Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 49

[p. 413]

De hond van dominee
door L. de Jong-Mellema

ALS eenige neef van den ongehuwd gestorven predikant, broer van mijn moeder, was mij opgedragen zijn zaken te regelen, boeken en papieren te ordenen. Ik zocht de beste aansluiting met het stoomtrammetje, dat me naar zijn kleine afgelegen gemeente zou brengen. In den laten middag kwam ik aan, waar hij vijftien jaar gewoond had en zeer gezien was geweest. Aan den hoofdweg, die het dorp in twee stukken sneed, lag de pastorie. Daartegenover het huis van den dokter. Verder leken het, voorzoover ik in de schemering kon opmerken, kleine woningen. Uit brieven van mijn oom wist ik, dat de bevolking arm was en hoofdzakelijk bestond uit landarbeiders die vijf maanden van het jaar werkten bij de boeren en den overigend tijd tot werkloosheid gedwongen waren. Een sombere geslotenheid kenmerkte hun wezen. Tegen al wat hun vreemd voorkwam waren ze schuw en achterdochtig.

Ik nam me voor, mijn werk hier zoo spoedig mogelijk te beëindigen. Meer dan ik voor me zelf weten wou, beklemde mij dit dorp op de zware klei. In de studeerkamer, die op den moestijd uitzag was ik nu al eenige uren bezig. De boeken had ik uitgezocht en die bewaard moesten, in kisten gepakt. Met de stapels preeken wist ik geen raad. Er restten mij nog de laden van het bureau. Den inhoud keek ik zorgvuldig na: doopbewijzen, attestaties, ansichtkaarten, portretten, vergeelde beroepsbrieven en bedankjes, alles schifte ik en bond er touwtjes om. Op zij in 't bureaukastje stond een verroest trommeltje, het bevatte slechts een klein aanteekenboekje. Buitenop stond geschreven:

‘Mijn hond † 8 Aug. 1916’.

Ik vroeg mezelf af, of het jarenlange teruggetrokken leven in dit stille dorp hem tot een eenzelvigen zonderling gemaakt zou hebben? Ik sloeg het open en las:

‘Hoe komt het toch, je bent al zoo lang dood, dat ik telkens weer aan je moet denken? Was er dan, ondanks alles, wat je me hebt aangedaan, want dat heb je, toch iets, waardoor ik niet van je los kan komen? Was het je niets ontziende onverschilligheid voor alles en iedereen, waarmee je door het dorp vagebondeerde en waar ik eigenlijk afgunstig op was? Ik kon zooiets niet; maar ik benijdde je er hevig om. Was die stille saamhoorigheid het verbond dat we samen sloten tegen de deugdzame dorpelingen?

Wel bracht je me soms in een moeilijk parket en menigmaal heb ik overwogen je maar te verkoopen, maar iets weerhield me om het te doen. 't Was net of je 't voelde, wanneer ik met dergelijke gedachten rondliep, want

[p. 414]

schuldgevoel bezat je in hooge mate. Meermalen heeft het je verraden, als ik van niets wist. Je kwam dan druipstaartend den tuin in, je ooren plat op den kop, nog platter dan gewoonlijk. Als ik je zoo zag, angstig snoetlikkend, 't uiterste puntje van je staart alleen kwispelend, vroeg ik me met een zucht af, wat er weer boven mijn hoofd hing. Welke klachten me weer zouden bereiken, direct of indirect. Het leek me dan wenschelijk niet dien zelfden middag op huisbezoek te gaan.

Toch, in tijden wanneer ik neerslachtig was over de resultaten van mijn werk, me door tegenslagen wel eens terneer liet slaan, wanneer ik telkens stuitte op wanbegrip en bekrompenheid, dan was jij er en bracht uitkomst. We zwierven ver over de landwegen, waar een frissche wind de zorgen en muizenissen verwoei. Jij joeg vooruit, als scheef naast je pooten, je staart krullend in de lucht, je ooren flappend als van een haas.

