Erts. Letterkundige almanak. Jaargang 3

[p. 58]

Caricatuur van Xim
Dr. H. VAN LOON, * 1885. Romans: Onder één Dak - Trouweloozen - Geteekenden - De Muggen dansen - In de Verstrooiing. Bijdragen in alle tijdschriften.

[p. 59]

H. van Loon:
Het afscheid

DIEN avond in het weidsche hôtel, dat aan den voet der rotsen vlak aan zee eer een kasteel is, werd ik ternauwernood toegelaten. Er was geen plaats, maar op mijn aandringen werd me een kamer toegewezen in een bijbouw, die, zei men mij, tot het oorspronkelijke kasteel behoord had. Voor enkele jaren was dit afgebrand, waarbij de bewoners op één na den dood gevonden hadden.

Het was een laag vertrek, dat werd verduisterd door de paarse pijnen, die den verweerden zijgevel overschaduwden en in den naderenden avond den tuin vóór den rotsenketen tot een dichtbegroeiden binnenhof maakten. De kamer wekte den indruk in gebruik en bij mijn komst overhaast ontruimd te zijn. Ik vond er dingen van dagelijksch gerief en sporen van den korten golfslag, dien in het leven van een kind de kolken maken. Die vage sporen kwamen me de teekenen van een schipbreuk voor. Ik zag dit beknopte leven door mijn noodelooze aandringen verdreven en stond, door de omstandigheden begunstigd, tusschen wanden, die mij in geen enkel opzicht toebehoorden. Maar op mijn zeggen niemand te willen verjagen antwoordde het donkere volkskind met den onbeschaamden oogopslag, hetwelk mij was voorgegaan, dat ik me daarover niet behoefde te verontrusten.

Tegen het vallen van de schemering klauterde ik het steile pad op, dat de geiten langs de flanken van de rotsen draagt. Van de hoogte uit meende ik toen voor mijn venster een jonge vrouw te zien. Ik lette er verder niet op in de onderstelling, dat hetzelfde volkskind in den avond uitkeek over de met metaal bevloerde zee, waarop de schepen onder de lange strepen van den rook zich van en naar de naburige haven spoeden, vanwaar ik over een week koers zou zetten naar het mij onbekende tropische gebied. Ik steeg verder en van een hoogere kaap weer omlaagziende meende ik opnieuw iets in mijn kamer te ontwaren, maar dit was geen vrouw, maar een kind.

Daar de avond snel daalde en uit de zee een dikke witte damp rees, die mij met ijlende vlagen omving, klom ik schielijk terug, verblind door den nevel, die zich, wanneer hij weerstand vond, tot ijzige doeken verdichtte en in wilde franje aan de kammen hing. En ik overlegde, me bij het nauwelijks te stuiten dalen aan steenen stootend, dat dit de moeder en het kind moesten zijn, die ik onwillens verdreven en van wier bestaan ik de teekenen gevonden had.

Die gedachte werd versterkt doordat ik, teruggekomen, die dingen niet meer opmerkte, maar bij het ingaan van den nacht was ik te vermoeid om daarin zoo mogelijk nog verandering te brengen. En leunend over de balustrade van het balkon, nadat de zeenevel even snel was opgetrokken als hij gekomen was, herinnerde ik me verhalen over de kwaadaardigheid van dit wisselvallige klimaat. Ik zag uit over zee, die het neuren van de branding nauwelijks tot mijn ooren stuwde en nog een poos het licht van de zon bewaarde. Over dit indonkerende oppervlak schoven de booten geruischloos, schimmen met een rood en een groen vuur. En tegen de rotsen terzijde klom een snoer van lampen, waar een tandradbaan zich aan de helling klampt.

[p. 60]

Den volgenden dag werd me verzekerd, dat ik me had vergist, want dat in den door mij bewoonden vleugel geen kind geherbergd was en niemand onrechtmatig er waagde in te sluipen. Ik hield niet aan, maar herhaalde dien avond den klimtocht naar een ander punt, vanwaar ik scherper dan te voren mijn venster kon bespieden zonder gezien te worden. Toen zag ik dezelfde gestalte op het smalle balkon. Soms voegde zich een kind bij haar. De afstand en de schermpijnen, die hun toppen tot aan het platte dak hieven, beletten me haar trekken te onderscheiden.

