Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 45

[p. 52]

De keizer en de dichter
door J. Kannegieter

RUMOERIG hingen de geluiden van karrevoerders, van ezels, doortrekkende soldaten en kijvende vrouwen, van bedelaars en lepralijders in de straten van Sinanfu. Stof van uitgedroogde, verre akkers poeierde over de stad, stank uit nauwe stegen trok omhoog. Maar onaantastbaar, als de tempel van een schrikwekkenden god, lag het paleis van den keizer in diepe stilte. Voor de hooge poort lagen de geluiden gebroken, slechts de bladeren van bloeiende boomen bleven ruischen.

Zon scheen op de lapislazuliblauwe daken van het paleis. Draken staken den kop omhoog, draken kropen langs de houten, kapiteellooze zuilen. Zon schitterde op de wit-marmeren treden en op den vloer van het terras.

Geruischloos schoven de kleine voeten van Schi-Schy over het koele marmer. Zij danste in het gouden licht, dat viel door de jasmijnranken, neerhangend van de pergola. Haar karmijnrood kleed ritselde, parels tinkelden tegen elkaar onder de sierlijke bewegingen van haar armen; haar knieën schemerden tusschen de uiteenvallende plooien der glanzende zijde.

Zij glimlachte: daar lag in kleurige zijden kussens op het rustbed van jade, de Zoon des Hemels, de Th'ien Tsz', Ming-Hoang-Ti.

Gesluierd lagen haar amandelvormige oogen onder de strak gepenseelde wenkbrauwbogen. Zij zag niet naar den keizer, maar staarde in de verte als naar een wonder: donkere schaduwen van kameelen trokken door het gele zand langs een vlam-roode lucht. Wiegend in de heupen danste zij, omcirkelde het terras om weer te keeren als vluchtend voor demonen. Dan gleed zij voort, verlokkend, bekorend, in volle overgave en naderde het rustbed. In zoete vermoeidheid knielde zij neer, met hijgende borst en rood-overstoven wangen.

‘Ai!’

Zij sprong op, haar oogen fonkelden.

‘Ha, ha, lief kind, schrik niet, ik ben het.’

‘Leelijke, oude dwaas!’

‘Zoo spreekt men niet tot een keizer, Schi-Schy. Pas op je woorden. Verlok me niet je een zijden koord te zenden of je te laten geeselen. Hoe jammer zou dat zijn van je jonge glanzende huid. Ze is te zacht om door bloed bevlekt te worden.’

‘Dronkaard!’

‘Wees niet toornig, lief kind, de schoonheid is nooit toornig. Wel foei! Dronkaard? De wijn schenkt ons de begeestering, de wijn is de trooster, die ons uit de schaduwen der droefheid beurt.’

‘Jij een keizer? Ha-ha-ha! Een armzalige dichter ben je.’

[p. 53]

Li-tai-po hief zich op een elleboog wat omhoog. Hij droeg het keizerlijk geel, een zijden kleed, dat Ming-Hoang-Ti hem geschonken had.

‘Dans voor me, lieve Schi-Schy. Wat zijn woorden, wat zijn zelfs gedichten? Dans voor me. Je lichaam is schooner dan de lotus, die praalt op de paleisvijvers. Ben ik niet meer dan een keizer?’

Schi-Schy wiegde zacht heen en weer als een droom-warme verlokking. Li-tai-po knipperde met zijn ontstoken oogleden. Deze goddelijke vrucht was buiten bereik van zijn onmachtige handen. Als alles, als alles, wat aan hem was voorbijgegaan. In elke lente verlangde zijn hart naar een schoonere; geen vrouw was als zij, die hij zag opdoemen in de nevels van een stillen maannacht; op zijn zwerftochten vond hij het leven leeg als een uitgewoond huis, alle wonderen bloeiden in horizonten, die verder lagen, dan zijn moede voeten hem dragen konden.

Zijn mond zonk in diepe plooien, in zijn oogen donkerde de weemoed, waarin zijn hart voortdurend gevangen zat.