Volgens je stamboom, ja want dien bezat je; toen ik je kocht, was ik zoo naïef hem voor echt te verslijten, was je een rasechte Groenendaler. Jij was de parodie daarvan. Wel beschouwd was het ook beter geweest een rustigen hond te bezitten, niet zoo'n vrijbuiter als jij was, een hond die statig naast me door het dorp gewandeld zou hebben, kortom die me tot eer zou hebben gestrekt. Niet zoo een als jij, snuffelend aan alle emmers, potten en pannen, eens zelfs de melk gulzig opslobberend uit het emmertje van een vrouw, die het in druk gesprek op den weg had neergezet. Je had in 't dorp zoo je vaste werkjes. Steeds bij Jacobs in het tuintje midden tusschen de kakelende kippen, die dan rechts en links stoven, wat mij van den eigenaar een nurkschen groet bezorgde. Jij liep natuurlijk door met een snoet of er geen vuiltje aan de lucht was. Met de katten leefde je in eeuwigen onmin, maar voor één was je bang, voor den kater van den slager, die eens pardoes op je rug sprong, daar had je niet van terug en sedertdien maakte je altijd een eerbiedige bocht om zijn straatje.

Ik herinner me den eersten keer, toen ik je pas bezat en je mee nam naar buiten. Als een pijl uit den boog zwiepte je langs den weg, tot je kwam aan een weiland waar schapen graasden, je snoof de lucht, sprong over de sloot en een wilde jacht begon. De boer, mij op grooten afstand aan jas en hoed herkennend, schreeuwde dat het een schande was en stelde me aansprakelijk voor eventueele schade. Als laatste toevoeging kreeg ik de bezwering dat hij bij zulke dominee's niet meer in de kerk kwam. Terug in 't dorp kocht ik een ketting en slaakte een stille verzuchting.

Eens zou ik je toch bijna verkocht hebben, het was toen ik op bezoek bij den kruidenier zat en jij buiten wachtte. Verveeld door al die vreemde broekspijpen die langs je waren getrokken, hapte je onverwachts mijn kerkvoogd, den veldwachter, die uit den winkel kwam, een stuk uit zijn broek. Ik ril nog, als ik denk aan de opschudding die het verwekte, de verontwaardiging, en de stille pressie die op mij werd uitgeoefend om je weg te doen. De vracht-

[p. 415]

rijder bood me een flink sommetje voor je, maar ik waagde het allen te trotseeren en negeerde de afkeurende blikken. Je palmde me steeds weer in door je aanhankelijkheid, de schijnbare hulpeloosheid waarmee je me aankeek, de ongegeneerdheid waarmee je op de met zorg gekweekte en pas uitgezette slaplantjes neerplofte. Je kon mij dan zoo genoegelijk toeknipperen, als je je daar lag te koesteren in de voorjaarszon.

Heimelijk plezier had ik, wanneer je zwaar lag te grommen, dat afwisselend oversloeg in een grauw, tegen den koster die achter de tuinschutting bij zijn huis rommelde. Een tyranniek man, wiens stemmingen gevreesd werden door zijn huisgenooten en ontzien door de dorpsbewoners.

Toen je ouder werd, de jacht op avontuur verminderde, je je geneugten meer bij huis zocht, lag je veel op de stoep. Vandaar overzag je je domein. Je had bepaald houding: de manier waarop je kop op je nek stond, was waarschijnlijk 't eenige rasechte aan je. Je kreeg iets philosofisch, in die dagen begon ik je een mooien hond te vinden. De dorpelingen waren in je ouderdom milder tegen je, een enkele scheen zelfs op je gesteld. Al bleef de algemeene opinie dat je voor een domineeshond niet deugde.

Toen je nog ouder was zag ik je op zekeren dag achter in den tuin in een greppel tusschen twee bedden graven. Toen je kuil na herhaaldelijk passen naar je zin was, ging je erin liggen. Ik hurkte bij je neer, beseffend dat je me binnenkort zou verlaten, en alsof je me begreep, stak je mij verontschuldigend je poot toe. Dien middag wandelde ik voor het eerst zonder jou, het was een beetje vreemd en lang heeft het geduurd voor ik er aan gewend raakte. Je was een eigenzinnige hond, een vagebond, en nu, al schrijvende over je, weet ik: daarom is het dat ik je niet vergeten kan’.

* _* *

De eentonige fluitroep van een uil dringt tot me door, vleermuizen fladderen langs de ramen, ergens in de verte blaft een hond de stilte in, en plots besef ik, wat het voor hem geweest moet zijn toen de hond gestorven was.

Den volgenden morgen vertrok ik, het kleine boekje, het eenige wat ik uit de nalatenschap van mijn oom meenam, zal ik mijn moeder overhandigen en haar vragen het voor mij te bewaren.