Der fielen, rabauwen, oft der schalcken vocabulaer

[fol. C7r]

¶ Het derde deel des Boecx.

DAt derde deel van desen boecke seyt sommige leeringen ende notabilia, die tot die voorgenoemde neeringen behooren. Ende dese worden met corte woorden begrepen. Item daer zijn sommige bedeleers van die voorgenoemde, die voor gheen huys en eysschen. Maer si gaen in die huysen, daer si yemant in oft niet. Is dat een goede oorsake, bekent dat in v seluen.

Item daer zijn oock sommige die gaen in

[fol. C7v]

die kercken op ende neder ende dragen een schotel inder handt. Ende dese hebben haer daer na gherust ende toeghemaect met cleedinghe, ende dese gelaten haer seer cranckelijc, ende dese gaen vanden eenen totten anderen, ende neygen haer tegen die lieden, oft haer yemant wat geuen woude. Dese worden gheheeten pfloegers.

Item daer zijn oock sommighe die ionghe kinderen leenen op alder sielen dach, oft op andere heylige dagen, ende dese setten haer voor die kercken, ghelijc oft si vele kinderen hadden, ende sy spreken dattet moederloose oft vaderloose kinderen zijn, ende het is al geloghen. Ende dit doen si om datmen haer vele geuen soude om Gods wille.

¶ Exempel. Te Sweyts int dorp is een ordinancie dat men eenen yeghelijcken bedeleer gheeft vijf schillinck helders, dat hy tot den minsten in een vierendeel iaers niet openbaerlijc bedelen en sal.

Item een vrouwe hadde op een tijt ghenomen vijf schillinck helders om dat si openbaerlijck in alsoo langen tijt niet bedelen en soude. Cortelijc daer na sneedt si haer hayr af, ende bedelde door al dat lant gelijc te voren.

[fol. C8r]

Ende sy quam weder tot Sweyts int dorp, ende ghinc sitten voor die kercke met eenen cleynen kinde, ende doemen dat kint ontdecte, doen wast eenen hont, ende doen moeste sy wt den lande loopen. Dese was gheheeten wissenburgherinne, ende si woonde te Zurch.

Item daer zijn ooc sommige bedeleers die doen goede cleederen aen, ende heysschen oft bedelen op der straten, ende dan gaen si tot eenen het sy man oft vrouwe, ende spreken: Ick ben een arm hantwercx knecht, ende ick hebbe lange cranck ghelegen, ende dat ic hadde hebbe ick verteert, ende ic en hebbe noyt ghebeden, ende nu schame ick my voor alle man te bedelen, ick bidde v dat ghy my te hulpe wilt comen, dat ic weder tot mijnen hantwerc comen mach. Ende dese worden gheheeten Geusscheerders. Item daer zijn ooc sommige van den voorgenoemden, die haer wt geuen dat sy connen schadt grauen oft soecken. Ende als si yemant vinden die dat gelooft, soo spreken si dat si moeten gout ende siluer hebben, ende moeten daer toe veel missen laten lesen, etc. met veel schoone woorden, ende daer mede bedriegen si die lieden, die gheestelijcke ende oock die weerlijcke, want ten is niet veel gehoort gheweest, dat alsulcke boeuen schat vonden hebben, maer si hebben die lieden alsoo bedrogen. Dese worden gheheeten sefelgrauers.

Item daer zijn ooc sommige vanden voorghe-

[fol. C8v]

noemden die hare kinderen seer hart houden, alsoo dat si daer af lam oft ledeloos worden, ende somtijts breken sy haer kinderen haer leden, oft si binden hare leden, alsoo dat si lam worden. Want ten waer haer niet lief dat sy ganckachtich worden, om dat si des te behender worden souden om die lieden te bedriegen, met haer loose ende quade bouerien.



Item daer zijn



ooc sommighe vanden voorgenoemden, Als si in die dorpen comen so hebben si ringhen ghemaect van auontueren, ende sy smeeren die selue ringhen met aerde oft met dreck. Ende spreken dan dat syse geuonden hebben, ende vragen oftse yemant coopen wille. Ende dan meynt een simpel dorpman, dat den rinc van siluer oft van gout is, ende en kennen dat niet, ende geuen .iij. oft vier stuueren daer voor, ende also worden die dan bedroghen. Dese selue draghen somtijts Agnus dei die van blic oft loot gemaect zijn, die van silueren schijnen gemaect te zijne. Ende somtijts hebben si ooc sommighe schalen die alsoo schijnen oft si van siluere gemaect waren. Item dese selue hebben oock somtijts Pater nosters ende andere teekenen die si on-