‘Schi-Schy!’ Onder een zucht strekte hij zijn handen uit. Hoe mager waren alle droomen bij dezen droom. ‘Schi-Schy, meer dan een keizer ligt hier. Als ik mijn fluit neem, luisteren de goden in den hemelkoepel en komen de godinnen nader om te dansen op de wolken.’

‘Speel dan, oude dwaas en lok de godinnen naar de aarde, waar ze kunnen rusten aan je zijde.’

Li-tai-po nam zijn fluit van jade en begon te spelen. Een nevel scheen van de dingen weggenomen, alles stond zuiver in een klaar licht. Wondere ontroering hing tusschen de zuilen met de gouden draken.

Schi-Schy danste in een smachtende verrukking. Haar gedachten waren ver van den ouden dichter. Zij verlangde naar de diepe stem van den keizer, naar zijn krachtige armen en breede, rustige borst. Zij danste, danste alleen voor hem, voor den Th'ien Tsz', om eindelijk, vermoeid, weer neer te knielen. Verveeld sloot zij de oogen en zuchtte: daar lag nog steeds de oude man.

‘Luister Schi-Schy, geen keizer zal van je dichten zooals ik:

....danst Schi-Schy, lichtend als een ster
Schooner als de schoonheid zelf, zij zweeft en zweeft
En lacht, lacht wondervol te aanschouwen.

De kleine danseres schudde het hoofd. Zij leunde met de ellebogen op den rand van jade. Een zoete reuk velde uit haar oxelholten, waarin zij tijdens uren van rust manderijnenvruchten geprest hield om haar geur. Als zij haar oogen opende, glimlachte ze en zag over hem heen, ver weg.

‘De Th'ien Tsz',’ fluisterde zij huiverend, ‘schenkt mij de pijn van zijn onstuimige kracht en de glans van zijn macht is heerlijker dan de klank van je verzen.’

‘Zijn kracht vergaat, evenals zijn macht, maar mijn liederen zijn eeuwig.

[p. 54]

Eeuwig leef je, wanneer ik je bezing. Over 1000 jaar is de faam van alle keizers in den tijd verwaaid. Niemand is nieuwsgierig naar hun daden, niemand wenscht te zien naar het zwaard, dat slechts bloed vergoot of de taal te hooren van decreten, die vijandschap brachten en diepe haat. Maar het hart van den zanger zal zwaar zijn van verlangen als hij zingt van Schi-Schy. Met klare oogen zal hij de nevelen van den tijd doorboren; uit den klank van mijn verzen stijg je op, schooner dan ooit een wezen voor of na je is geweest. De zijden kleederen zullen van je afvallen en je zult stralen als een ster in de pralende pracht van je zoete leden. De straten van dorpen en steden zullen vol zijn van je naam: Schi-Schy. Zeelieden, die na eindeloos zwerven wederkeeren zingen: Schi-Schy. Soldaten zien je lachen in het avondrood, dat gloeit boven de bergen, waar hen de dood wacht bij de barbaren. Schi-Schy! Schi-Schy!’

‘'t Is net echt.’ Zij lachte hel.

‘Kom, ga met mij, kleine Schi-Schy. We drijven in een boot de rivier af en genieten den hemel op deze droeve aarde.’

Loom sloot Schi-Schy haar groote oogen en schudde dan glimlachend van neen.

‘Dan zal ik weigeren een gedicht voor je te schrijven.’

‘Dat zal je wel doen, mijn oudje.’

‘Neen, neen, Schi-Schy!’

‘Je kunt het immers niet laten. Een rijpe appel blijft toch ook niet aan een tak hangen?’

Zij sprong op en danste sierlijk heen.

‘Vaarwel, oudje. Je stuurt me het gedicht wel toe, hè? Schrijf het zelf en laat het niet den keizer doen, als hij weer voor je secretaris wil fungeeren. Misschien brengt het later wat meer op. Hoe zal het heeten? Schi-Schy?’

