Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 48

[p. 347]

Zekerheid
Door K. van der Geest

DAGENLANG was het al mistig geweest en toen eindelijk de mist optrok kwam de eerste herfststorm.

Een huilende wind teisterde de boomen; over de straten dwarrelden de doode bladeren, die, in luwe hoekjes tegen de huizen, op hooge hoopen bijeen gewaaid werden.

De oude kerels, die altijd op den dijk bij de haven stonden, scholen weg achter 't sluiswachtershuisje; slechts nu en dan staken ze even hun grijze koppen om den hoek en keken ze met tranende oogen uit naar de schepen, die nog binnen moesten komen.

Telkens als ze heel in de verte weer een zeil zagen en telkens als ze na lang turen dat zeil weer herkenden, ging één van hen het dorp in om te waarschuwen: die of die komt er aan!

Daarna wachtten ze, samen met de vrouwen of de moeders van het volk dat binnen kwam, op de pier. Daar sprongen ze toe, zoo gauw het schip gemeerd moest worden: om een touw vast te maken en om maar de eersten te zijn die konden vragen hoe het was met de vangst en hoe het leek, buitengaats.

De vangsten waren slecht - bitter slecht! Dien geheelen nazomer al was er niet veel gevangen.

- Maar we zijn tenminste weer behouden thuis. Daar moet een mensch nog maar dankbaar voor zijn.

Zóó kwamen ze dat jaar, de een na de ander, weer behouden thuis. Alleen Jan Lammerts niet. Die was er nog niet toen het slechte weer al zóó lang aanhield dat niemand hem ook meer verwachtte.

Jan Lammerts' Margje had maar heen en weer geloopen, de eerste dagen, van haar huisje het dorp door naar den dijk en van den dijk het dorp door naar haar huisje. Dáár kon ze er niet toe komen haar werk te doen. -

- Het is of me de handen vast gehouden worden!

Ze deed alleen het hoogst noodige, en als ze dat gedaan had ging ze weer naar den dijk.

Toen al de andere visschersschepen binnen waren zeiden de oude kerels, die achter het sluiswachters-huisje stonden: - Mogelijk dat Jan nog onder de eilanden ten anker gegaan is.

Dat zeiden ze tegen elkaar - en ze geloofden 't zelf niet! - en ze zeiden 't tegen Margje, die 't ook niet geloofde.

Of ze vertelden haar hoe zijzelf 't in hun tijd wel meegemaakt hadden en hoe ze wisten dat anderen 't soms wel meegemaakt hadden.

Zij luisterde naar wat ze vertelden - of ze stond er alleen maar net bij

[p. 348]

alsóf ze luisterde - en ze dacht alleen aan haar man, van wien ze niet gelooven wìlde dat hij nooit terug zou komen en van wien ze niet gelooven kón dat hij wél terug zou komen.

Tot ze eindelijk, jammerend, uitviel: - Als een mensch tenminste maar zekerheid had....

Daarna kwam ze nìet meer op den dijk. Ze bleef heele dagen door stil zitten in den grooten stoel voor het raam van haar huisje. Zóó vroeg kon men 's morgens niet langs komen of ze zat daar al, en zoo laat kon het 's avonds niet worden of ze zat daar nóg.

Het leek alsof ze daar zat en uitkeek, maar ze keek niet uit - ze wilde ook niet meer uítkijken.

Soms maakte ze zich wat eten klaar, dat ze toch niet opat. Ze warmde zich een beetje koffie of thee op - ze schonk zich zelfs een kommetje vol in, maar liet het in dat kommetje dan weer koud worden. En voor haar zwarte kat goot ze wat melk op een schoteltje, maar ze vergat het schoteltje op den grond te zetten zoodat het beest er bij zou kunnen.

Elk oogenblik keek ze naar de klok - de paar uur dat ze in bed lag en probeerde te slapen hoorde ze de klok telkens slaan. Maar telkens als ze de klok had hooren slaan of telkens als ze naar de klok had gekeken wist ze toch niet hoe laat het was.

