Faro. Tijdschrift over Cultureel Erfgoed. Jaargang 2

[p. 56]

Eetiket | Sophie Serraris¹ & Hildegarde Van Genechten²
Geprek met Dea Birkett³
→ Museumrestaurants zijn het neusje van de zalm voor gezinsvriendelijke musea

FARO sprak met Dea Birkett over gezinsvriendelijke musea en dito museumrestaurants.⁴ Dit naar aanleiding van het engagement van 22 musea in Vlaanderen en Brussel om - onder impuls van EETiKET⁵, de Week van de Smaak en FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw in hun eet- en drinkgelegenheid bijzondere aandacht te geven aan kinderen en gezinnen.

Dea Birkett met Eagle Man
§ Dea Birkett

Er was eens... een Engelse dame, Deborah Birkett. Maar iedereen noemde haar Dea (spreek uit als ‘Die’). Dea had drie kinderen waaronder twee zoontjes, een tweeling van twee jaar oud. Samen maakten ze graag gezellige uitstapjes. Op een dag bezocht het gezelschap een museum in Londen. Ze genoten volop van dit museumbezoek tijdens die regenachtige namiddag. Plots hielden moederen kinderen halt bij een imposant beeld, getiteld de Eagle Man. Een van de zoontjes riep bij het aanschouwen van deze indrukwekkende en fantasierijke figuur, luidkeels uit: ‘Monster! Monster!’ Dea voelde zich wel trots op dat moment en dacht bij zichzelf: ‘Fijn, mijn zoon weet kunst te waarderen!’ Maar dat was buiten de boze wolf, euh, zaalwachter gerekend. Die meende in het familiaal gezelschap regelrechte relschoppers te herkennen en wees het prompt de deur. Dea en haar kinderen werden niet meer of minder dan het museum uitgezet...

1 Sophie Serraris was projectmedewerker EETiKET van 1 juni 2008 t.e.m. december 2009 bij FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw.

2 Hildegarde Van Genechten is bachelor in het sociaal-cultureel werk en master in de communicatiewetenschappen. Ze is stafmedewerker publiekswerking bij FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw sinds 2008.

3 Dea Birkett is directeur van Kids in Museums, een bezoekersgestuurde organisatie die ijvert voor gezinsvriendelijkere musea. Kids in Museums werkt aan een Manifest en reikt ieder jaar The Guardian Family Friendly Museum Award uit. Dea Birkett is tevens journaliste en schrijft o.a. voor de krant The Guardian en de BBC. Ze schreef bv. ook regelmatig de column Eating with Kids voor www.takethefamily.com. Daarnaast is Dea Birkett creative director van filmmaatschappij Many Rivers en codirecteur van TextWorkshop, een bureau dat training en consultancy biedt rond het schrijven van teksten.

4 Museumrestaurant wordt in dit artikel als overkoepelende term gebruikt. Er worden zowel museumcafés, -cafeteria's als -restaurants mee bedoeld.

5 Zie: www.eetiket.be.

Kids in museums

Dit verhaal is écht gebeurd. En toevallig was de moeder in dit verhaal Dea Birkett, journaliste van The Guardian.⁶ Dea Birkett klom na het museumbezoek verontwaardigd - hoe zou u zelf zijn? - in haar pen en schreef een artikel over haar ervaring. Het stuk verscheen in The Guardian en nog diezelfde dag ontving ze meer dan 500 reacties per e-mail. Ook de daaropvolgende dagen bleef het reacties regenen: allemaal afkomstig van gezinnen die aangaven dat ze de manier waarop ze in musea werden behandeld, meer dan beu waren. En meermaals stelden deze gezinnen daarbij de vraag aan de journaliste: ‘En wat gaat ú eraan doen?’ Zo ontstond Kids in Museums⁷, een onafhankelijke organisatie die een warm museumonthaal voor iedereen - ongeacht de leeftijd - als missie vooropstelt. Dea Birkett is er directeur.

