Excelsior. Jaargang 1

[p. 49]

Vlaamsch in het Onderwijs.

Wat doen wij voor U, arm Dietsch, arm Dietsch?
Veel vragen, veel klagen, en verder niets.
Met lappen en lompen van wet op wet
Wordt een schittergewaad U aangezet.
Het pak van Harlekijn, o spijt, o spot!
Zit liever naakt dan in 't kleed van den zot.
Zit liever ten gronde in uw grootsche grief
Dan te gaan door het land met een bedelbrief.
Een dag nog. En 't Volk met mantel en kroon,
Baant stormenderhand U een weg tot den troon.
In uw eigen huis zijt ge minder dan iets,
Maar morgen zijt ge alles, o moeder, Dietsch.

René declercq.
Uit ‘Toortsen’ blz. 48.

Als ooit eens de blijde dag van morgen ter kimme rijzen zal, die als een licht van hoop opschemert uit de sombere, schamper-spottende verzen van den dichter, dan is 't wanneer een degelijk vervlaamscht onderwijs ons de geslachten gaat schenken waarvan we droomen.

Vanaf het eerste uur dat ontwaking luidde over het ingeslapen land, keerden de oogen onzer voormannen zich droevig naar het verminkt gebouw van ons onderwijs hier in Vlaanderen, dat op zoo waggelende grondvesten stond en onder zijne puinen alle nationaliteitsgevoel, alle stamleven, eens voorgoed dreigde te versmoren.

[p. 50]

Het onderwijs toch heeft héél het stoffelijk en zedelijk welzijn van een volk in handen; het maakt de toekomst van een land, en die toekomst teekent een tijdperk van bloei of verval, al naar gelang de manier waarop het de opeenvolgende geslachten voor het leven grootkweekt.

Het kon dan niet anders of onze vlaamsche leiders moesten met leede oogen aanzien die noodlottige en heelemaal onlogische leermethode welke alom in onze onderwijsgestichten woekerde.

Door het toepassen van een gansch onpaedagogisch en tweetalig stelsel in het lager onderwijs, verminkt men de natuurlijke groeilijnen van het jeugdig kinderbrein. En inplaats van zijn denkvermogen als een kloeke plant te laten opschieten uit den schoot der moederaarde; - door eigen taal, - groeit het op kwijnend en halfslachtig, als een ziek gewas, uit vreemden grond. Eenmaal groot geworden, gaat de jongen dan den drom der stumperds aandikken, terwijl het meisje als een hersenloos, dwaas gekrullekopt ding, zonder waarde in het leven staat; ofwel, na een paar jaren in een verfranscht gesticht doorgemaakt te hebben, met minachting neerziet op hare moedertaal waarvan zij de schoonheid niet eens vermoedt, en als een slingerplant, weerloos ten prooi is aan al de wuffe mode-windjes die uit Frankrijk hierheen waaien.

Zulk een meisje, vrouw geworden, is gansch onbekwaam tot alle sociaal werk dat zich in deze tijden zoozeer aan haar opdringt, omdat zij niet in voeling kan zijn met haar volk. En eenmaal moeder geworden, en gebogen over de wieg, waar het leven der toekomst sluimert, helpt zij dit leven in zijne heerlijke krachtontluiking mede schenden en verkrenken door eene uitzinnige en tegennatuurlijke opvoeding. En Mgr Rutten, Bisschop van Luik, zegde het heel raak in zijn ‘Acta Congregationis Synodalis’ van 1910:

‘Hij had geen ongelijk, de Vlaamsche redenaar die onlangs te Antwerpen uitriep met droefheid en met eenige bitterheid:

Dat men aan onzen haard de vlaamsche moeders van vroeger terugschenke, en wij zullen er de nationale zeden, de deugden van vroeger bewaren! Maar eilaas! de opvoeding, welke men op heden aan de jonge meisjes geeft, ontrukt ze ons meer en meer!’