Li-tai-po gaf geen antwoord. Hij stond op om het gedicht te schrijven: een rijpe vrucht valt snel. Liefdedronken zou het heeten. Hij glimlachte weemoedig. Voor den keizer waren de aardsche genietingen, de goden hadden hem slechts de hemelsche gelaten. Het gedicht in schoon gepenseelde teekens was van hem, maar het gedicht van vleesch en bloed met de schoon gepenseelde wenkbrauwbogen zou den keizer behooren.

Zijn weemoed dreef hem naar den wijn. In zijn geel zijden gewaad lag hij weldra dronken in het stof van den weg. Kameelenhoeven ploften langs hem heen; aderknotige beenen van koelies draafden voorbij en melaatsche bedelaars graaiden in de plooien van zijn kleed naar geld.

‘Hier ligt een keizer’, grinnikten de koelies en schopten hem met hun naakte voeten.

Hij stond op en beklom een hunner lompe karren. Volk stroomde samen; dronkaards met puistige neuzen, opiumschuivers en luizige vagebonden. Het waren zijn vrienden van de witte matten der theehuizen, waar onooglijke

[p. 55]

meisjes met hooge, dunne stemmetjes sjielpten bij de luit. Maar in het maanlicht en voor hun benevelde oogen geleken deze wezens met haar uitgezakte lichamen en verlepte gezichten schooner dan Schi-Schy.

Hij stak de gebalde vuisten omhoog en schreeuwde heesch revolutionnaire woorden. Het hongerende volk zweepte hij op tot opstand en geweld. Zijn stem sloeg over en schril hoonde hij de daden van hem, wiens kleed hij droeg. Het volk luisterde ontzet, viel dan ter aarde en bracht hem keizerlijke hulde.

Vermoeid, het hart schrijnend vol weemoed, tuimelde hij van de kar en viel tusschen de aanbiddenden.

Hij bleef liggen om zijn roes uit te slapen.

In het blanke ochtendlicht stond Li-tai-po achter den Th'ien Tsz' tegen den muur, waarop Wu Tao-tze zijn fresco's van de Chialingvloed had geschilderd. Beiden droegen het keizerlijk geel. Het gewaad van Ming-Hoang-Ti was geborduurd met de emblemen zon, maan, sterren, bergen en draken, dat van Li-tai-po met een zilverreiger.

De dichter dicteerde en de keizer schreef:

O, hemel, o goden, help, verbrand nu mij.
Laat winteronweer fel opdonderen - en slaat
Uw bliksem in mijn verstard geheven voorhoofd,
Opdat ik als een vuurzuil stijge in den nacht.

De Th'ien Tsz' legde lachend zijn penseel neer. ‘O, woordenrijke revolutionnair. Waarom daag je den bliksem uit? Als ik je gelijk een dorren stam laat verbranden, zul je klappertanden van angst en dat verstard geheven hoofd zal wiegen van links naar rechts, van links naar rechts als van een marionet.’

‘Het wordt niet mijn, maar uw gedicht,’ antwoordde Li-tai-po droog.

‘Men vertelt mij van je opstandige redevoeringen. Is dat werk voor een dichter?’ vroeg de keizer glimlachend.

Li-tai-po koesterde zich in het binnenvallende zonlicht. Hij gaf geen antwoord, doch wees met de hand naar een bronzen beeld. De god der literatuur, Kweh, zat op een karper, de visch, die altijd tegen den stroom opzwemt. Wat waren keizers? Zij zouden zijn als voetstappen in de Gobi, zoo de dichter hen niet bezong. De dichter is een magier. Door zijn woorden blijft leven, wat eenmaal is geschied.

De keizer zat in gedachten. Waarom liet hij dezen dronkaard niet het hoofd afslaan? Wat bekommerde hij zich om gedichten? Hij, de Th'ien Tsz', was de zoon van de goddelijke Taichan, de berg, die in gouden avondschemering bevrucht werd door purperen wolken. Zijn plaats was onder de goden, de aarde was hem niet meer dan een kameel, die men bezigt voor een reis.

