Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 40

[p. 271]

Tropennacht
door J.F. Baer v. Hemmersweil.

HET is den geheelen dag drukkend warm geweest en ook de avond heeft geen verandering gebracht. We zijn ten einde raad naar bed gegaan in de hoop, dat het in de late avonduren wat af zal koelen. Maar de nacht heeft geen koelte gebracht. Ik draai me in mijn bed been en weer. Het is tot stikkens toe heet onder de klamboe. Ik zou het witte gaas willen opslaan, maar het waarschuwend gezoem van muskieten in de kamer weerhoudt me. Het is een tergend zacht fluitend gezoem, 'n hooge Sis - toon; 'n lange uithalende valsche toon. Het is als een diabolisch koor van onzichtbare wezens. Ik ben er nog niet aan gewend, ik zal er nooit aan wennen. Dat tergend gezoem zal me nooit in slaap zingen. Ik spring uit bed, ik wil een wilde jacht op m'n plaaggeesten beginnen en steek het licht op. Ik grijp naar den kiepas, den muggebezem en zoek naar slachtoffers. Maar het is, of de insecten bij instinct mijn voornemen raden. Het gezoem houdt op, nergens kan ik een muskiet ontdekken. Ja, daar in den hoek van 't plafond dansen een paar een infernalen zóemenden dans. Maar om hen te bereiken zou ik op een stoel moeten gaan staan, of den jongen roepen, die met een kiepas op een langen stok gewapend de insecten verdrijven kan. Maar het is drie uur 's nachts en Ranoe de Javaansche boy is ook reeds in zijn woning op het erf ter kooi.

Door de reten der halfgeopende blinden is een nachtvlinder naar binnen komen fladderen. Zwermt om de lamp; slaat met zijn vleugels tegen de lampekap, of hij er doorheen wil dringen tot het licht, dat zijn vleugels schroeien zal. Het is een groote grauwe vlinder. Eerst dacht ik, dat het een vleermuis was. Maar reeds vliegen meer insecten rond de lamp: zwarte torren, vliegende mieren en grauwe nachtuiltjes en met schrik bedenk ik, dat men nooit in de tropen de ramen van een kamer, waar licht op is, open mag laten staan, omdat anders een zwerm insecten binnenkomt. Ik doe snel het licht uit en peins erover, hoe ik de ongenoode gasten verwijderen kan. Het is nog steeds broeiend heet in de kamer. Ik werp de blinden, die hier stores heeten, wijd open en zie uit in den nacht. Het is buiten bladstil. De twee mangaboomen vlak voor het raam dempen het weinige licht van den maanloozen nacht. Door een open plek in het bladerdak schemert een verre ster. Uit de verte hoor ik de doffe klanken van een tam - tam. Een monotoon geluid, klanken die steeds terugkeeren in eentonig rythme. Een lange slag gevolgd door twee korten. Zeker Britsch - Indische koelies die een of ander godsdienstig feest vieren.

In een woning op een naburig erf zie ik licht branden. Ik hoor een klagend

[p. 272]

weemoedig gezang, dat nu eens aanzwelt, dan weer afneemt. Een zware stem zet galmend in met lange klagende halen; andere stemmen vallen in, snerpend hoog, als kreten van menschen in doodsnood. Nu herinner ik 't me; dat huis, waar licht brandt, is een sterfhuis een dède-hóso. Een paar uur voor we aankwamen, was er een oude man gestorven. En nu staat de doode opgebaard met twee groote brandende kaarsen aan het hoofdeind en zitten en hurken rond hem de nabestaanden, die den ganschen nacht hun klaagzangen uitgalmen. Klagende stemmen in den nacht, die den doode terugroepen.