De jongen intusschentijd, indien hij de hoogere studiën aanpakt, voelt weldra hoe zijn verstand misgroeid is door dien tweeslachtigen taalvorm naar dewelke het van jongs af aan gekneed werd.

Die zonde tegen de natuur komt hem later al meer en meer duur te staan, naarmate hij dieper het heiligdom van wetenschap en kunst wil binnendringen, en tot het besef geraakt hoe de draagwijdte van zijn gepeins zoo benepen, en zijn kijk op alle dingen zoo fel begrensd is geworden door dien vroegeren aanslag op zijn eigen aard. Want zooals de Fransche wijsgeer Taine het met scherpe waarheid schrijft: ‘De eigen aard is vergroeid met het vleesch, met het bloed, met de lucht en den grond, met den bouw en de werking onzer hersenen en zintuigen.’ (‘Philosophie de l'art.) ’

Alzoo heeft de misvorming van het kinderverstand op de eerste schoolbanken, eenen onheilvollen terugbots door heel het onderwijs van hoog tot laag, en van daar ook op de samenleving.

Alzoo groeien geslachten groot die niet langer het leven van een ras voortschakelen, maar dit verbreken: aan den eenen kant de massa, ongeletterd, zonder

[p. 51]

vakkennis, zonder weerstandskracht tegen de driften die haar omlaag houden en haar beheerschen. Aan den anderen kant de hoogere standen, verfranscht, verbasterd, onbekwaam tot het volk af te dalen, omdat zij zijn taal niet bezitten waarmede men alleen harten kan taken en liefde wekken.

Zoo ondergaat ons ras ten slotte een heel ontaardingsproces, en 't ware bereids stoffelijk en zedelijk ten ondergegaan, indien niet reeds lang mannen recht stonden, wier stemmen onverpoosd opstanding en herleving roepen.

In dit laatste tiental jaren vooral is er een geestdriftige opruk geweest van al onze vlaamsche intellectueele krachten; een vereenigd stormloopen ter verovering der Gentsche Hoogeschool.

Dat die strijd nog lang niet uitgestreden is, maar pas begonnen schijnt, is ons klaar gebleken tijdens de laatste zeer heftige kamerdebatten over de vlaamsche amendementen, naar aanleiding derwelke deze enkele beschouwingen neergepend werden, want in volgende nummers wordt hier nog wel meer over de vlaamsche beweging geschreven.

Op dit oogenblik is de eindstemming der nieuwe schoolwet met een juichkreet door heel het katholieke land begroet geweest.

Doch die vreugde werd in Vlaanderen wat verdoft, door de treurige tooneelen welke zich voordeden gedurende de bespreking der amendementen Van Cauwelaert en consoorten.

Goddank, door het manhaftig optreden onzer leiders, heeft de regeering in het laatste uur gehoor verleend aan den levenseisch onzer vlaamsche bevolkingen. Zoo hebben wij dan niet alleen als katholieken, doch ook en vooral als vlamingen de nieuwe schoolwet met geluk kunnen begroeten, omdat zij benevens de groote weldaad van den leerplicht, de niet min te schatten weldaad van een degelijk vlaamsch onderwijs aan de onzen ten goede laat komen, in grondbeginsel ten minste.

Wij mogen niet luid triomf schreeuwen, want het is geen zegepraal op gansch de lijn. Maar toch hebben deze uren van hardnekkigen en onverzoenbaren strijd, ons des te beter de leefkracht onzer beweging laten polsen.

En is de overwinning slechts gedeeltelijk, en voet voor voet moeten betwist worden, zij laat toch een licht opgaan voor de toekomst, want wij hebben nogmaals onze strijdmacht kunnen meten, wij hebben de listen en kuiperijen welke in onze eigene rangen geslopen waren weten bloot te leggen en te verijdelen, en zijn nu meer dan ooit er van overtuigd dat voor wie geen duim breed van zijn overtuiging afwijkt en het goede recht op zijn kant heeft, toch eens vroeg of laat de zege-zon in volle glorie rijzen zal boven het land.

Excelsior.