Faro. Tijdschrift over Cultureel Erfgoed. Jaargang 1
(2008)– [tijdschrift] Faro. Tijdschrift over Cultureel Erfgoed–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 37]
| |
diversiteit | Elke VerhoevenGa naar eind1
| |
In-fusion reist rond en infecteertVan maart tot december 2008 worden tien ziekenhuizen en hun omgeving geïnfecteerd met het ontmoetingsvirus: In-fusion nestelt zich letterlijk in hun inkomhal en wachtzalen om voorbijgangers te laten kennismaken met bijzondere en gevoelige verhalen over geboorte, pijn, ziekenhuismythes en nog veel meer. Mouloud vertelt over de snelle beslissingen die hij moet nemen op de spoedafdeling, Patrick geeft interessante informatie over hersenschedelmeting en gelaatsuitdrukkingen mee, Luciana trakteert op een kappersbabbel, Naima en Joris laten het publiek kennismaken met de verschillende betekenissen van pijn, ... Eens deze verhalen beluisterd zijn, de personen erachter onrechtstreeks werden ontmoet, wandelt de luisteraar niet meer als dezelfde persoon naar buiten. Er is iets met hem gebeurd. Het verhaal heeft hem aan het denken gezet en hij draagt het op verschillende manieren mee: verontwaardigd, ontroerd, gelijkgestemd,
De cosmogolem verwelkomt alle kinderen en omwonenden met open handen en doorkijkhoofd. Op de plaats van zijn hart zit een houten luikje waar boodschappen en verhalen aan hem kunnen worden toevertrouwd. © FARO
| |
[pagina 38]
| |
verdrietig, herkennend, ... Of misschien laat het hem niet direct los omdat het gewoon een mooi verhaal is. Hij heeft er iets van opgestoken.
Waarom nu net die keuze voor een ziekenhuis? Een ziekenhuis is een plaats die iedereen kent en waar iedereen ooit in zijn leven wel eens naartoe moet. Het is als het ware een microkosmos van de samenleving met eigen regels en wetten waarbinnen iedereen een plaatsje moet zien te verwerven. Die microkosmos maakt het erg interessant om rond te werken. Hoe gedragen mensen zich binnen die eigen regels en wetten van een ziekenhuis? Welke ervaring nemen ze mee naar huis en welke ervaringen nemen ze van thuis mee naar het ziekenhuis? Als mensen met elkaar geconfronteerd worden in een ziekenhuis, wisselen ze dan iets uit? Leren ze elkaar kennen? Om dit te onderzoeken, stelde In-fusion zeven brede thema's op: ‘begin en einde’ dat refereert naar geboorte en dood maar ook naar breukmomenten in het leven, ‘kinderen en ziekte’ wat geen evidente combinatie is, ‘ouderen en gezondheid’ als zeer actueel thema, ‘dag en nacht’ verwijzend naar het ritme van het ziekenhuis, ‘zien en begrijpen’ ofwel de communicatie in het ziekenhuis, ‘pijn en medicijn’ dat gaat van placebo's en grootmoeders remedies tot de impact van een pijnkliniek en pijn op iemands leven, ‘ziel en lichaam’ dat bij iedereen allerlei vragen oproept. Deze zeven thema's geven gelegenheid tot allerlei verhalen. Zo vertellen twee getuigen per thema vanuit hun beroep of vanuit een belangrijke gebeurtenis in hun leven over zaken die passen binnen de thema's. Luciana Di Bartolomeo is al jaren ziekenhuiskapster en doet meer dan alleen een nieuw kapsel aanmeten. Zij is tegelijk psychologe, luistert, entertaint en stelt mensen gerust. Ze maakt hen mooi als er bezoek komt en geeft patiënten op haar manier een beetje eigenwaarde terug wanneer ze er door hun ziekte uiterlijk flink op achteruit zijn gegaan. Bij haar verhaal past de getuigenis van Leon Mokuna, een sporter op pensioen, die nu anders naar zijn ooit atletische lichaam moet leren kijken. Hij verlegt zijn verwachtingen op het vlak van gezondheid en schoonheid naarmate hij ouder wordt. | |
In-fusion lokaalOmdat In-fusion meer wil doen dan alleen verhalen aanbieden, gaat het elke maand op consultatie bij lokale erfgoedorganisaties en allochtone verenigingen om samen passende activiteiten bij de ziekenhuisverhalen te ontwikkelen. Dit brengt rechtstreekse ontmoetingen tussen de organisaties teweeg die op lange termijn een blijvende samenwerking kunnen betekenen. Volkskunde Vlaanderen vzw werkte samen met de dienst Diversiteit van de stad Gent en vroeg tien mama's met een diverse achtergrond naar wat ze van de geboorte van hun eerste kind hebben bewaard. De antwoorden bleken heel uiteenlopend: het T-shirt waarin ze zijn bevallen, een doosje van de suikerbonen, de eerste sokjes, een plukje haar, ... Van deze portretten liet
De cosmogolem verhuist een eerste keer en komt aan bij de leerlingen van de Vrije Basisschool De Mozaïek in Gent. De leerlingen verrasten hem op een feestelijk onthaal. De cosmogolem zal 4 weken bij elke lagere school vertoeven waar de leerlingen zullen werken over de thema's van In-fusion. © FARO
Volkskunde Vlaanderen een boekje drukken dat in elk ziekenhuis wordt uitgedeeld aan kersverse ouders. Het museum dr. Guislain sloeg de handen ineen met buurthuis De Bloemekeswijk en Wijkgezondheidscentrum De Kiel. Samen organiseren ze een wandeling door de buurt waarbij de buurtbewoners een voorwerp voor hun raam plaatsen dat ze zeker mee naar het ziekenhuis zouden nemen. Het blijkt hier te gaan om een vorm van talisman, die kan bestaan uit een familiejuweel, een familiefoto, een knuffelbeer, favoriete koekjes, ... Voorwerpen waar mensen zich bij het ziekenhuisbezoek een beetje beter en geruster door voelen. Daar bovenop ontmoeten de wandelaars plekjes die niet evident zijn voor een doorsnee wandeling: het kerkhof, een volkscafé, een moskee, ... De weerslag van deze verhalen verschijnt in foto's in de wachtzaal van het thema ‘zien en begrijpen’. Zo worden op verschillende locaties activiteiten ontwikkeld die passen binnen de ziekenhuiscontext en waarbij erfgoedorganisaties samenwerken met allochtone verenigingen of waarbij ze op zijn minst werken rond interculturaliteit. Hoe langer In-fusion rondreist, hoe meer het lokale aanbod kan groeien en hoe groter de ervaring die wordt opgedaan. Het groeiproces is steeds te volgen op de website www.in-fusion.be. | |
Koen Vanmechelen en de cosmogolem als wereldburgerOm kinderen en jongeren bij het verhaal te betrekken, werkt In-fusion rond het concept van een cosmogolem naar het ontwerp van allround kunstenaar Koen Vanmechelen. Een cosmogolem blijkt een grote houten reus met op de plaats van zijn hart een luikje waarin kinderen en volwassenen boodschappen, verhalen en objecten kunnen posten.