Kids in Museums ontwikkelde in de eerste plaats een manifest dat inmiddels twintig punten telt.⁸ Musea kunnen zich hiermee gemakkelijk meten: aan hoe meer punten ze kunnen beantwoorden, des te gezinsvriendelijker ze hun werking mogen beschouwen. Dea Birkett geeft aan dat ze het eerste punt van het manifest het belangrijkste vindt: ‘Be welcoming - from the

6 The Guardian, www.guardian.co.uk.

7 Kids in Museums Campaign: www.kidsinmuseums.org.uk.

8 Kids in Museums Manifesto, 2009: www.kidsinmuseums.org.uk/our-manifesto/2009-kids-in-museums-manifesto.

[p. 57]

café to the curator. Emphasise the museum is family friendly in publicity and on the website.’ Ze zegt over dit punt dat dit eigenlijk al de helft van het werk is. Het heeft helemaal niets te maken met de collectie of presentatie, maar alles daarentegen met comfort, onthaal en verwelkoming. De weg naar het museum is voor velen erg moeilijk. ‘Getting through the door: it is the most difficult thing for families’ weet Dea Birkett. Daarom moet ook buiten de museummuren zo duidelijk mogelijk worden gemaakt dat gezinnen welkom zijn, dat ze belangrijk zijn en dat het museum hun noden ter harte neemt. De communicatie van het museum moet dit voortdurend in al zijn aspecten (gaande van gedrukte folders tot en met de website) uitstralen. Dit punt geldt overigens voor iedere culturele instelling, voegt Dea eraan toe.

Daarnaast organiseert Kids in Museums ieder jaar de uitreiking van de Guardian Family Friendly Museum Award.⁹ Deze prijs wil bovenal een stimulans zijn voor musea om prioriteit te geven aan gezinsvriendelijkheid. Ieder jaar opnieuw genereert deze prijs tal van reacties bij het publiek. Hieruit wordt een lijst van genomineerde musea samengesteld, die een professionele jury herleidt tot een shortlist. De musea die op deze shortlist vermeld staan, moeten vervolgens de finale test doorstaan: een geheim bezoek van een familie!

Dea Birkett benadrukt dat enkel musea die écht het verschil maken, een kans maken bij het publiek: ‘We moeten ons namelijk realiseren dat gezinnen eigenlijk een enorm grote inspanning moeten leveren voor een bezoek (plannen, verplaatsen, financiële kost...). Het bezoek moet voor hen dus werkelijk de moeite waard zijn: het moet een echte en unieke ervaring zijn, en niet gewoon meer van hetzelfde, of van datgene wat men thuis ook kan doen of bekijken. Dit betekent niet dat er altijd grootse dingen moeten worden georganiseerd in het museum - magische momenten schuilen immers vaak in een klein hoekje.’

9 The Guardian Family Friendly Museum Award: www.kidsinmuseums.org.uk/the-guardian-award.

Naar een gezinsvriendelijk museumrestaurant

Om duidelijk te maken welke rol een museumrestaurant kan spelen in de gezinsvriendelijke werking, vertelt Dea Birkett het verhaal van Dulwich Picture Gallery.¹⁰ Dit museum behoorde in 2008 tot een van de genomineerde musea op de shortlist van de Guardian Award. Een (weliswaar grote) familie bracht het museum het ultieme testbezoek. Alles ging goed tot het gezin het museumcafé bezocht en enkele tafeltjes bij elkaar wilde schuiven om met z'n allen aan één tafel te kunnen zitten. Het verschuiven van tafels bleek niet toegestaan. Resultaat: The Dulwich Picture Gallery won de prijs niet. Zo eenvoudig kan het soms zijn. En zo snel is de rekening dus gemaakt.

Dea Birkett geeft aan dat een leuk en toegankelijk museumrestaurant wel degelijk een doorslaggevende factor kan zijn voor een gezin om wel of niet terug te keren naar het museum.



Een aantal musea heeft dit al goed begrepen. Het Museum of the American Indian¹¹ bijvoorbeeld: op het menu biedt het traditionele gerechten aan die de geschiedenis van de indianenbevolking voor een stuk mee vertellen. Het museumrestaurant ondersteunt in andere woorden datgene wat in het museum wordt verteld. Of veel verregaander gesteld: wat op het menu wordt aangeboden, heeft men tot een wezenlijk onderdeel van de collectie gemaakt. Het museumrestaurant heeft bijgevolg ook een plaats verworven in de missie van het museum.

Het Roald Dahl Museum¹² ziet de rol van het museumrestaurant dan bijvoorbeeld weer iets actiever: Café Twit organiseert er cookery classes waar kinderen en ouders worden ingewijd in het recept van de befaamde chocoladecake uit het verhaal van Matilda.¹³

Ouders een actieve rol geven, helpt hen zeker een drempel over, verzekert Dea Birkett ons. En via het betrekken van eten en eetcultuur kunnen heel wat onzekerheden worden weggewerkt. Over eten weet iedereen namelijk wel iéts te vertellen, maar over een tentoonstelling met een specifiek onderwerp heel vaak niet. Linken maken tussen je collectie en eetcultuur kan dus een heel dankbare manier zijn om de tentoonstelling of activiteiten veel toegankelijker te maken en om ouders te betrekken. En eten is overal: elk museum vindt wel aanknopingspunten in zijn of haar collectie.

