbaar. Deze prestatie wordt pas geheel duidelijk, als men eraan denkt, dat de overeenkomstige werken voor bv. Duitsland, Scandinavië of Spanje pas meer dan honderd jaar later zijn verschenen!

Er worden staats prijzen toegekend aan niet-bibliophiele uitgaven. De jury bestaat uit de heren J.L.C. Boucher, A.A.M. Stols en

[p. 27]

O. Treumann. Het door deze commissie voor 1949 uitgebracht rapport en het daarmee verbonden advies zijn boven elke critiek verheven. Desniettemin heeft de samenstelling der commissie iets onbevredigends: boeken, door leden der jury uitgegeven, kunnen niet meedingen; van de commissieleden wordt een meer dan gewone objectiviteit verwacht. Het lijkt ons mogelijk een jury te vormen, waarvan de leden niet rechtstreeks bij het uitgeven van boeken betrokken, ter zake kundig en bereid zijn deze belangrijke taak te aanvaarden.

Ter herdenking van de 100ste sterfdag van Honoré de Balzac werd in 1950 in de Universiteitsbibliotheek te Leiden een tentoonstelling gehouden, die niet alleen het zeer omvangrijk oeuvre van de Balzac omvatte, maar ook een groot aantal afbeeldingen, die op zijn leven en werken betrekking hebben.

Bovendien waren een aantal werken, die over hem verschenen zijn, tentoongesteld.

Op 18 November 1950 stierf Prof. Dr. G. van der Leeuw. In het ‘Nieuwsblad voor de Boekhandel’ van 23 November verscheen de volgende uitgeversadvertentie:

Prof. Dr. G. van der Leeuw †.
Van zijn hand verscheen een boekje ‘Onsterfelijkheid of Opstanding’ (derde druk) dat nu meer dan ooit van treffende betekenis blijkt.

Over smaak valt niet te twisten.

In 1950 konden de Oxford Classical Texts op een 50-jarig bestaan terugzien, evenals het Oxford Book of English Verse. Dit laatste bereikte in deze halve eeuw een oplage van meer dan 500.000 exemplaren.

[p. 28]

Zonder commentaar. - Op 31 November 1946 werd Goering door het Internationaal Tribunaal te Neurenberg ter dood veroordeeld als ‘de leidende oorlogsagressor’, ‘wiens schuld uniek is in haar enormiteit’. Op 7 November 1950 kondigde in het ‘Börsenblatt für den deutschen Buchhandel’ de uitgever C.E. Schwab G.m.b.H. in Stuttgart met een advertentie over een hele pagina aan: ‘Der Reichsmarschall im Kriege’ von E. Lange, 200 bladzijden tekst en 152 bladzijden platen.

Interessante gegevens over Roosevelt's bibliotheek (16000 boeken. 34000 brochures, 15000 photographieën, circa 100000 meter film) zijn te vinden in J. Gunther, Roosevelt in Retrospect, en in het kort in een daaruit samengesteld overzicht, verschenen in ‘Desiderata’, vol. III, no. 38 (1950). - Reeds in 1949 verscheen overigens een Roosevelt-bibliographie: E.J. Halter, Collecting First Editions of Franklin Roosevelt: Contributions to a FDR Bibliography: Oplage: 77 exemplaren. Prijs: circa 125 gulden.

Het ijzeren gordijn laat weinig gegevens over het boekwezen in de USSR naar het westen komen. In de plaatsvervanger van het Jahrbuch Minerva, The World of Learning, 3rd edition, 1950, is ook Sovjet Rusland vertegenwoordigd (blz. 648-668). De wetenschappelijke academies, de bibliotheken, musea, universiteiten en instituten zijn vermeld, zij het ook over het algemeen met veel minder uitvoerige mededelingen dan andere landen hebben verstrekt. Opvallend is het grote aantal bibliotheken en instellingen, die aan muziek, theater en opvoeding gewijd zijn.

In 1950 zijn in twee periodieken, die in Rusland verschijnen en voor het buitenland bestemd zijn, artikelen verschenen over de Lenin Staats-Bibliotheek te Moskau. Met 13 millioen boeken, 1 millioen pamfletten en prenten etc. is dit de grootste bibliotheek ter wereld (Library of Congress in 1948: 8,3 millioen boeken; British Museum Library: circa 5 millioen boeken). De Lenin Bibliotheek is ondergebracht in 14 gebouwen, die een oppervlakte van 50000

[p. 29]

m² beslaan. Met trots wordt vermeld dat 93% van dit geweldige boekenmagazijn in de jaren na de revolutie bijeen is gebracht en dat de bibliotheek niet slechts de grootste, maar ook de meest gebruikte is (in 1949 1,5 millioen bezoekers en 7 millioen uitgeleende werken).

Een opstel verschenen in het maandschrift ‘Sowjet-Literatur’, 1950, no. 7, behandelt de afdeling ‘zeldzame werken’. Zij omvat 200000 boeken en tijdschriften: incunabelen, Aldinen, Elzevierdrukken, oorspronkelijke uitgaven uit alle literaturen en eeuwen, een belangrijke Giordano Bruno-verzameling. Een grote plaats wordt ingenomen door de zeldzaamheden uit de Slavische literaturen. Het in een bijzondere afdeling bijeengebrachte materiaal geeft een beeld der ontwikkeling van drukkunst en uitgeverij in Rusland van het begin tot heden, vanaf de vroegste Russische drukken en Iwan Fjodorow tot b.v. de eerste, onder pseudoniem verschenen werken van Lenin, waarvan slechts weinige exemplaren aan de greep der czaristische censuur konden ontsnappen.