Ik sta nu voor het venster in den zijmuur en zie uit op den tuin. In de verte kan ik ternauwernood de zwarte silhouetten der woudreuzen, de voorloopers van het oerwoud, onderscheiden. Het geheimzinnige oerwoud, dat we dien middag voor 't eerst betreden hebben. En ik denk terug aan den tocht in de slanke korjaal, die door twee reusachtige met uitzondering van een gordel naakte boschnegers gepagaaid werd. Hoe we van de hoofd - kreek een smalle zijkreek binnenvoeren. Nauwelijks eenige meters van den oever verhieven zich de hooge woudreuzen. Hun takken welfden over de kreek, grepen in elkander en vormden met het breede dichte bladerdak als 't ware een prieel, waardoor de stralen der zon schaars vielen, zoodat het licht gedempt viel, als dat in het interieur van een cathedraal. Van de takken af hingen taaie knoestige lianen. Soms fijn als draden, dan weer tot stevige kabels ineengevlochten. In de oksels der takken groeiden als onkruid zeldzame orchideeën. Langs de oevers stonden tusschen struikgewas vreemdsoortige bloemen, die ik niet thuis kon brengen. Van een klein nederig violet klokje af tot de wel twintig centimeter lange oranjekleurige papegaaiebekken.

Eindelijk meerden we en stapten aan land bij een weg, die kortgeleden door de wildernis gekapt was en weer half was dichtgegroeid. Het oerwoud nam ons op. Even stonden we ontroerd stil getroffen door de grootsche natuur van deze jungle, waar nog zelden menschelijke wezens een voet gezet hadden, maar dan volgden we onzen gastheer. De twee boschnegers liepen spiedend voorop. Eensklaps stonden ze stil. Voor hun voeten schuifelde iets, vermoedelijk een slang. Met een handige beweging met een stok wipte de neger de slang van den grond op en verpletterde het dier tegen een zwaren boomstam. Hij pakte het slangetje bij den staart op en toonde ons de scherpe venijnige tandjes. ‘Giftig Masra!’ zei hij en grijnsde met zijn witte tanden.

We hepen verder. Rond om ons stonden woudreuzen, meer dan dertig meter hoog, het bladerdak als één groenen koepel, waardoor het zonlicht niet dringen kon. Over den weg was een boom neergestort en had den weg versperd. De boschnegers maakten bruggen van hun handen en hielpen ons over het obstakel heen. Een bende apen had ons ontdekt;

[p. 273]

de apen slingerden zich luid spektakelmakend van tak tot tak ons indringers uitscheldend. In een hoogen mangaboom zaten duiven te koekeloeren, een spotvogel liet zijn roep hooren.

Dat alles doorleef ik weer, dan open ik weer de oogen en staar in den nacht. In den donkeren tuin dansen kleine lichtjes heen en weer. Zweven op en neer. Het zijn de ‘lantaarntjes’ der lichtgevende insecten: vuurvliegen en torren. De negerinnen in de stad binden de laatsten aan een draadje aan haar gekleurde jakjes vast als lichtgevende sieraden. Een krekel sjierpt ergens onder een graszode. Uit den lotus - vijver stijgt het gekwaak der kikkers op; hoog er boven uit klinkt het sissend gefluit der fluitpadden.

Ik heb een plaid omgeslagen en een stoel voor het raam geschoven en staar opnieuw naar buiten in den nacht. Het is nog steeds drukkend heet. Het is zelfs nog drukkender geworden. De droge lucht dringt de kamer binnen; het is, of ik stof inadem. Ik probeer in te dommelen, maar schrik telkens wakker. Nu eens schrikken de klaagtonen, die uit het sterfhuis komen, me wakker, dan weer de kreet van een of ander opgejaagd dier, of het klagende gehuil van een hond.

Dan opeens is 't, of bij afspraak alle storende geluiden tot zwijgen komen. De klagende nabestaanden hebben voor een oogenblik het gegalm gestaakt, zijn zeker afgevlogen op het versch gebakken brood en de dranken, die naar oud gebruik in een kamer naast het doodsvertrek staan opgesteld. De laatste tonen van den tamtam der Britsch - Indische feestvierders zijn in een versnellende hardnekkige slagen - orgie weggestorven. De kikkers in den poel zijn zeker door de warmte bevangen en dieper in het koele water weggedoken. Ook de fluitpadden hebben hun concert gestaakt. Een krekel, die zacht sjierpt, blijft midden in zijn schuchtere poging steken. Zeker slachtoffer van een nachtvogel of hagedis.