Uit de zonnestralen wikkelde zich een godin los. Speelsch, met de terug-

[p. 56]

houding van een schuchter kind, zweefde heupwiegend Schi-Schy binnen. Het zwijgen der ernstige mannen verwonderde haar niet. Zij begon te dansen, voortdurend ziende met groot-open oogen naar den keizer. Hevig verlangde zij haar hoofd met de lak-zwarte haren te laten rusten tusschen de zon, de maan, de sterren en de draken. Wat kon haar een zilverreiger schelen? Zij danste voor den Zoon des Hemels, den Th'ien Tsz, als was deze krachtige beschermer van de grootste kunstenaars een barbaar uit Mongolië. Wellustig boog en wrong zij zich, de sierlijke handen geheven, de armen afwerend tegen een verschrikking, die zij zag ver over de geurende jasmijn heen: ontelbare kameelenhoeven, bloed en stof, brandende steden. Zij hield de kleine handen voor de ooren als klonk tot in het paleis het gekerm van stervende soldaten en het gegil van verkrachte vrouwen. Dan ontdeed zij zich van haar gewaad en omwond haar hoofd met een sluier, zacht stralend van vele parels. Hijgend zonk zij neer in de karmijnroode zijde aan haar voeten.

Li-tai-po staarde met brandende oogen naar de vochtig glanzende huid van de kleine danseres. Waarom droeg hij niet het kleed met de zon, de maan, de sterren en de draken? Hij verlangde jong te zijn en machtig. Voor Schi-Schy wilde hij zijn dichterhart offeren.

Onder het lezen van het gedicht rees verlangen in Ming-Hoang-Ti omhoog. Waarom was hij geen dichter om vol vreugde het kleed met de zilverreiger te mogen dragen? Al zijn schoonheid en macht wilde hij wegschenken in ruil voor het vermogen een enkelen bundel te kunnen dichten.

Een zachte kreet van Schi-Schy wekte hem uit zijn gemijmer. Geërgerd zag hij naar haar.

‘Waarom lig je daar zoo?’

Schi-Schy lachte uitdagend. ‘Anders vergeet Li-tai-po te dichten over de pralende pracht van mijn zoete leden, zooals hij gezegd heeft.’

De keizer zag naar den dichter, die slechts zuchtte. Bedrogen beiden hem? Toornig rood vlamde over zijn gezicht. Hij was keizer en kon beiden laten onthoofden. Maar hij verlangde dichter te zijn en joeg Li-tai-po en de danseres met verachting weg.

Met gebogen hoofd slofte Li-tai-po de marmeren trappen af. Ledig was alles om hem, ledig was zijn hoofd en ook zijn hart. Zijn gezicht vergrauwde door diepe plooien. Hij zag met doode oogen naar het rijke zonlicht. Een leeuwerik zong in de bloeiende jasmijn. Leugen! Alles was één groote leugen. Donker is het leven, donker is de dood. Een beker wijn, o, een enkele beker wijn!

* _* *

Hij droeg zijn weemoed over de gebarsten leemlanden, het verweerde gelaat van het eeuwenoude China. Hij sliep in de knoflookriekende hutten van hongerende boeren en ging langs de tempels met lakroode zuilen en kobaltblauwe daken, langs cypressen en populieren aan de goden gewijd. Verlaten

[p. 57]

van allen, ter dood veroordeeld en weer begenadigd, bleven alleen de maan, de wijn en zijn fluit van jade zijn vrienden.

Een beker wijn is meer dan een keizerrijk.

Vijanden van schoone gedichten zeggen, dat hij dronken uit een boot gevallen en omgekomen is.

Maar de liedjeszangers in de straten, de zeelui in hun lekkende woepans en de uitgeputte soldaten in hun tenten zingen reeds meer dan 1000 jaar zijn liederen. Zij vertellen elkaar in stille avonduren als de weemoed ons verzoent met het leed van het leven, dat hij onder goddelijke muziek door twee blinkende gestalten op een dolfijn werd weggevoerd naar de vlammende poort, waar de gouden treden van de hemeltrap de aarde raken.