Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 33

[p. 335]

Samendrift, (fragment)
door Roel Houwink. (Slot).

IV.

TOEN zij van een middag-wandeling thuis kwam, vond zij het bericht harer aanstelling in de bus.

Gezeten in de huiskamer, hoed en mantel nog aan, regelde zij alles. De oude meid luisterde, frommelend een tip van haar werkschort, de oogen op het flonkeren der lakschoenen gericht.

Dina's geaderde handen bewogen even, als in doods-stuip, dan mompelde zij dienstvaardig haar zachte goedkeuring en verliet, den zilverbak dragend, het vertrek.

Zij doorbladerde nerveus een spoorboekje, besloot reeds morgen op kamers in haar standplaats uit te gaan: elke gevoeligheid wilde zij vermijden.

Maar alleen met haar ongeduld durfde zij den langen avond niet aan.

Een vlaag verried haar oogen-brand, lantaarnkladden besmeurden hals en borst, een kregele windvaan duwde balsturig haar toekomst heen en weer.

Myra's kamertje was onverlicht. In de binnenstad zag zij haar drentelen aan den arm van een opzichtig heer. Een heimelijk lachen boog zich over haar, vergleed....

Van haar bestaan kraakten de spanten.-

Een man voegde zich mokkend aan haar gang: ze liepen straten, leeg en smal. Zij droeg het licht hoog in haar hoofd: geen lamp verborg nog vreugd, geen heimlijk raam ontvouwde nog geluk.

De samenklank hunner schreden brak aan deze geslotenheid, haperend werd hun stem en veraf. Schoorvoetend naderden zij haar woning. De trap beklom hun laatste moed.

Op den divan zonk zij schreiend neer. Verstomd bezag hij haar schokkenden rug, de kleine gebaren van heur handen. Hij nam een cigaret, terwijl zijn schuwe oogen haastig de wanden bespiedden. Dan keerde zij zich naar hem toe: oogen die spraken, en namen....

Hij leunde tegen de tafel, maar bij zijn nadering stootte zij hem angstig terug en vluchtte in de donkere kussens. Lange snikken doortrokken haar lijf. Toen kwamen over haar zijn sterke, troostende handen.

Ongerept scheidden zij aan het einde des nachts uit hun eenzaamheid.-

[p. 336]

In den aschgrauwen morgen slenterde zij naar het station. Door nevelen dreef de ijlende trein haar de Hoofdstad tegemoet. Zij probeerde te lezen: somber omsloot haar de overkapping reeds. Zij tramde naar het Park-kwartier.

Haar kamers zagen uit op de ontbladerde struiken, musschen fladderden om een voederbak, een ziekenwagentje werd langzaam voorbijgeduwd.

Haar schouders schokten onder het bont. Uit den weenenden hemel tuimelde een zonnestraal. Muggen dansten....

Tranen schutten haar borenden blik, zij wendde zich af. De juffrouw leunde tegen de deurpost, zij ging beschaamd voorbij.

Reisde alleen terug, en sliep.-

Tastend doorzocht ze het kille duister van haar huis, het bed lag opgeslagen: zij ontkleedde zich zonder bewustzijn.

's Morgens lag een briefje van Barger naast haar bord:

‘Wij lazen je benoeming. Dicht bij ons zul je gezelligheid vinden. Ik hoop dat wij elkaar meer zullen zien. Wat mij betreft was onze ontmoeting een zeer aangename.’

Opkomende herinneringen duwde zij terug; regelde haar vertrek tot in de kleinste bijzonderheid, maar toen zij voor de laatste maal verbleef in het ouderlijk huis, klemde haar angst zich aan zijn zachte vriendelijkheid vast: door de kamer bewoog zijn lach, zijn stap. Even herdacht zij den vreemden nacht, afschuw sperde nietsziende oogen, droomend verglom in het krijtwit spiegelvlak: sneeuw viel.

Ontroerd stond zij een wijl voor het schaamteloos raam, haar tengere vuisten bedwongen den wild-kloppenden borst.

Nu braken de velden schemerend open, een bleeke zon.... Haar nagels scheurden het nachtgewaad.

Omdampte ploegschaar woelde de lente bloot. Handen jubelden aan de teer-roode heuvelen. Naakt in den prillen blauwen dag, hief zij de armen.