Maar over deze verschijning dacht ik niet door, want ter verpoozing had ik dit hôtel gekozen. In het tropische land zou ik, ervaren aviateur, met het invliegen van nieuwe toestellen worden belast en dit vooruitzicht onthief me van elke neiging, me noodeloos zorgen te maken. Zooals ik door de praktijk van mijn taak den dood in het leven had verdisconteerd, zoo stond ik nu, op den drempel tusschen twee werelden, van de gewone dingen los. Want de oude wereld had me losgelaten, of moest ik zeggen, dat ik ze weggestooten had gelijk ik telkens bij het stijgen in mijn toestel mij zelven voorkwam de aarde weg te stooten? En met de nieuwe wereld had ik nog geen aanraking gevonden. Ik scheen te zweven en deze lichtheid ervoer ik als een bevrijd-zijn van zwaarte en van andere elementaire wetten. Dit bedwelmende, zij het heldere gevoel, deze ijle verrukking kende ik van vroegere keeren, als ik weer een levensstaat voor een anderen opgegeven had. Den derden dag zette ik me, in die vervoerende ledigheid van tot niets te zijn verplicht, in de kleine hôtelbar. Daar dansten op het wilde gerucht van een grammofoon een jonge man en eene jonge vrouw. Heur haren waren ros van koperen gloed, die het gespannen gelaat nog bleeker maakte. En deze matheid werd verscherpt door het simpele, maar zeer verfijnde kleed van doffe vlosse zij, waarvan bij het dansen de lijnen in trage golven deinden. Zij noch hij schenen mijn binnenkomen op te merken. Ze zetten het dansen voort alsof dit ritueel zich in een andere atmospheer voltrok.

Aan hen was smart noch blijheid. Hun dansen was een veelal statig, altijd overwogen bewegen, dat op het onverwachtst in wilde rukken en grillige zwenkingen uitschoot, maar even onverhoeds zich over die branding sloot en weer de vormen aannam van een bijna hiëratischen ernst. Met dit dansen volvoerden zij klaarblijkelijk een plicht van hooge en volkomen natuurlijke orde. Elk zetten van zijn voet onthulde een geheim, dat zij alleen verstond en reeds beantwoord had alvorens hij het geschetste gebaar voltooide. Ze onderhielden zich in een geheime taal en geen seconde kon ik den blik van hen afhouden. Elk woord zou deze betoovering verbroken hebben. Alleen het sliffen van de zolen maakte de stilte tastbaar en somtijds stonden ze secondenlang in een ik weet niet welken ban verlamd. Om dit doen sloot zich het vertrek aldoor nauwer met achter de hooge loog het gamma van de flesschen vloeibaren edelsteen.

Een afscheid moest in dit elkander zoeken en weer wijken van de lichamen verborgen zijn. Deze onbewogen omstrengeling was een einde en een begin en deze strakheid even lenig als het leven zelf. Dit dansen zelf was voor hen doel en ze vonden hierin zoo min genot als leniging van pijn. Hun gezichten waren maskers en hunne monden droegen niet den beet van wie zich tegen het zwichten schrap zet. Zoo zouden ze tot het einde van de dagen kunnen dansen, want aan hem noch haar was eenige vermoeienis

[p. 61]

bemerkbaar. Ze groeiden boven zich zelf uit en hunne oogen zochten noch ontweken elkaar. Bij de onmiddellijkheid van deze aanraking zou de verstandhouding van de blikken een verblinding zijn.

Dit was het leven aan den afgrond en dan op eenmaal niets. Deze menschen moesten de uiterste mogelijkheden doorleefd hebben. Ze balanceerden, feilloos en behoedzaam, op het koord, dat voor den vlieger zich onzichtbaar bij elke opvlucht spant.

