Faro. Tijdschrift over Cultureel Erfgoed. Jaargang 1

[p. 35]

erfgoedontsluiting | Annemie Vanthienen
De FARO-bibliotheek
→ Opbouw en collecties

Twee bibliotheken verhuizen én samenvoegen... In 2007 zaten medewerkers van het voormalige Vlaams Centrum voor Volkscultuur (VCV) en Culturele Biografie Vlaanderen (CBV) voor het eerst samen rond deze centrale vraag. Het bericht dat beide organisaties zouden gaan fuseren, had immers ook zo zijn gevolgen voor de bibliotheken, de ene gevestigd in Brussel, de andere opererend vanuit uitvalsbasis Antwerpen. Noodgedwongen sloten beide bibliotheken enkele maanden de deuren. Nu, ontelbare verhuisdozen later, is de nieuwe FARO-bibliotheek een feit.

Een van de kerntaken van FARO bestaat erin, zo lezen we in het nieuwe Cultureel-erfgoeddecreet van 23 mei 2008, praktijkondersteuning te bieden aan het cultureel-erfgoedveld. Het steunpunt doet dit onder meer via ‘het leveren van een actieve dienstverlening op het vlak van deskundigheidsbevordering, kwaliteitszorg, informatie en documentatie, management, publieksopbouw en -participatie, internationale samenwerking’. Verder zijn ook praktijkontwikkeling en beeldvorming belangrijke opdrachten van het steunpunt. De bibliotheek vervult een cruciale functie om deze rollen waar te maken.

Als onderdeel van het steunpunt voor cultureel erfgoed wil de bibliotheek niet alleen ondersteuning bieden aan de medewerkers van FARO zelf. Daarnaast, en minstens even belangrijk, wil de bibliotheek een instrument zijn voor iedereen die werkzaam is in de cultureel-erfgoedsector of in aanverwante sectoren, voor wie actief is binnen een cultureel-erfgoedorganisatie of, voor wie vanuit wetenschappelijk oogpunt of gewoon vanuit interesse onderzoek doet naar de vele deeldomeinen van het cultureel erfgoed. Erfgoedpraktijken in binnen- en buitenland zijn immers het speerpunt in de collectievorming.

1+1=3

‘Eén plus één is drie’, de slogan is zonder enige twijfel ook van toepassing op de FARO-bibliotheek. De bibliotheek van het steunpunt is immers de opvolger en erfgenaam van haar beide voorgangers, de bibliotheken van CBV en het VCV. Het zwaartepunt van de collectie van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur

Cover van D. Wouters, De vrolijke lachduif. Humoristische liederen. 's Gravenhage, De Schouw, 1943. Deze publicatie behoort tot de Pollmann-collectie (B393). Bron: FARO

[p. 36]

lag voornamelijk bij de vakgebieden volkskunde, ‘folklore studies’, Europese etnologie, industriële archeologie en materieel erfgoed, heemkunde, lokale/regionale geschiedenis, geschiedenis van het alledaagse leven, cultuurgeschiedenis en mentaliteitsgeschiedenis. Culturele Biografie Vlaanderen verzamelde en ontsloot hoofdzakelijk materiaal rond de thema's: behoud en beheer/safeguarding, publiek en presentatie, museologie, document- en archiefbeheer, erfgoedbeleid en objectregistratie en -automatisatie. Door de samenvoeging van beide collecties in één geïntegreerde FARO-bibliotheek ontstaat een vakbibliotheek met een gespecialiseerde collectie boeken, tijdschriften en grijs materiaal over de vele deeldomeinen van het cultureel erfgoed. Meer nog dan vroeger zijn kruisbestuivingen tussen deeldomeinen mogelijk en kunnen onderzoekers met een interdisciplinaire blik over de grenzen van het eigen werkdomein kijken.

Enkele bijzondere collecties

Naast haar reguliere collectie verwierf de bibliotheek in het verleden een aantal belangrijke fondsen, meestal via schenkingen en bruikleen.

