Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 36

[p. 361]

De man en de zomeravond,
door Jan Veldman

Aan m'n Ouders.

TOEN de schelle vrouwestem een oogenblik verstilde tot een dof gemor, is de man de huisdeur uitgeloopen, waarvoor de avond rust. Over de tegels achter de deurkier schichtte dalende zon rosstrepend.

Nu gaat hij door 't vlakke veld, dat in al z'n wijdte zich spreidt tot de rivier. Onder de koepelende hemel is geen mensch. Maar vanachter 't rivierriet komt de holle roep van een scheepshoorn; hij klinkt als uit een andere wereld van heel ver. Doch eenzaam is de man niet. Want met hem gaat een gedachte, verborgen tusschen de gloeiende klop zijner slapen. Een idee, dat zich versterkt, nu de hersenen opnieuw in zich opnemen het gebeurde van hedenavond. De felle vrouw met de gebiedende vuist op 't bruine tafelzeil. Hij, klein en schuw gekrompen, en met toch in zich die onmetelijk groote gedachte, welke hij uitwerkt, terwijl harde woorden over hem gaan, die in z'n ooren blijven hangen als teruggebotst door de stomme muur achter hem. In de enkele jaren van z'n huwelijk heeft dat plan zich gevormd met een snelheid die 't nu bijna doet verschijnen; doch de geboorte is er nog niet. Gedwarsboomd door de angst. Maar nu gaat ze komen; duidelijk meent de man 't te weten. Een hek verspert de gele grindweg. Een enkele handgreep: het rafelig touw is los. 't Gras schuurt langs z'n laarzen: hij staat in de uitgestrekte wei. Onderwijl pijnigen de hersens zich met haar te zeggen van de scheiding. Is hij ook niet eigenlijk als een grindweg, die vrij wil zijn, doch gestuit wordt door een hek? Maar of die band ook zoo rafelig is en zoo gemakkelijk te verbreken? Z'n hand woelt rusteloos in z'n zak en rammelt de sleutels. Met hoekige strepen steekt z'n arm uit de schaduw, die de zon achter hem gelegd heeft. Het moet nu toch gebeuren. Drie lange jaren heeft hij 't verdragen. Nooit mocht hij eens wat drinken, met vrienden uitgaan. Maar nu is 't gedaan. Nu zal híj spreken, laten voelen wat hij waard is. Z'n woede doet hem stampen op 't weiland. De verbeelding laat hem z'n leven zien nog onderdaniger, nog verdrukter. De klop in z'n hoofd versnelt. Z'n broekzak kraakt om de gespierde vuist. Reeds ziet hij haar voor zich, als verpletterd door z'n woorden. Temidden zijner verbeeldingen verschijnt plots hun eerste zomer in de avondvredige tuin vol bloemengeur; heel even slechts, maar toch ziet hij 't. 't Geheele eerste jaar van hun samenzijn is geweest als die zomeravond. Totdat het langverwachte kind was geboren. Dood. Leeg is geworden hun samenleving. Beiden in blinde tasting naar 't verloren ideaal,

[p. 362]

besnauwden elkaar. Zij is de sterkste gebleken. Haar energieke wilskracht overhuifde hem. 't Lijkt de man een gewilde overheersching. Hij vermoedt niet 't nooit eindigende lijden van 't moederhart; 't verbergen van dat barre lijden achter machtsgebaar. Hij vat haar slechts zooals zij werd voor hem. Dat hij zich eens bedronk, dat kon haar toch niet veranderd hebben? De man loopt in de wijde wei, die heel eenzaam is. Lange zonstrepen glijden tusschen de wolken. In aantocht is de avond. Langer wordt z'n schokkende schaduw. Doch voor z'n oogen dringt zich weder de vrouw met felle blikken. En alles verdoezelt; de avond en de bloemtuin. Z'n mond spreekt harde woorden. 't Plan omknelt z'n denken.

De holle hoornroep klinkt weder over 't land. Eerst nu bemerkt de man, hoe hij gekomen is aan de rivier. De zachte zomeravond doet hem neerzitten in 't gras. Over 't water komt een zoele windvlaag. 't Riet ruischelt. De man voelt dat de avondlijke rust hem gaat bemeesteren. Z'n woede zet zich schrapper in onwil. Nog even tipt de zon boven de zachtgetinte wolken. In 't water valt een kleurenbaan. De landen lichten. Donkere schaduwen komen aan. De wolkenkleuren verflauwen. De avond omvat hem nu gansch.

Van de brug komt kettinggerammel en 't zware zeilschip drijft langzaam met de waterstroom door de open klep. De man ziet 't komen langzaam en log. 't Boezemt hem geen belang in; toch kijkt hij. 't Zeil hangt als een slappe doek in de windelooze avond. Geluidloos glijdt 't schip voorbij. De man richt zich op en tuurt 't na. Uit de kajuitsdeur komen twee figuren; zij zetten zich naast 't roer, dicht neven elkander. Als een beschermende schaduw valt z'n arm om de lichte bloese. De man ziet 't .... z'n oogen verwijden .... nemen op .... De avond onttrekt de donkere scheepsromp. Dan valt hij neer op 't gras. Z'n mouw perst tegen z'n oogleden waardoor 't heftig verlangen zich tracht te uiten. In hem dringt de zachte zomeravond ongehinderd. Zoo blijft hij liggen, terwijl 't duister zich over hem sluit. Hij weet nu hoe hij zich bedronk die eene keer. De woorden die hij sprak over 't doode kind en hoe zij hem terugstootte vol afschuw. Hij ziet haar nu terug met de groote smartoogen zoo vol verlangen. Daarna haar tweede slag. Ook hij verloren. Zij klemt zich vast om hem toch nog te redden. Zij bleef voor hem gelijk als in hun tijd van die twee op 't schip. Híj dwong.

De man heft op z'n hoofd. Hij staart in 't helpend duister. 't Verlangen doet hem gaan. Z'n passen worden grooter. Steeds verder weg suizen de halmen.

Z'n vrouw. Ze moet nu zitten bij de lamp, gebogen over haar werk. Hij klautert over 't hek: 't touw is hem te vast. Lang is de donkere grindweg, want aan 't einde wenkt z'n huis, nog inniger dan de zomeravond.