Filter. Tijdschrift over Vertalen. Jaargang 11

[p. 11]

Juan José Saer
De tolk
(Vertaling Trijne Vermunt)

Nu wandel ik langs de zee, over zand dat glad en geel is als vuur. Wanneer ik stilsta en achteromkijk, zie ik het in elkaar gevlochten spoor van mijn voetstappen, dat, verstrengeld, dwars over het strand loopt en precies onder mijn voeten eindigt. De witte schuimrand, die dichterbij komt en weer terugdeinst, scheidt de gele uitgestrektheid van het strand van het blauw van de zee.

Als ik naar de horizon kijk, verwacht ik opnieuw de schepen van de slachters te zien die op de kust afstevenen, eerst zwarte stipjes, vervolgens fijnmazig filigrein, en ten slotte dikbuikige rompen die de zeilen dragen en een woud van palen en touwen, dat statig voortglijdt en langzaam maar zeker de koortsachtige bedrijvigheid van een hoop mannen blootgeeft. Toen ik hen zag, sloot ik mijn ogen, want hun borstkassen van steen schitterden, en even benam het geluid van metaal en rauwe stemmen me het gehoor. Ineens schaamde ik me voor onze primitieve, nederige steden en begreep dat het goud en de smaragden van Ataliba (die zij op zoek naar goud met hamers vergruizelden zoals je met walnoten doet) niets voorstelden, net zo min als de brede gaanderijen met zilveren muren en plavuizen, of onze reusachtige stenen kalenders, of het keizerlijk symbool dat steeds terugkeert op onze gevels, de hofkledij en het aardewerk. Ik zag hoe vanuit de zee een vloedgolf van roem en weelde op me afkwam. De slachters legden een kruis op het voorhoofd van het kind dat ik was, gaven me een nieuwe naam, Felipillo, en leerden me vervolgens, gaandeweg, hun taal. Allengs begon ik die te begrijpen en op mij, Felipillo, stevenden nu de woorden af vanuit een horizon waarin ze alle aan elkaar geklonterd zaten, het ene boven op het andere, en werden opnieuw als de schepen, zwarte stipjes, filigrein van zwart ijzer, en uiteindelijk een woud van kruisen, tekens, masten en touwen, van een kokende klont wegstuivend als opgeschrikte mieren van een mierennest. Toen was ik niet langer het naakte kind in wiens ogen het metaal van de kurassen fonkelde en in wiens oren voor de eerste keer het gedreun van de wapperende zeilen weerklonk, vanaf toen was ik Felipillo, de man met een gespleten tong als van een slang. Uit mijn mond komt nu eens de zegening, dan het vergif; nu eens het woord van weleer waarmee mijn moeder me riep als het donker werd, tussen de vuren en de rook en de etenslucht die in de straten van de roodgekleurde stad hing, dan weer de klanken die in mij weergalmen als in een droge, bodemloze put. Tussen de woorden die de stem aan het bloed ontrukt en de aangeleerde woorden die de mond gretig van andermans tafel eet, balanceert mijn leven onophoudelijk en beschrijft een parabool die soms de scheidslijn doet

[p. 12]

vervagen. Ik voel me alsof ik door een streek trek waar gebieden van dag en nacht elkaar afwisselen, als de haan die bij nacht en ontij kraait, als de nar die voor Ataliba, onder het gelach van de hofhouding, een lied improviseerde dat niet uit woorden maar slechts uit geluiden bestond.

Toen de slachters Ataliba berechtten, was ik de tolk. Woorden klonken via mij zoals de stem van de God via de priester het volk bereikt. Ik was de veranderlijke, onstuimige witte lijn die de twee ontzaglijke legers van elkaar scheidde, zoals de schuimrand het gele zand scheidt van de zee; en mijn lichaam het koortsig weefgetouw waarop het lot van velen werd geweven met de gespleten spoel die mijn tong was. Woorden schoten te voorschijn als pijlen en bleven in mij steken en weerklinken. Had ik begrepen wat ze bedoelden? Gaf ik weer wat ik ontvangen had? Of verdraaide, toen mijn ogen tijdens de rechtszaak op de blauwe borsten van Ataliba's vrouw bleven rusten - borsten die bij afwezigheid van Ataliba's hand wellicht door mijn gretige vingers bezocht konden worden - mijn verwarring de betekenis van de woorden die in de starre ruimte weergalmden? Een ding weet ik zeker: mijn tong was als het dubbele dienblad met de buigzame borden waarop leugen en samenzwering zich gerieflijk nestelden. Ik voelde het machtige denderen van de twee legers, als twee zeeën die elkaar ontmoeten, de zee van bloed en het zwarte water van de vreemde zee en nu loop ik bij het vallen van de avond over het strand, een oude man gebogen onder het gewelf van vijandige stemmen dat zich eindeloos uitstrekt boven mijn ruïnes die door het woud zijn aangevreten. Ik stierf niet met degenen die stierven toen ik het vonnis uitsprak, als een waterstraal die je opslorpt, waarmee je gorgelt en die je vervolgens uitspuugt, maar ik leef evenmin het woeste leven van de slachters wier stemmen de wind me's nachts brengt, als ik ga slapen in het woud.

Toen de slachters hun stad begonnen te bouwen, maakten ze van adobe een dikke muur en verfden die wit. Maar een deel brokkelde af en ze vertrokken. Wat overbleef was die witte muur midden in een kaal veld, en op het middaguur schittert het licht op het witte, door weer en wind gehavende oppervlak. Soms ga ik op de grond zitten en kijk naar de muur, urenlang. Ik denk dat de taal van de slachters voor mij is als die muur, compact, nutteloos en zinloos, en verblindend wanneer het licht weerkaatst tegen zijn verwoeste, dorre oppervlak. Een muur om onze vingers tot bloedens toe aan open te krabben, om tegenop te lopen, zonder dat erachter een huis staat dat we binnen kunnen gaan opdat de duisternis ons beschermt. Ik ben niets meer dan een oude indiaan die zwijgend door het woud zwerft, tussen de ruïnes, en voor mij klinkt in de schemer niet meer de stem van mijn moeder die me naar huis roept tussen de vuren en de rook en de etenslucht die in de straten hing van een roodgekleurde stad die trapsgewijs naar de hemel opklimt.

Het verhaal ‘El intérprete’ verscheen oorspronkelijk in de bundel La mayor, Barcelona: Planeta, 1976.