Het Fonds-Polmann

Opmerkelijk is eerst en vooral het fonds-Pollmann. Josephus Casparus Maria Pollmann¹ (1902-1972) was een Nederlandse letterkundige en enthousiast voorvechter van het Nederlandse volkslied. Zijn hele leven ijverde hij voor het herstel van het ‘goede’ Nederlandse volkslied. Naast zijn inzet voor het ‘herstel van de actieve volkszang’ hield hij zich uitgebreid bezig met de wetenschappelijke studie van het Nederlandse volkslied. Door de jaren heen verzamelde en bewaarde hij een indrukwekkende vakbibliotheek. Bijzonder waardevol zijn enerzijds de preciosa (172 werken), een verzameling oude drukken uit de 16^e tot en met de 19^e eeuw. Anderzijds zijn er de ‘recentere’ drukken (1.200 werken). Zowel de preciosa als de recentere uitgaven weerspiegelen de persoonlijke interesses van ‘Jop’ Pollmann. Ongeveer twee derde van de preciosa bestaat uit religieuze en wereldlijke liedboeken. Werken over volksmuziek en volksliederen, kerkmuziek, muziekpedagogie en volksmuziekinstrumenten vertegenwoordigen, samen met literatuur over zeer uiteenlopende volkskundige domeinen, de rest van de collectie. De waarde van het fonds-Pollmann is zeer groot, zowel op antiquarisch als op wetenschappelijk gebied. Na de eerste ontsluiting in 1981 door het C.V.V., de voorloper van het VCV, en een slapend bestaan in het Antwerpse Volkskundemuseum, verhuisde de collectie op 13 januari 2000 naar de bibliotheek van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur. Sinds 1 januari 2008 maakt het fonds-Pollmann integraal deel uit van de FARO-bibliotheek, waar de ontsluiting gebeurt door middel van de fiches uit 1981 (titel-, auteur- en trefwoordencatalogus). Consultatie na afspraak is dus aangewezen.

Renaat van der Linden (1918-1999). Bron: FARO

1 Zie ook Nele Verheyden ‘Het fonds ‘Jop Pollmann’, Mores. Tijdschrift voor volkscultuur in Vlaanderen, 1 (2000) 1, p. 3-7.

Het fonds-van der Linden

Begin 2000 verwierf het VCV het fonds-Renaat van der Linden². Deze Oost-Vlaamse volkskundige (1918-1999) was licentiaat in de klassieke filologie en leraar klassieke talen. Vanuit een eigen interesse verdiepte hij zich in zijn vrije tijd in de volkskunde, een discipline waarin hij in de loop der jaren een grote expertise wist te verwerven. Hij was van 1961 tot 1999 voorzitter van de Koninklijke Bond der Oost-Vlaamse Volkskundigen, hoofdredacteur van Oost-Vlaamse Zanten (1965-1998) en lid van de Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde (1963-1998). Renaat van der Linden interesseerde zich voor zowat alle facetten van de volkskunde, wat zich laat aflezen in de samenstelling van het fonds, bestaande uit boeken en archiefstukken. De boekencollectie werd geïntegreerd in de bibliotheek van het VCV, en inmiddels bij FARO.

Het archieffonds-van der Linden werd geïnventariseerd en bestaat hoofdzakelijk uit correspondentie, stukken die voortvloeien uit het lidmaatschap van Renaat van der Linden van allerlei verenigingen, persknipsels, stukken die verband houden met zijn activiteiten voor radio en tv, foto's en thematische documentatie. Tot de collectie behoort eveneens een grote verzameling bedevaartvaantjes, affiches en devotionalia. Consulteren kan na schriftelijke toestemming.³

2 Eva Waeytens, ‘Het archieffonds “Renaat van der Linden”’, Mores, Tijdschrift voor volkscultuur in Vlaanderen, 1 (2000) 3, p. 17-18.

3 Annelies O, De ontsluitingsproblematiek van heemkundige en volkskundige archieven & inventaris van het archief van Renaat van der Linden. Brussel, VUB, 2006.