[fol. D1r]

der haren mantel dragen, die anders zijn dan si schijnen. Item dese selue comen somtijts bi auont in die steden ende dorpen ghelijc cooplieden oft meerseniers, ende hebben eenen pater noster ende andere auenture te coope. Ende si thoonen die lieden eenen costelijcken pater noster van coraele, oft van ander ghesteente dat goet is, ende die laten si haer van andere lieden wel besien, dat hi goet ende recht is, ende si seggen dat si dien auont ghelt hebben moeten, ende dan louen sise die helft min dan hy weert is. Ende als die lieden om den goeden coop, die des begheerlijck zijn, haer die helft bieden, soo nemen si haren Pater noster nae haer, ende en willen des niet doen. Maer als die lieden wech gaen ende niet meer geuen en willen, soo gheuen sy den Pater noster voor den seluen prijs. Ende dan hebben si eenen valschen pater noster die desgelijcx gheconterfeyt is, ende die steken si die lieden in haer handen, ende alsoo bedrieghen si menigen mensch in veelderhande waren.

Item daer zijn ooc sommige questeerders oft casseneeren, die der heyligen goet dat haer gegeuen wort, het si vlas oft laken oft brueck siluer oft gelt ende andere dinghen onnuttelijck doorslaen. Maer den wetenden geue ic dat te verstaen, Ende haer bedriegerie laet ic staen, want die gemeyne man wil bedrogen wesen.

Item ic en gheue geene questeerders, dan

[fol. D1v]

alleene die bodtschappen die hier na volghen. Sinte Anthonis, sinte Valentijn, sinte Huybrecht, sinte Bernaert, ende die heylighe geest. Dese zijn toeghelaten vanden stoel van Roomen.

Item wacht v alle, sonderlinghe voor die kreemers die v te huys soecken, want ghi en sult daer niet veel goets af coopen, het si siluer oft ander specerije.

Wacht v oock voor die meesters die achter lande trecken ende loopen, ende die driakele ende wortelen te coope hebben, want sy gheuen haer wt voor groote gheleerde meesters. Ende bysonderlijck zijn dese sommighe blinden. Een ghenaemt Hans van Straesburch is gheweest een Iode, ende is te Straesburch ghedoopt geweest, ende zijn ooghen zijn hem te Worms wtghesteken. Ende dese is nu ter tijt een groot meester oft stuytvos, ende trect achter lande om ende om. Ende hy wil den lieden waer segghen, ende toecomende dinghen, ende hy wilse ooc van alderhande crancheden ghenesen, als hi daer eenich ghelt op ontfanghen heeft. Ende hy heeft veel menschen aldus bedroghen met groote valscheyt, die niet noot en is te segghene.

[fol. D2r]

Item wacht v



oock voor die speelders oft botters, die met quaerten oft quaertspelen omgaen om een blat wt die andere af te heffen. Die omgaen metten boeglijn, metter spiesse, met den ghefetsten brief ouer den bodem, oft met andere des gelijcke, ouer den schranck. Oft die omgaen met teerlingen oft dobbelsteenen, metten ouerlencten teerlinck, met den herten teerlinck, met den gheborsten teerlinck, met den afgegoten teerlinck, ende met den dobbel beene. Oft die omgaen met worpelkens, die sy in een putken vanghen, met coordekens te steken om effen wt te comen, ende met andere dinghen om te radene. Oft die omgaen met meskens met steenkens ende met beenkens, met gommen, met prissen, met den knechten voeten.

Oft die omgaen met haechmunte, oft met quaden ende onbekenden gelde, oft met valsche guldenen, ouer den rot ouerich wtogh, oft ouer den houts hoef. Ende voor veel andere bedrieghers die ick laet achter blijuen om beters wille. Item dese boeuen liggen altoos en teeren by die weerden, die met stecken eysschen, dat is also veel, dat si geenen weert en

[fol. D2v]

betalen als si hem yet schuldich zijn, ende int afscheyden nemense wat met haer.

Item noch isser een beganckenisse onder die landtvaerders. Ende dese zijn keteleers oft ketel lappers, ende schotelbinders, die int lant om ende om trecken. Ende si houden vrouwen die voor haer om gaen breyen ende lieren. Sommige van dese gaen met moetwille om, mer niet alle. Ende alsmen haer niet en geeft, soo steken si een gat met eenen staf oft met een mes in eenen ketel, op dat haer man te arbeyden hebben soude etc. Dese selue ketel lappers, nemen gemeynlijck wat met haer in die huysen daer si die ketelen lappen, alsmen daer op niet wel en wacht. Dese selue beclappen die lieden ooc met groote leughenen etc.