De idee van de cosmogolem is afgeleid van de Praagse legende waarin de Joodse rabbi Löw een golem creëerde uit klei om de onderdrukte Joden in het ghetto te beschermen: hij nam wat klei van de rivier de Moldau en vormde er een golem mee die hij tot leven bracht door op zijn voorhoofd het Hebreeuwse woord voor ‘waarheid’ te schrijven (ameth). Hij beval de golem om de Joden te beschermen tegen antisemitische aanvallen maar ook om hen bij te staan in het huishouden, omdat ze hiervoor door het zware werk geen tijd meer hadden. Sommigen zeggen dat de golem de Joden enkel verdedigde, anderen beweren dat hij alle niet-joden verslond. In ruil voor het vernietigen van de golem, werden de Joden opnieuw buiten vervolging gesteld. De golem vluchtte daardoor naar de zolder van de oud-nieuw-synagoge in Praag. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was dit één van de weinige gebouwen in Praag dat niet getroffen werd door een bombardement, zogenaamd omdat de golem de bommen met zijn reusachtige handen tegenhield. Er is nog een derde versie van de Praagse legende. Die verhaalt over de golem die zich tegen zijn maker keert. Rabbi Löw kon dit voorkomen door één let- | |
[pagina 39]
| |
De leerlingen van de derde graad Hout van het Technisch Instituut Don Bosco Hoboken maakten op aanwijzingen van Koen Vanmechelen de cosmogolem. © FARO
ter van het voorhoofd van de golem te wissen. Zo bleef de term meth achter op het voorhoofd van de reus, ofwel het Hebreeuws voor ‘dood’. Hierdoor viel de reus naar verluidt dood neer op de grond als een brok klei.
Het meest interessante aspect aan het verhaal van de golem is dat hij pas tot leven komt als er woorden in zijn mond worden ‘gelegd’: de bezieling stopt meteen wanneer de woorden weer weg worden gehaald. De cosmogolem van Koen Vanmechelen wordt eveneens bezield door de boodschappen die in zijn luikje vallen. Daarbovenop is hij een reiziger: hij blijft nooit lang op één en dezelfde plaats omdat hij van mensen van overal in de wereld boodschappen wil verzamelen. Het hart van de cosmogolem staat voor iedereen open en zijn handen zijn geopend om mensen te verwelkomen. De cosmogolem draagt op deze manier van ontzettend veel mensen iets mee en krijgt de functie van een wereldburger, een cosmopoliet.
De cosmogolem die voor In-fusion tien maanden lang mee rondreist en allerlei scholen bezoekt, werd met groot enthousiasme gebouwd door de leerlingen van het Technisch Instituut Don Bosco te Hoboken. Op dinsdag 18 februari verhuisde hij voor de eerste keer naar basisschool De Mozaïek in Gent, waar de leerlingen hem met muziek en onder begeleiding van de Praagse legende onthaalden. Tot midden maart blijft de cosmogolem bij hen staan en bekijken de kinderen de boodschappen uit Hoboken. Op hun beurt maken ze nieuwe kaarten die worden doorgegeven aan de volgende school. Alle boodschappen (teksten, tekeningen, ...) kaderen binnen de zeven thema's van In-fusion. Dit geeft de kinderen de kans om te ontdekken wat er bij buren, vrienden, grootouders en anderen werd uitgedeeld bij een geboorte of wat ze op hun bord kregen wanneer ze ziek in bed lagen, ... In-fusion is een intercultureel-erfgoedproject dat gegroeid is uit een initiatief van Vlaams minister Bert Anciaux en dat werd uitgewerkt door het Minderhedenforum en FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed. Het wil een nieuwe manier van denken over erfgoed en interculturaliteit teweegbrengen: het laat zien dat erfgoed en interculturaliteit ongemerkt in al onze gedragingen en gewoontes aanwezig zijn. Erfgoed en interculturaliteit worden getoond zoals het is: altijd aanwezig en als je er niet bij stilstaat is het bijna onzichtbaar. Als je dan toch even de moeite doet om stil te blijven staan bij het dagdagelijkse ontmoeten, dan besef je pas hoe fusion we allemaal zijn.  Heeft het virus je gebeten, komt In-fusion bij je langs en voel je je aangetrokken tot het ontmoetingsverhaal, geef ons dan een seintje en dan nemen we contact met je op.  |
|