Het fonds-Vromman

Hoewel geen bibliotheekcollectie in de strikte zin van het woord moet hier toch ook melding worden gemaakt van het archieffonds-Vromman. Frans Vromman (1923-2006) genoot een grote bekendheid als stoetenbouwer. Op zijn palmares staan, naast talrijke andere stoeten en optochten onder meer

[p. 37]

Jozef Van Haver. Bron: FARO

de regie van de Praalstoet van de Gouden Boom in Brugge, de Garnaalstoet in Oostduinkerke en de Oogststoet in Veurne. Daarnaast was Frans Vromman, van opleiding kunsthistoricus en oudheidkundige, voorzitter van de West-Vlaamse Gidsenkring en medestichter van het Comité voor Initiatief van Brugge.

De collectie-Lemaire

Rechtsgeschiedenis, rechterlijke volkskunde en hekserij zijn dan weer thema's die sterk vertegenwoordigd zijn in de om en bij de 400 volumes tellende collectie-Lemaire. Deze collectie zal in de loop van de volgende maanden geïntegreerd worden in de bibliotheek.

Collectie behoud & beheer

Tot de FARO-collectie behoort verder een collectie museumtechnische publicaties, in 2003 in bruikleen gegeven aan Culturele Biografie Vlaanderen vzw door de toenmalige afdeling Beeldende Kunst en Musea van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Deze collectie omvat diverse werken rond museumkunde en behoud en beheer en werd volledig opgenomen in de bibliotheek van Culturele Biografie Vlaanderen, nu FARO.

Het fonds-van Haver

Zeer recent nog, in april 2008, verwierf FARO door schenking de omvangrijke boekencollectie van prof. dr. Jozef Van Haver⁴. Jozef Van Haver (Wieze, 28 maart 1926) is licentiaat in de Germaanse filologie en doctor in de Wijsbegeerte en Letteren aan de K.U. Leuven. In 1963 promoveerde hij op de dissertatie Nederlandse Incantatieliteratuur. Een gecommentarieerd compendium van Nederlandse bezweringsformules. Naast de uitoefening van vele andere functies was hij onder meer jarenlang voorzitter van de Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde (Vlaamse afdeling), secretaris/penningmeester van het Frans M. Olbrechtsgenootschap, lid van de raad van bestuur van de International Society for European Ethnology and Folklore en lid van de Wetenschappelijke Raad van het K.C. Peeters-Instituut voor Volkskunde te Antwerpen. Als volkskundig auteur bouwde hij door de jaren heen een stevige reputatie op. Naast zijn interesse voor volkskunde had Jozef Van Haver nog een tweede passie, Nederlandse taalkunde. Tussen 1961 en 1988 was hij docent algemene taalbeheersing, linguïstiek, fonetiek en orthofonie aan de Antwerpse Hogeschool voor Vertalers en Tolken. Aan de K.U. Leuven doceerde hij zowel in Leuven als in Kortrijk het vak ‘Juridisch en Administratief Taalgebruik’ aan vele generaties rechtenstudenten. Zijn niet-aflatende inspanningen voor een correct taalgebruik vonden hun weg naar diverse commissies, publicaties en adviesraden, waaronder de Raad voor Taaladvies en de Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde. Het spreekt voor zich dat vooral de twee disciplines taalkunde en volkskunde goed vertegenwoordigd zijn in de rijk gestoffeerde maar nog niet ontsloten bibliotheek van professor Van Haver. Gedurende de komende maanden zal de collectie stelselmatig worden geïntegreerd in de bibliotheek van FARO. De collectie kan daarom voorlopig nog niet worden geraadpleegd. Via faro en de website www.faronet.be houden we je op de hoogte.

4 Alfons Roeck, ‘65 jaar Jozef Van Haver’, in: Liber Amicorum Prof. Dr. Jozef Van Haver. Aangeboden naar aanleiding van zijn vijfenzestigste verjaardag. Brussel, Koninklijke Belgische Commissie voor Volkskunde, 1991.

Praktisch

De bibliotheekcatalogus is onderdeel van LIBIS-Net en is online consulteerbaar via http://opac.libis.be. De bibliotheek van FARO is elke werkdag op afspraak toegankelijk. Gelieve (zo mogelijk) twee werkdagen op voorhand een afspraak te maken, het aantal zitplaatsen is beperkt. Een afspraak maken kan via e-mail ([e-mail]) of via telefoon [phone].