De stilte heerscht, de geheimzinnige geluidlooze stilte, die voor den mensch dikwijls zoo vol geluiden en schrikbeelden is. Ik zit doodstil en luister. Het is, of met die stilte de atmosfeer nog drukkender geworden is. Angstig drukkend, of de keel wordt dicht geknepen. Ik verlang terug naar die klagende galmtonen uit het sterfhuis, die ik zooeven nog verfoeide. Ik luister ademloos, of ik niet een enkel opbeurend geluid kan opvangen.

Maar alles zwijgt. En de stilte in dezen tropischen nacht groeit. Ze wordt voor me hoorbaar, voelbaar. Het is, of de stilte in die duisternis een wezen is, dat ademt en leeft. Het is, of ze zwanger is van nooit uitgesproken gedachten, die eensklaps in den nacht tot leven komen en als vreemde spoken rondwaren en zich aan ons opdringen. De stilte heeft geheimzinnige tastorganen, die ons aanraken, het verhitte voorhoofd als met een band omknellen. Het is, of ze ademt en haar adem is schrikaanjagend als die van den Dood. Is het niet, of duizend mogelijkheden achter die stilte verborgen zitten? Een dier, dat op een ander loert; een

[p. 274]

mensch die een ander naar het leven staat en van uit een schuilhoek zijn slachtoffer bespiedt! Gedachten, die in de stilte geboren worden om later te worden uitgevoerd.

En dan voel ik, dat er iets gebeuren gaat in die vreeselijke stilte, die met die drukkende hitte gepaard gaat, 'n raadselachtig iets, maar ik weet niet wat.... Het klamme zweet breekt me uit en met de handen op de leuning van mijn stoel geklemd staar ik in de duisternis van den tropischen nacht. De atmosfeer blijft even drukkend en de stilte zwijgt onheilspellend....

Plotseling is er wind op komen zetten. Zoo plotseling, dat ik van het geluid schrik. Ik heradem nu de dreigende stilte verbroken is en drink de frissche lucht in. De natuur is plotseling vol geluiden. Ik hoor 't ritselen van de dorre droge bladeren der cocos - palmen, die over elkaar schuiven. De doffe slag van een rijpe papajavrucht, die op den grond ten pletter valt. De kikkers in den Lotus - vijver heffen een oorverdoovend concert aan met fluitpadden als solisten. Uit de verte uit het oerwoud klinkt het gekrijsch der wakkergeschrikte apen tot me door.

Alsof men er op gewacht heeft, zet ook weer het gezang in het sterfhuis met hernieuwde kracht in. Ik luister er nu verzoend naar, bewonder zelfs 't gegalm en de valsche fausset van een sopraanstem. De benauwenis der stilte is van me geweken. Ik buig me glimlachend in den stoel voorover, drink de frissche buitenlucht in en luister naar de welkome geluiden. Maar eensklaps herinner ik me, dat de boy me om zeven uur komt wekken, omdat we om acht uur een rondgang door de plantage zullen maken. Ik laat de stores wijd open staan, stap in bed en sluimer op de tonen van den galmenden klaagzang in.

Den volgenden morgen sta ik verfrischt op. Aan de ontbijttafel tref ik de andere gasten. De gastheer ontbreekt. Ik zie hun zorgelijke gezichten. ‘Om hoe laat vertrekken we vanmorgen?’ vraag ik mijn buurman. Deze kijkt me een oogenblik zwijgend aan en zegt dan langzaam: ‘De tocht gaat vandaag niet door. Er is vannacht een moord gebeurd. Een koelie heeft zijn vrouw neergestoken, omdat ze per ongeluk zijn sirih - doos in het vuur had laten vallen. Onze gastheer is om vier uur uit zijn bed gehaald en heeft het onderzoek in handen.’

Hij zwijgt en ook ik staar zwijgend voor me uit. De gedachte aan den moord en het bizarre motief houden me vast. Een oogenblik sluit ik de oogen. Het is opnieuw, of ik die drukkende geheimzinnige sfeer van den tropischen nacht aanvoel. En tevens voel ik, hoever wij Westerlingen van deze Oostersche volken afstaan. Hoe ze voor ons even onbegrijpelijk zijn als de natuur zelf met haar geheimzinnige oerwouden en haar nachten zwaar van zwijgende stilte....