Ik ging heen gelijk ik gekomen was en bij mijn opstaan evenmin wendden zij het hoofd. Buiten begeleidde me nog een poos de melodie, waarvan de herinnering als een verwarrende verdooving in me zonk.

Onder de roerlooze pijnen vond ik in een hangmat een kind, dat bij mijn naderen begon te schreien. Ik nam het op den arm, maar dit vermeerderde zijn pijn en opeens stond ik tegenover de rosse vrouw, die ik zooeven had verlaten en die was toegeijld om het kind te sussen. De laatste sporen van strakheid vielen van haar weg, terwijl ze het kind uit mijn armen nam, dat oogenblikkelijk het schreien staakte en, schuw naar mij omziende, het hoofd aan haar nek borg. Niet ouder dan drie jaar kon het zijn en ik begreep, dat deze twee, moeder en kind, de vage gestalten geweest waren, die ik van verre aan mijn venster gezien had.

Ik verontschuldigde me, het onwillens gewekt te hebben. Zij keek mij stralend aan en haar blik ging open als een ochtendhemel over zee. Een wereld scheidde haar zijn met het kind van het dansen straks.

Zij voorkwam verdere woorden door met een vaardig bukken en lenig rekken van de armen het kind omhoog te tillen en op haar nek te zetten. En na een vluggen groet was ze al heen, terwijl het kind, omkijkend, meedeinde op haar snellen veerkrachtigen gang. Als een geit, een sterk dier, beklom ze met den lichten last het pad tot aan het olijvenboschje, waar, had ze mij gewezen, haar woning schuilt.

Den vo genden dag heb ik er haar bezocht. Toen vertelde zij, de eenig overgeblevene te zijn van het gezin, dat het kasteel bewoonde, waar nu het hôtel staat en van welk kasteel alleen de door mij bewoonde vleugel overbleef. Die nacht van den brand beroofde haar van alles en van allen. Op haar verzoek werd ze later in het sedertdien verrezen hôtel in dienst genomen. Over mijn kamer mag ze daar, zij het in het geheim, beschikken, tenzij de omstandigheden dit onmogelijk maken. De laatste avonden nog, vertelde zij, had ze er met het kind in den avond uitgezien. En snel voegde zij erbij, dat dit kind niet háár kind was, maar zij had het gevoed en opgevoed en dezer dagen zou het haar met den vader voor goed verlaten. Toen liep ze weg en twee dagen later zag ik haar terug aan boord met weer dien man en het kind. Eenzelfde schip moest hem en mij naar een eender doel voeren. Zij en hij stonden aan de borstwering. Zij droeg het kind, dat enkel oog en oor had voor het razerig gewoel aan de ka.

Toen dreunde de laatste bel, werden de eerste trossen losgeworpen en gierde de stoomfluit. Als een slaapwandelaarster gaf zij hem het kind. Ze kuste het niet, eer keerde ze het gelaat af en langzaam legde ze een hand in de zijne. En terwijl de boot zich grommend loswrong van de kabels deed zij de enkele stappen naar de plank, waarover ze langzaam liep, het gezicht naar omlaag. Maar eens den voet aan wal, ijlde ze weg zonder om te zien naar het naburige hôtel. De man, die het kind omvat hield, stond als steen.

[p. 62]

Het schip kwam log op gang en zwaaide een eind uit de kust om. Dit maakte het haar mogelijk, het hôtel te bereiken, voordat de boot er langs voer, vlak aan de kust voorbij, waar de vaargeul is.

Zij stond op het balkon van wat mijn kamer geweest was en wuifde met een doek in lange halen. De man aan dek, die het kind niet losliet, wuifde ook en op dit oogenblik vlamde de schuine zon in alle vensters. In dezen brand ging haar wuiven met al statiger slag, al repte er een vogel zijn groote en al grooter wordende vleugels, en scheen het huis met de vuren vensters op dit rythme te wankelen.

Toen zette een witte zeenevel op, waarin de laatste vormen aan den oever verzonken.