Het water bestormde haar met zilveren regimenten. Zij leed den schoonen nederlaag, rillend geleund tegen één der pilaren van het ouderwetsch ledikant, neerzinkend op de gevlamde vacht.

Een zoete sluimering - zij droogde zich voor den ontstoken haard - omspon haar loom-gewreven lijf, haar adem vloeide trager heen....

Antwoordde zij luid die stem? De woorden vlochten kransen om haar slaap. Verward begon een klacht, brak af, zette zich milder voort, ontvlood. Zij wees een pijnlijk merk onder haar linkerborst. Weer klonk die stem en meldde zich, van groote verten naderend.

Iets versprong: een stilte suisde aan, dan sloegen hameren haar hoofd, duizend hameren haar berstend hoofd.

Witte vlammetjes kronkelden om schaduwen en verdwenen. Zwarte strepen regenden neer....

[p. 337]

Na een half-uur kwam zij langzaam bij. De dokter stond aan het hooggeopend raam, heftig schudde de meid van neen.

- Dus het kan niet?

- De juffrouw is nooit melankeliek.

Breed stroomde het licht haar denken in, de kloppingen minderden. Zij opende de lippen en fluisterde:

- Het was een ongeluk.

Beide keken verrast om. De meid begon te huilen, de dokter reikte haar zwijgend de hand, zei bij het heengaan enkel:

- Het scheelde weinig. U moet eenige dagen rust houden, nu.

Uren lag zij wakker, bijna bewegeloos: er stonden vlinder-orchideeën op de tafel en naast het bed flonkerden haar bijouteriën....

Den langen dag staarde een glimlach daarheen.

De nacht vocht aan de kimmen met een helsche maan, rood en rond.-

Toen het licht bezweek, wiekten nog de bloemen goud-omstraald achter haar geloken oog.

Zij droomde zwaar, zonder besef. Met losse knieën daalde zij dien morgen naar de onttakelde tuinkamer af, telefoneerde haar komst naar Amsterdam.

Een taxi wachtte: zij renden naar de eindelijke rust. Bevangen betrad zij haar nieuw tehuis. Een vaas welkende rozen stond in een hoek: van Barger, Bertha en Van Helst.

Zij rakelde het vuur op, zette thee. Houtwol kronkelde over karpet en tafelkleed. Boeken lagen aan stapeltjes voor den oningeruimden kast, tegen de lambrizeering leunden nog een paar etsen. IJverig ging zij aan den slag, was met donker gereed. Een spichtig dienstmeisje veegde bij. Toen zij het een koekje gaf loenschten gretig de rood-ontstoken oogen.

Na den eten nam zij uit het dressoir haar schrijfmap en bedankte ‘het hechte Trio’ met een overmoedigen brief. Van het kortelings gebeurde repte zij niet.

V.

In den nikkelen bouilloir begon het theewater te zingen. Zij schikte vergenoegd de stoelen om den haard. Mientje bracht de koekjes en bonbons, ze gaf er haar op een schoteltje van het ochtend-servies. Grauwe vingers foezelden nog in de kamer ongedurig aan het zilverpapier.

De juffrouw riep. Schuw keek zij naar Elly om, die glimlachend zweeg. Maar ze zette het schoteltje voorzichtig op den étagère-rand:

- Ze denke' da'k snoep.

Elly schrok.

- Ik gaf 't je toch dáárop?

- Ze denke' da'k lieg ook.

[p. 338]

De deur trok ze hard achter zich toe....

Op haar schoot klapte het boek dicht. Ze legde het in de vensterbank, reeds klonken de meisjesstemmen van trap en gang. Zij stond op en her-telde de zitplaatsen.

Geurig geruchten vulde de ruimte, handen raakten de hare. Een warmte kwam haar doorstroomen, blijde ontroering snoerde haar keel. Toen allen gezeten waren, sloegen de woorden hun vleugels uit. Eerbiedig reikte zij de schalen over, anderen dienden de kopjes rond.

Lamplicht omhuifde zacht hun samenzijn, dat zich verloor aan een verstolen droomerij: hun oogen daalden dieper dan het hart en blanker rustten hun handen in den maagdelijken schoot.

Zoo zaten ze, gebogen en ontroerd, om haar mijmerende stem, maar zij verbleef in lichte sferen van herinnering: het schip juichend bevlagd ontgleed den havenmond ter eerste reis.