10 Dulwich Picture Gallery, London (UK): www.dulwichpicturegallery.org.uk.

11 National Museum of the Native American Indian, Washington, D.C. (US): www.nmai.si.edu.

12 Roald Dahl Museum, Buckinghamshire (UK): www.roalddahlmuseum.org.

13 R. Dahl, Matilda, London, Cape, 2002.

[p. 58]

Een heel gemakkelijke ingreep als startpunt voor een gezinsvriendelijk museumrestaurant is bovendien het herbenoemen van het menu. Het kost weinig moeite om de gerechten van een nieuwe naam (gerelateerd aan de collectie) te voorzien. Café Twit in het Roald Dahl Museum biedt bijvoorbeeld ‘fantabulous lunches’ met onder andere ‘snozzcumber sandwiches’ aan. En op de kinderkaart tref je ‘babychocs’ en ‘babyccinos’ aan. Andere musea in het Verenigd Koninkrijk hebben ondertussen bijvoorbeeld al een ‘space menu’ of ‘bugs menu’ in het leven geroepen. Het Tinderbox Storytelling Museum¹⁴ presenteert eveneens een erg speelse kaart: het Prinses-op-de-erwtbroodje is er een groot succes bij kinderen die dit broodje zorgvuldig, laagje per laagje oppeuzelen tot ze helemaal onderaan de erwt bereiken.

Prinses-op-de-erwt-broodje in het Tinderbox Storytelling Museum. © Dea Birkett

Tot slot benadrukt Dea Birkett: ‘Don't say ssssshush!’ Musea moeten volgens haar plaatsen zijn voor gezinnen waar ze wel degelijk met elkaar kunnen spreken en discussiëren. ‘We moeten de discussie dan ook zoveel mogelijk aanmoedigen; vooral in het museumrestaurant dat uiteraard een erg dankbare plaats is. Probeer in het restaurant dus zeker sleutels te voorzien die het gesprek aanwakkeren.’

Maar opgelet, welke ingreep of aanpassing je ook doet, deze moet gedragen zijn door diegenen voor wie het is bedoeld. ‘We should stop “consulting” families; we should start “involving” them!’, zo besluit Dea.

14 Fyrtøjet (Tinderbox), Odense (Denemarken): www.fyrtoejet.com.

Eetiket - kindvriendelijke én lekkere musea in Vlaanderen en Brussel

Met de start van de Week van de Smaak op 12 november 2009¹⁵ trad ook het nieuwe EETiKET-jaar in werking. EETiKET is een project van FARO, op impuls van de Vlaamse minister van cultuur (achtereenvolgens Bert Anciaux en Joke Schauvliege), dat kinderen wil leren en laten genieten van eetcultuur. Gezinnen, scholen en restaurants werken in het kader van EETiKET samen en vullen elkaar aan om kinderen warm te maken voor alles wat met eten en tafelen te maken heeft. Dit jaar nemen musea deel aan de EETiKET-campagne.
22 uiteenlopende musea in Vlaanderen en Brussel voldoen aan de speciale criteria die EETiKET opstelde en zij hebben het EETiKET-label ontvangen voor hun inspanningen. Dit EETiKET-label duidt hen aan als kindvriendelijke en ‘lekkere’ musea. ‘Lekker’ kan op de eerste plaats letterlijk geïnterpreteerd worden: het restaurant of café dat bij elk museum hoort, zorgt namelijk voor een kindvriendelijke menukaart en voor andere extra's aan tafel. Daarnaast maakt ieder museum in zijn aanbod of collectie een link met eetcultuur. Kinderen kunnen bijvoorbeeld in het BELvue museum in Brussel terecht voor een zoektocht naar vroegere eetgewoonten en aansluitend een gezond hapje in het museumcafé eten. Het MHKA in Antwerpen komt met een gloednieuwe kindermenukaart en onderleggers met kunstwerken erop, en het museum organiseert diverse smaakactiviteiten voor kinderen. In het Stadsmus in Hasselt krijgen de jongste bezoekers een lekker menuutje met speculaas en een boekje over deze typisch Hasseltse lekkernij.

15 Diezelfde dag vond in Brussel ook de inspiratiedag Museummm...!!! plaats. Verslag en tips: www.faronet.be (‘dossier Museummm...!’).