Erts. Letterkundige almanak. Jaargang 1

[p. 88]

Frits Hopman
Een zoenoffer

Niemand kan mij met recht beschuldigen van gebrek aan vaderlandsliefde (al is dat gevoel geheel uit den tijd, naar ik met veel belangstelling hoor), maar dat belet mijn ontoerekenbare ziel niet, zich buitensporig gelukkig te voelen, wanneer ik in Londen ben. Indien het waar kon wezen, wat sommige occultisten beweren, dat het hiernamaals voor een ieder naar eigen smaak wordt ingericht, dan zou mijn paradijs een hemelsch replica van de metropolis zijn, waarin het breed rumoer en de benzine-damp van het langssmeurend verkeer niet mochten ontbreken. Dit bedacht ik, toen ik op een zonnigen Juli-morgen door de genoegelijke volte van Piccadilly liep naar de club, waar ik met Dick Ainslie zou ontbijten. In gelukkiger jaren zwoegden Dick en ik, zij aan zij, niet zonder zwaar gezucht over technische moeilijkheden en geldzorgen, aan groote houtskoolteekeningen naar ietwat verlept naakt model in een obscuur atelier omtrent Newman-street. Maar de oorlog kwam en scheidde ons en ik hervond hem eerst na jaren als een gelukkig huisvader en illustrator van naam in een cul-de-sac van de aardige voorstad Wimbledon.

Dat ontbijt was een groot succes. Wij praatten honderd uit. Er was porridge, zooals alleen in Engeland kan worden bereid; er waren kippers, die ik in tien jaar niet had geproefd; er was bovenal koffie, waarom de club beroemd is - alles geruischloos opgediend door een aristocraat in donkere liverei. En het leven

[p. *21]

Naar een charge van Theo Ortner
C.J. KELK

[p. *22]

MATHIAS KEMP

[p. 89]

was weer goed. God, wat was het goed!

Na den maaltijd gingen wij naar de stemmige rookzaal en stopten onze pijpen met het Cavendish-mixture van de oude dagen en Dick vertelde van de eindelooze jaren in de loopgraven. U kunt gelooven, dat ik met alle aandacht luisterde, want ik heb steeds willen begrijpen, hoe het toegaat in de ziel van een zachtmoedig en fijn beschaafd man, die plotseling in een hel van ondenkbare verschrikking en lijfsfoltering voor zijn leven moet vechten. Eén voorval in het bizonder is mij bijgebleven uit de vele, waarmee Dick zijn innerlijke ervaringen illustreerde.

‘Het was in het begin van den oorlog, 17 September 1914, om precies te zijn. Ik heb reden om mij dien datum te herinneren. Ik diende toen bij de motorrijders en de heele zaak beteekende toen nog niet veel voor mij, dan een spannende episode. Onze vliegers rapporteerden, dat de Duitsche voorposten dien nacht twee mijlen waren vooruit geschoven en ik werd uitgekozen, om het bericht aan de Welsh Fuseliers te gaan brengen, die op onze linkerflank geforceerd opmarcheerden als reserve voor een Fransch linie-regiment, dat zwaar geleden had. Het was een gevaarlijke rit en ik wist het, want de positie der verschillende corpsen veranderde met het uur en ik zou waarschijnlijk door Duitsche verkenners worden neergeschoten. Toch ging ik monter genoeg op weg met de gebruikelijke overmoedigheid van de jeugd, die onwrikbaar in de eigen onschendbaarheid gelooft tot een kogel door het hart de illusie verstoort. Maar toen ik een poos gereden had, herinnerde ik mij plot-

[p. 90]

seling, - ik weet nog niet hoe ik er ineens bij kwam - een voorspelling, dat ik dien dag zou sterven.

Heb jij Vaughan nog gekend, dien halfgaren Ier, die altijd in de astrologie zat te knoeien? Nou; op een dag had hij, half voor de grap mijn horoscoop getrokken en die was alles behalve fraai. Een paar beroerde dingen waren al min of meer juist uitgekomen, maar ik had er om gelachen en dat ik ‘op 17 September 1914 door een ongeluk zou sterven,’ was al te absurd, om er aan te hechten. Toen ik met het eerste contingent Londensche vrijwilligers naar Frankrijk overstak, kwam de voorspelling mij nog eens in de gedachte. Het was toen ik 's nachts over de verschansing hing. (De zee en de sterren zijn pestdingen voor een sentimenteelen kerel!) maar op het land was er geen tijd geweest voor piekeren. Nu kwam ineens die ongeluksdatum weer bij mij op. Weet je, al dat gemeier over ‘het ongeziene’ moest verboden worden. Het leven is, zonder dat, al zwaar genoeg. Ik stopte de motor op een brug over een riviertje. Ik moest mij even herstellen. Achter de bosschen dreunden de kanonnen onophoudelijk en er was mitrailleurvuur veel dichter bij. De voorspelling leek plotseling aannemelijk. Ik was niet bang, maar een ondraaglijke somberheid was over mij gekomen. Toen deed ik iets, wat ik niet aan iedereen zou willen opbiechten. Het was misschien de onbewuste nawerking van Grieksche schrijvers. Wij noemen ons Christenen, maar hoevelen van ons zijn echte heidenen, ook in zulke kritieke momenten. Ik nam het dierbaarste wat ik had: het portret van Gertie, haar brieven en een gedroogde rozeknop en gooide alles in

