verzamelde en waarin gewezen wordt op Engelstalige literatuur in vertaling. Het zijn voornamelijk blogs en besprekingen in de kranten en bladen die ik onder ogen krijg. Er wordt veel Engels uitgegeven, maar wat opvalt is dat slechts een selectief aantal boeken besproken wordt, en dan ook meteen: overal. Ik maakte een lijst van boeken die in die zin opvielen, de aandachtstrekkers die allemaal afjoegen op de status van bestseller en hier dus de kans kregen. Daar paradeerden ze: het meisje in de trein, de mooie meisjes van Karin Slaughter, een half af meisje, Robin Rinaldi met haar man en haar minnaars, Miranda July met de eerste foute man. Als je niet beter wist kon je denken dat de wereld één grote datingsite is geworden om het snakken van de een te laten samenvallen met het snakken van de ander. Maar misschien is het zover gekomen met de boekenwereld, die niets liever doet dan veil bieden wat lekker lijkt (met alle respect voor Jane Austen, James Salter en andere hogere lieden voor wie het vanzelfsprekender lijkt om in het Nederlands in de winkel te liggen).
Terug naar mijn stapel knipsels: ik maakte van 28 maart tot 28 mei 2015 een lijst van opvallende vertalingen - naar het beproefde stramien van Het vertaaljaar - en legde die voor aan een aantal mensen aan wie om een rechtvaardige maar scherpe vertaalkritiek werd gevraagd. Ze mochten zelf een boek kiezen, en het maakte niet uit of ze gesettelde dan wel beginnende vertalers kozen, eendagsvliegen dan wel doorleefde grootheden, single-vertalers dan wel duo's of zelfs trio's. Dat relativeerde de keuze: die is per definitie willekeurig, al gaat het wel om een selecte steekproef in een bepaalde periode. Maar het is toch wel wat meer dan een vertaalkritiek op individuele grondslag. Bovendien is de aansturing - de opzet - ook evident in wie de kritieken schrijven: jonge vertaalwetenschappers zijn in de meerderheid en die zijn doordrongen van het verschil dat een gekozen vertaalkritische methode kan maken. Die zullen zich amper baseren op een lokale of incidentele verschuiving maar naar structuren zoeken, naar de grote lijnen in de aanpak van de vertaler of vertalers. Als het goed is zijn ze zich ook bewust van andere factoren dan alleen maar de tekst die vertaald moet worden: de deadlines waarmee vertalers te maken hebben, een uitgever die een makkelijker leesbare tekst wil, een vertaler die uit voorzichtigheid zijn lef beteugelt en voor de zekerheid plausibeler schrijft dan de bronauteur eigenlijk gedaan heeft.
Tja, wat zeggen individuele gevallen? Ik lees nu de autobiografie van de psychiater Oliver Sacks en zie hoe hij worstelde met het probleem. Sacks is befaamd geworden door zijn beschrijvingen van een zeer beperkt aantal casussen, op een moment dat hij een wetenschappelijke carrière ambieerde en moest opboksen tegen een veld dat representatieve data eiste. ‘Grote aantallen zijn onmisbaar - je kunt allerlei dingen generaliseren met behulp van grote getallen -, maar het gaat om het concrete, bijzondere en persoonlijke’ aldus Sacks (in het Nederlands van Otto Biersma en Luud Dorresteijn), ‘en je kunt de aard en impact van een neurologische aandoening onmogelijk echt doorgronden zonder je in het bestaan van de individuele patiënt te verdiepen en die te beschrijven.’ Met andere woorden: representatief mag deze verzameling vertaalkritieken dus niet direct zijn, maar ze is concreter, bijzonderder en persoonlijker dan wat de gezamenlijke andere media boden in de bewuste maanden maart tot en met mei. Het is in ieder geval beduidend veel meer dan vertalingen diskwalificeren op grond van één enkele zin. Non-fictie komt er in de selectie wat bekaaid af.
Auteursrechtelijk beschermd