De gedachte maalde haar door 't hoofd: - Als een mensch tenminste maar zekerheid had.

Den derden nacht toen 't zulk slecht weer was - ze was juist even ingedommeld, schrok ze wakker. Ze hoorde Jan duidelijk zeggen:

- Nou dag, Margje.

En ze hoorde zichzelf zeggen:

- Nou dag, Jan.

Daarna stond ze op en ze stak de lamp aan. Toen sloeg de klok vier.

- Vier uur.

Ze zette wat frissche koffie, zooals ze die altijd gezet had als Jan thuis was: sterke koffie met een beetje kaneel er in; zelf hield ze daar zoo niet van.

De kat die achter de kachel had liggen slapen kwam overeind, rekte zich en streek langs haar beenen.

- Jij moet maar even wachten, m'n beestje.

In de kamer had ze nog het een en ander te beredderen; daarna ging ze zitten.

- We zouden van 't winter juist vijf-en-veertig jaar getrouwd zijn geweest.

Over de tafel heen haalde ze den bijbel naar zich toe; daar stond het in - op het schutblad! - wanneer ze getrouwd waren.

- Vijf-en-veer tig jaar.... ja....

Het leek niet eens zoo lang - nu al die jaren achter haar lagen. En al de zorg van die jaren leek nu niet zoo zwaar meer.

[p. 349]

Hun jongen - hun eenige! - was weg gegaan, op de groote vaart, en ze hadden nooit meer iets van hem gehoord nadat hij wegging.

Dat leek nu niet zoo erg meer.

En hun dochter - de jongste! - was al vroeg gestorven.

Dat leek ook zoo erg niet meer.

Haar magere hand zocht de slip van haar bonte schort en daaraan begonnen haar vingers te frommelen. Opeens wist ze dat ze altijd zoo met die slip van haar schort had staan frommelen: toen ze nog een kind was, als ze om het een of ander bestraft werd; later, toen ze in betrekking was - ze had nog bij doktersvrouw gediend! - als die onredelijk op haar mopperde om iets dat ze verkeerd gedaan had of om iets dat ze had vergeten te doen; nóg later als het Jan in 't begin van hun trouwen tegenliep met de vangst en hij daarom ruw tegen háár was.

Zoo had ze ook met de slip van haar schort zitten frommelen toen haar jongen nog niet zoo lang weg was en er maar geen bericht van hem kwam - en zoo had ze gezeten bij het bed van haar jongste dochter toen die ziek lag en maar niet beter werd.

Nu lieten haar vingers het bonte schort los, alsof het nu niet meer nóódig was nog te frommelen aan de slip.

En even drong zich de vraag aan haar op: - Wat heb ik toch?

De wind gierde om het huis. Vaak had ze angstig naar dat gieren zitten luisteren. Nu luisterde ze er naar en ze voelde zich niet angstig.

Ook toen ze dat besefte drong zich de vraag op: - Wat heb ik toch?

Door de dorpsstraat ging iemand, klossend op klompen. Eén die, niet gerust, was opgestaan en zich aangekleed had om naar den dijk te gaan en te zien of zijn schip wel zóó vast lag dat het geen kwaad kon, ook niet als de wind eens draaide.

- De menschen maken zich soms ongerust.... bedacht Margje.

Zijzelf had zich ook wel ongerust gemaakt - ze had zich dikwijls ongerust gemaakt. Maar nu maakte ze zich nìet meer ongerust - nergens over. Nu hóefde ze zich nergens meer ongerust over te maken.

- Want alles komt toch zooals het komen moet!

Dat hadden Jan en zij soms tegen elkaar gezegd, om elkaar moed in te spreken of om elkaar te troosten.

Ze dommelde in. Vaag zag ze nog de groote bijbel onder 't gele licht van de lamp, op tafel.