[p. 91]

het riviertje. Een offer aan de goden, begrijp je wel? Toen reed ik snel voort en hoe verder ik kwam, hoe nader klonk het vuren. Het wonderlijkste is, dat ik zelfs in dat uur van stille opwinding werd getroffen door de tegenstelling van de vredige natuur (met de bijen bedrijvig aan het werk in de andoornbloemen) en die waanzinnige moordpartij op den achtergrond. De weg was goed en ik reed volle kracht. Toen kwam ik aan een dorpje, dat blijkbaar kort te voren verlaten was. De bevolking was in paniek weggevlucht, dwars over de akkers. Ik meende de achterblijvers nog in de verte te zien. Huisdeuren stonden open. Stukken huisraad lagen hier en daar op straat. Een groote oranje kater zat zich in een kozijn uitvoerig te wasschen. Toen ik het kleine marktplein opreed zag ik met ontredderenden schrik een klein kind, een kereltje van een jaar of zoo, dat moederziel alleen zat te spelen. Hij was natuurlijk in de haast vergeten. Er was geen oogenblik te verliezen. Ik pakte hem op en knoopte hem vlug in mijn leeren jekker. Hij lachte vertrouwelijk tegen mij. Zijn onzindelijke krullekop reikte bijna tot aan mijn kin toen ik vooroverboog. Ik zei ‘Sit tight, oldfellow’ en wij jakkerden verder. Voorbij het dorpje naderde het bosch dicht tot den straatweg. Ik meende geglinster tusschen de boomen te zien. Spoedig viel een schot: een luide knal gevolgd door den langen heeschen nagalm en toen nog een en toen vele. De kogels vlogen om mij heen met den later zoo welbekenden hoogen fluittoon. Ik voelde, dat mijn motor een paar keer geraakt werd en probeerde onder het woeste rennen mij in te prenten, naar links te vallen, als ik

[p. 92]

getroffen werd, om het kind te sparen. Kort daarop hield het schieten op, maar ik begreep, dat ik was geraakt, al had ik geen pijn, want mijn onderkleeren waren doorsopt van warm bloed; dat kon ik voelen. Mijn eenig verlangen was nu, de Britsche voorposten te bereiken, vóór mijn kracht was uitgeput. Voorbij een bocht in den weg stuitte ik op een colonne in khaki, die in stormpas aanrukte. Ik was gered. Ik stapte af en knoopte dadelijk mijn jekker open, om te zien, hoe mijn kleine vriend het maakte.’

Dick hield even op en toen hij weer sprak, had zijn stem den zakelijken klank van een man, die zijn ontroering met geweld beheerscht.

‘Het kind was dood. Het lag bleek en stil tegen mij aan. Het was zijn bloed, dat ik gevoeld had. Ikzelf was geheel ongedeerd. Je hoort wel van die Zondag-schoolverhalen over zakbijbeltjes, waarin kogels blijven steken en die iemands leven redden. Maar dat kind redde mijn leven dien dag. Er was een schotgat in mijn leeren jekker. God weet, hoe graag ik mijn leven voor het zijne zou hebben gegeven.’

Dick zweeg lang en voor mij was de vreugdige tinteling uit het zonlicht verdwenen.

‘De oorlog heeft mij bijgeloovig gemaakt. Ik heb zooveel wonderlijks beleefd in die vreeselijke jaren. Die kleine stakker wil niet uit mijn gedachten en ik tob soms over vrij lugubere raadsels. Jij zult er om lachen en misschien is alles de reinste onzin. Maar als ik niet slapen kan, door de pijn in mijn oude schouderwond, dan denk ik: Heb ik door mijn offer aan de goden heusch het noodlot bezworen? Moest een onschuldig

[p. 93]

kind geofferd worden, dat ik kon blijven leven? Werd het achtergelaten in dat verlaten dorp, opzettelijk om mij te redden? Er gebeurt zooveel achter de schermen van onze menschenwereld, waarvan wij geen begrip hebben. Wie weet wat voor onheilige machten een mensch door zijn woorden en daden oproept, zonder het te bedoelen! Wat denk jij van die dingen; zeg het eens eerlijk.’

Maar ik wist geen antwoord.