Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 43

[p. 34]

Het kaffermeisje
door W. Steenhoff

IN mijn boardinghouse is een kaffermeid - 'n meisje van 14 jaar. Ze is kort, maar goed en vol gevormd, met al vrouwelijke volwassenheid. Ze heeft het korte, kroezige, zwarte haar, dat bij die vrouwen nooit langer schijnt te worden en den schedel omsluit als een dicht en warrelend in elkaar gevlochten kapje. Het hoofd is rond, het gelaat in bolvorm, met de zwarte kooltjes van de oogen, die nooit in rust zijn. De neus, sterk ingehamd, schijnt alleen te bestaan uit een knopje met twee opengespalkte gaten. De lippen zijn massief en zijn in scherpe lijning op elkaar gesloten. Zoo staat de mond, uitpuilend schier, in de sterk ontwikkelde onderkaak. Zij wordt genoemd: Berta.

Gelijk al de wezens van dat ‘andere’ ras, schuw-onderdanig tegen de beschaafde witmenschen. Is het inderdaad gelijk het schijnt? Van geslacht op geslacht is hun wel het geloof, of besef, van hun knechtschap en hun minderheid met de moedermelk al ingegeven. Opgroeiende, merkten de kinderen, dagelijks en overal, het verschil tusschen blank en zwart - niet alleen in het uiterlijk! Want zij leerden ook zien dat andere, nog veel grootere onderscheid, als de twee soorten met elkaar in aanraking kwamen - eerst als kinderen, later als volwassenen! En toch, is, diep verscholen in hen, wel het volle geloof in de noodwendigheid, de van-zelf-sprekendheid, van de menschelijke meerderwaardigheid der witmenschen - en, als gevolg daarvan, het recht van hun smadelijke overheersching?

Dat kaffermeisje let op alles, met gesloten lippen en rustelooze oogen. Het is te merken uit de promptheid, waarmee ze de verschillende kostgangers aan tafel bedient; want het eten gaat zeer onregelmatig -: de een is al aan zijn tweede portie, als een ander pas binnenkomt en nog beginnen moet, en ná dezen anderen die nóg later komen. Zoo sloft, op rappe voeten, Berta in en uit, telkens volle borden binnenbrengend, andere weer meenemend. De bediening van die ordelooze eterij gaat als een goed-loopende machine, of wel gelijk een afgerichte hond zijn karretje voorttrekt. Als het noodig is, roept de baas: ‘ho’ of wel: ‘vort’. Zoo roept nu en dan een kostganger: Berta, glas water; Berta, kaas, enz. Ze brengt en verwacht niet een: ‘dank je’ - is er ook niet aan gewend. Zij, op wie kwalijk gelet wordt, let op alles - het is haar, onderhoorige, taak! Let zij ook op meer? Hoe zouden die oogen in de diepte toch kijken, wanneer zij die ‘witmenschen’ aanziet? 't Zijn toch niet alleen eetmachines - ook voor haar niet! Zij kennen honger en dorst, als zij, ze eten en drinken, als zij, gebruiken woorden om te spreken, als zij. Ze hebben hersenen en stuurbare vermogens om hun aandoeningen te uiten of te verbergen, als zij. Alleen, 't zijn ‘witmenschen’,

[p. 35]

‘bij de gratie Gods’ van het geslacht van Jafeth en niet van Cham - als zij. Of wel, kan het zijn door een nukkige schikking der natuur - als bij het wisselvallig kaartspel - dat zij anders geboren zijn, blank van huid en daarom anders werden grootgebracht, bedeeld voor het maatschappelijk bestaan met voorrechten, die hun onvervreemdbaar bezit zijn?

Het kaffermeisje zal daarover niet veel nadenken. Maar toch.... zij is óók een menschelijk wezen, dat niet alleen lichamelijk verder uitgroeit!

Berta heeft overdag haar andere bezigheden, die velerlei zijn. 's Morgens vroeg al, hoor ik het gedempte sloffengetrippel, in altijd haastig tempo, door het huis. Nu en dan hoor ik haar roepen door huisvrouw of dochter, om 'n ditje of 'n datje. Haar loon is, natuurlijk, zeer laag - zoo laag 't maar zijn kan! Aan fooien geven wordt niet gedaan. Ze heeft om de 14 dagen een ‘vrij avondje’. Lezen of schrijven kan ze niet. Welk nut zou dat hebben! Misschien krijgt ze later nog, als andere rasgenooten, een kans het te leeren.

Ze slaapt achter het huis in een soort schuur of kot, met een half verganen houten vloer, waarin enkele groote gaten en een zoldering van gegolfd zink, die niet een hermetisch afgesloten bedekking mag heeten!

Onlangs heeft Berta 's nachts bezoek gehad.... van ratten. Die hebben haar gebeten in de beenen en midden op het voorhoofd. De wond was, als versch, zeer zichtbaar. Wat moet ze moe zijn geweest om zóó vast te slapen, dat ze niet tijdig genoeg gewekt werd door het pijnigende knagen van die ongure dieren! .... Een kind van 14 jaar....

Tijdens mijn verblijf hier had ik, door een val, een ernstig ongeval aan den arm, dat de onmiddellijke behandeling aan huis door den dokter eischte. Den volgenden dag kwam Berta me wat brengen op mijn kamer. Met haar schichtig ronddraaiende oogen en als in aarzelend overleg met zich zelf voor die vrijmoedigheid, vroeg ze iets, dat ik niet begreep. Ze moest het twee keer herhalen en toen verstond ik, dat ze naar mijn arm informeerde. Hoeveel gevoeliger was ik voor deze deelneming, dan voor de beleefde navraag van de beschaafde witmenschen. Wat later, weer op mijn kamer, zei ze me plotseling: ‘'k he 'n brief had van me pa.’ Ik dacht: verschopt menschenkind, dank je, dat je niet kunt nalaten mij deelgenoot te maken van je opgetogenheid.

Misschien ook wel hierdoor te meer, trof me wat ik zag in haar ‘boudoir’, waar ik eens, wijl de deur toch open stond, ging rondkijken, uit nieuwsgierigheid naar enkele pronkvoorwerpen en vooral naar de talrijke prenten, uit kranten en tijdschriften geknipt, waarmee de wanden in die schemerige ruimte beplakt waren - prenten met de grootste verscheidenheid in voorstelling. Ik zag er, onder zooveel meer, de afbeelding van een inboorlingenhut in de wildernis en.... van het Parthenon! Boven alles echter trof me een plaatje, dat afzonderlijk aan een fijn koordje hing. Het was een spreuk of vers, opgesierd met bloempjes in sprekende kleuren en talrijke vliegende

[p. 36]

vogeltjes; onderaan, in het midden een harp en daaromheen weer bloemetjes en vogels. Dit alles diende tot omranking van den tekst, in kapitale, vergulde letters. Ik las en schreef de woorden over, zooals ze op het blaadje geplaatst waren:

The Garden

is so flooded

with Harmony

that

the Discords

of the world

sound faint

and far away.

Berta kan niet lezen, dus ook deze regels niet. Of ze niettemin den inhoud kent? Maar zelfs, al ware zij daarvan geheel onkundig en werd zij alleen maar aangetrokken tot het kleurige prentje om de sierlijke bloemetjes en de lieve vogeltjes, dan houdt het aanwezig zijn daarvan op deze plaats, en als oogenlust voor het gedweeë en slovende kaffermeisje, toch nog zijn zinvolle en ontroerende beteekenis.