Terwijl ze insliep wist ze het, als een zekerheid, voor 't eerst werkelijk in haar lange leven: dat alles komen zou, zoo als het komen moest.

Het was hoog dag toen ze wakker werd doordat iemand aan de deur: Volk! riep. Een van de oude visschers kwam zeggen:

- Ze komen er aan!

- Is 't.... begon ze. Maar ze stond niet dadelijk op om mee te gaan

[p. 350]

naar de haven. Eerst moest ze nog even stil zitten, en kijken naar den bijbel, die daar lag, op tafel.

- Och ja.... alles komt zooals het komen moet, fluisterde ze.

Toen ging ze mee met den oude, die was blijven staan wachten.

* _* *

Het bottertje van Jan Lammerts slingerde zwaar over de golven.

- Nu zijn ze bij de zwarte ton. Nog één keer overstag en als ze dan goed hoog aanhouden, loopen ze zoo tusschen de pieren door naar binnen, zeiden de mannen op den dijk.

Maar die op het bottertje moesten nog twee, drie keer overstag en konden dáárna nog maar net hoog genoeg komen om tusschen de pieren door naar binnen te laveeren.

- Waarom gooien ze de fok niet neer?

Ze gooiden de fok niet neer. Ze kwamen met de fok en het grootzeil op voor den kant.

En toen zag iedereen al, dat er maar één man aan boord was - alleen het knechtje maar.

Die liet de zeilen klapperen aan den mast - hij gooide een touw aan den wal en sprong toen zelf tusschen het volk daar. Hij zag wit, zoo wit als het schuim dat voor den wind over de pier stoof, en hij stotterde. Het duurde even eer hij goed kon vertellen:

- We waren onder de eilanden voor anker gegaan, maar daar durfden we niet blijven liggen, omdat we met vloed last van 't water zouden hebben gekregen als de wind eens gedraaid was. Vanmorgen gingen we anker op....

De jongen keek wild om zich heen.

Margje stond stil tusschen de anderen. Niemand scheen haar te zien.

- Vanmorgen om vier uur gingen we anker op!

Hij schreeuwde 't uit, en hij zwaaide met zijn handen.

Toen begon hij te huilen. Hìj had Margje gezien. En toen kon hij vertellen:

- Ik was voorop, bij het anker. Jan had 't zeil opgezet en stond bij het roer. Hij heeft zeker een klap van de giek gekregen....

Margje bewoog haar lippen; stil voor zich zelf zei ze den jongen elk woord na:

- ....klap met de giek....

- En....

Ze moesten den jongen weg brengen; twee mannen namen hem tusschen zich in. Toen dachten de anderen pas aan Jan Lammerts' Margje. Ze wilden wat zeggen - maar ze wisten niet wat ze zeggen konden; ze wilden haar troosten, maar ze wisten niet hoe ze haar troosten konden.

Ze hoefden haar ook niet te troosten en ze hoefden niets tegen haar te zeggen.

[p. 351]

Ze bewoog nog haar lippen en zei: - ....een klap met de giek....

Opeens, alsof ze zich iets herinnerde, draafde ze achter de mannen aan, die met den jongen weg gegaan waren. Ze haalde hen in en duwde hen van hem weg. -

- Hoe laat was 't? Hoe laat was 't, Sip?

Wat wezenloos keek hij haar aan en wat wezenloos zei hij:

- Hoe laat?

Hij scheen er lang over na te moeten denken. Eindelijk wist hij 't weer en hij zei 't: - Vier uur.

- Ja, zei Margje. - Ja.... vier uur.

Daarna ging ze naar huis.

De kat die achter de kachel had liggen slapen stond op en rekte zich en kwam naar haar toe om wat melk.

- Het was vier uur, m'n beestje.

En ze ging naar de tafel waar haar bijbel op lag - daar legde ze haar magere hand op. Langzaam zei ze:

- Alles komt zoo als het komen moet!

Zoo oud als ze was klonk dat nog als een gebed: God leer me gelooven dat alles komt zooals het komen moet.