Item men vint veel schalcken die na haers ghelijcke gaen sien als si in een vremde stadt comen, ende in die selue stadt hueren si dan schippers cleederen, ghelijc boxen, bonetten, een schippers hemde, eenen rutsaert ende desgelijcke. Ende dan segghen sy voor den volcke dat sy by quader auontueren verseylt zijn, ende dat si schip ende scherf inde zee by onweder gelaten hebben, ende dat si drie dagen in die zee ghedreuen hebben op eenen mast, oft op een ander hout. ¶ Nota, bemerct haer handen wel oftse betart oft bepect zijn, ende oft si scheeps connen, ende si lieghen seere, ende somtijts segghen sy, dat sy van die zee-

[fol. D3r]

roouers gheuanghen zijn geweest, ende dat si noch swaerlijck gerantsoent zijn, ende het is al gheloghen, want si en quamen noyt in die wilde zee.

Item desgelijcke zijnder ooc sommighe die pelgrims cleederen hueren, gelijck oft si cranck waren, ende oft sy van Roomen oft van sinte Iacops quamen, ende sy en gaen niet dan trauwanten achter lande. Item dese cleederen ende desghelijcke, verhuertmen in een strate gheheeten S. Anthonis strate, want dese strate is bekent alle die werelt door, ende men gheefter voor des daechs eenen haluen stuuer, na dat si veel gecrijghen.

Item al de ghene die achter lande loopen, ende op lieren ende veelkens spelen, die van taueerne te taueerne, ende van ghelaghe te ghelage gaen, zijn wt om die lieden te bedrie-

[fol. D3v]

gen, ende van haren ghelde te ghecrijghen. Ende haer daer af te verlichten, vonden syse droncken, oft slapende. Dese en zijn niet te betrouwen, want si soudent wel darren nemen al waert in die kercke, want sy pleghen ghemeynlijc outaren te beroouen, oft blocken op te breken ende daer wt te picken. ¶ Nota. En geeft haer niet, soo blijuen sy thuys. Item daer zijn oock desghelijcke singers ende springers, ende guycheleers, die schoone consten connen bedrijuen ghelijck sy segghen.

¶ Nota. Wacht v voor alle dese, want si bedrieghen die menschen, als zijt te weghe connen ghebrenghen.

Item alle ydele vaten die altijt bedelen, des morgens ende des auonts, ende die selden misse oft sermoon hooren, en sal niemant in haer boeuerijen stercken. Maer alle andere arme menschen, ghelijck oude men-

[fol. D4r]

schen die haer broot niet ghewinnen en connen, ende aen siecke ende mismaecte creatueren, is den hemel te coopen: want die aelmossen daer si besteet is, doot die sonden, ghelijc dat water dat vier blusschende is.

¶ Nota bene, aenmerckt wel, wacht v oock voor den genen die v aencomen op den wech, oft op der straten, oft inder kercken, seggende dat si yet geuonden hebben van ghesteenten, oft gout, oft siluer schijnende te zijne, ende willende v alsulcx met sueten woorden vercoopen, siet voor v, want si niet dan bedeleers oft bedriegers en zijn, daer zijn oock landtreysers, als si comen in eenighe steden oft vlecken daer sy niet bekent en zijn, so gaen si aen die ouerste vander kercken, ende sy geuen haer wt voor cooplieden, ende dat si groot goet verloren hebben by crancke fortuynen,

[fol. D4v]

op die zee, oft op den wech berooft zijn van hare goeden, ende alsoo crijghen de goede lieden vander voorschreuen kercke (ter plaetsen daer sulcx gebeurt) medelijden ende compassie, ende begheeren een bede voor den voorschreuen bedeleer inder kercken, so dat daer somtijts een oft twee vanden deghelijcsten vander seluer kercken, metter schotelen voor haerlieden om gaen. ende als de voorschreuen het selfste ghelt van de simpele ende onnoosele lieden ontfangen heeft, so gaet hijt bi auontueren verteren met hoeren ende boeuen, want hy daer licht aen geraect is, denckende het selue weder te doene ter naester plaetsen, niet dat si al also zijn, maer neemt goede certificatie van waer si zijn, ende waer si geresideert hebben, wacht v ooc voor de schalcken ende bedriegers, maer gheeft die ghene die sulcx gebeurt is, wacht v ooc voor speellieden, voor dobbeleers, die vander eender taueernen totter andere loopen, ende meer ander, want si niet dan wtstrijckers ende schalcken en zijn.