Filter. Tijdschrift over Vertalen. Jaargang 13

Noordwijkerhout, 10 april 2006
Geachte redactie,

Iemand heeft een Nederlandse vertaling gemaakt van The very hungry caterpillar van Eric Carle: Rupsje Nooitgenoeg, en dat heeft die iemand volgens Frank Ligtvoet (zie Filter 13: 1, p. 18-21) niet goed gedaan.

Ik stel me voor dat de Nederlandse

[p. 33]

uitgever ongeveer als volgt heeft geredeneerd: Hm, prentenboekje met weinig tekst, vertaalhonorarium nog niet eens vijftien euro (vijftien gulden zal het in die tijd wel zijn geweest), niet de moeite waard om een contract voor op te stellen. Eenvoudige tekst, kindertaal, dat kan iedereen met een beetje kennis van het Engels vertalen. Trouwens, er is ook al een Duitse vertaling, daar kunnen we ook altijd nog even naar kijken als we het niet meer weten. Weet je wat, ik laat het mijn buurmeisje/nichtje/secretaresse doen, of nee, ik vertaal het zelf even in de lunchpauze (hier zijn meer varianten denkbaar). Zo gedacht, zo gedaan en er rolt een Nederlandse vertaling uit, die gigantisch goed verkoopt (64 drukken is toch niet niks). Kennelijk vinden ouders en kinderen het een leuk boek.

Maar Frank Ligtvoet niet, die vindt dat de vertaling geen recht doet aan het origineel. Hij ziet in de vertaling van de titel iets calvinistisch, iets van een opgeheven vingertje. Alsof de titel zou impliceren dat het echt niet deugt wat dat rupsje uitspookt: en maar proppen en maar proppen, die rups! Hierdoor ongerust geworden, neemt Frank Ligtvoet (ik hoop niet dat hij bij alles zo snel van slag raakt) een gedeelte van de vertaling zin voor zin door. En dan blijkt er nog van alles niet te deugen. De vertaler kan er helemaal niks van, wou Frank Ligtvoet maar even zeggen. Maar deze vertaler heeft de uitgever een hoop centjes opgeleverd, dus waarom zou de uitgever hem vervangen? Het lijkt me sowieso misplaatst om op voorhand medelijden te hebben met de uitgever, die nog ‘zure verliesposten’ zal meemaken als hij deze ‘iemand’ nog meer opdrachten geeft.

Waarom in vredesnaam meegevoel met de uitgever en een veeg uit de pan voor een (misschien niet professionele, maar waarschijnlijk goedbedoelende) vertaler, die even tussendoor iets voor een uitgever mag doen? En waarom doet Frank Ligtvoet geen suggesties voor een betere Nederlandse titel? Hij geeft wel toe dat het duidelijk is dat ‘deze titel zich niet gemakkelijk op een goed bekkende manier laat vertalen’. Maar Rupsje Nooitgenoeg békt immers goed! Wat is het probleem? Zolang Frank Ligtvoet de enige is die er een ‘benepen moraal’ in ziet. En die ‘wonderschone vlinder’: was ‘prachtige vlinder’ nou zoveel beter geweest? Het Duits heeft hier ‘ein wunderschöner Schmetterling’; misschien heeft de Nederlandse vertaler zich daardoor laten inspireren. Mijn kinderen lazen indertijd op vakantie in Duitsland het boekje in de Duitse vertaling. Daarvan hebben ze in ieder geval geleerd dat ‘Schmetterling’ vlinder betekent. Ik heb ze er nooit over gehoord dat rupsen van die immorele wezens zijn die de boel kaalvreten.

Misschien ontbreekt het me aan kennis van de grote kinderliteratuur, maar ik heb maar een vage notie wie Vrouwtje Piggelmee is en wat haar opvattingen zijn. Wel meen ik te weten dat het Piggelmee-gezinnetje in een omgekeerde Keulse pot woonde en dat je die boekjes gratis ergens bij kreeg. Zijn ze niet ook door ‘iemand’ geschreven? Misschien kan Frank Ligtvoet daar volgende keer eens iets over schrijven. Dat zou leuk zijn.

Met vriendelijke groet,
Edith Sybesma
Vertaler Zweeds
(tot nu toe geen kinderboeken)