‘En toen’.... even verwarden haar woorden zich. Sprak ze over dien tijd? Haar liefste klasse aan den overkant in het naargeestige hulpgebouw? Werden haar oogen nat? Zij liet den zin onafgemaakt.

Hoofden, zonnig omkranst, geheven uit der handen steun, reikten hun aandacht terug. Een warm-donker lachje dook uit haar borst. Zij presenteerde. Over de rondgaande schalen fonkelde hun jeugd.-

In de ontruimde kamer zette zij de kopjes samen, achter een vaasje op de étagère stond nog het schoteltje geschoven. Zij plaatste het op het theeblad, schelde.

Het kind kwam en ging met een betrokken gezichtje. Op het portaal riep zij haar terug:

- Mientje, morgen ga ik tot na Paschen uit de stad, neem de overgebleven koekjes maar mee voor thuis.

- Als 't u blieft, juffrouw!

Loom deed zij haar mantel aan, de spiegel kaatste enkel haar oogenschittering onder den breed-geranden hoed.-

Weinig plaatsen waren nog onbezet aan de lang-gestrekte tafel. Zij schoof bij en bestelde: dampend werd het eten opgebracht.

Om haar geluk sloeg het rammelend gerei als een branding: hoogbeschuimde rots.... blauw daalden de hemelen over den top....

Zij hervond zich, wakend voor het leege bord als na een zeer klaren droom. Werktuigelijk stond zij op en kleedde zich in de hel-verlichte garderobe. Toen zij thuiskwam, woei vochte voorjaarswind door de half-open ramen. Zij ademde ruim. En verheerlijkt zochten haar handen de koele schaduwen der knoppende boomen....

Door een bleeke verre lentelucht tramde zij dien morgen naar Haarlem.-

Bertha ontving haar met bloemen en gebak.

's Middags troffen zij Van Helst in een lunchroom, hij bracht Barger's

[p. 339]

groeten, die door lessen verhinderd was. Schertsend maakten zij voor den avond een ‘ouderwetschen’ afspraak. Gedrieën wandelden ze huiswaarts. Elly zweeg gegêneerd onder hun verliefde luidruchtigheid. Zoodra zij te samen waren:

- Wat was jij stil?

- Merkte je het?

- Een beetje moe nog?

- Ja....

In het zacht namiddaglicht verstomden alle vragen, met wijde oogen liepen zij door het omsluierd park. Een innigheid, waartegen zij zich niet te verzetten wisten, deed hen gearmd gaan door de vallende duisternis. Beschroomd naderde een verlangen hun stillen lach en ontplooide zich.

Bertha sprak het eerst, een beving streelde haar strakke handen:

- Het nadert en wordt dagelijks sterker.

Elly voelde de woorden klimmen naar haar lippen, maar zij verbeet een bekentenis, trotsch en bedeesd; zei enkel bij een dringende, hartelijke vraag der vriendin:

- Ik ben gelukkig zóó....

en weemoedig:

- De tijd gaat zoo snel....

Onoprecht klonk haar dit, moedig fluisterde zij na:

- Het komt met de lente....

Bertha drukte haar arm.-

Aan de gedekte tafel zaten zij tegenover elkaar, als in hun jeugd: rijk door elkanders geheim. Zij snoepten uit de bonbonnière, kleedden zich feestelijk. Hoe omzwierden de vingers het volle, zijden haar! Bertha droeg, kant-overplooid, het zwart fluweel. Aan Elly's schouders vleide zich mild-gebloemd het shantoung.

Tegen acht kwamen Barger en Van Helst, rookend, de hoeden in de hand: de ontmoeting hield hun blikken gespannen, maar achter het hulsel der kleêren bewoog onrustig hun bloed.-

Toen zij naast Barger in de zij-loge zat en het scherm opging, verwijlde haar denken nog bij den innigen druk van zijn hand. Veilig onder zijn gragen aandacht, liefkoosden haar oogen zijn trouw gezicht. Tot hij keek, plotseling en fel. Zij kromp, voorover buigend naar de matte glanzing van het programma; als een golf steeg het bloed naar haar wangen. Aan haar slaap voelde zij zijn adem-fluistering, in zijn warmen greep gaf zij haar handen gevangen.-

Achter de anderen drentelden zij over het smal trottoir, telkens raakten hun armen elkaar.

Vóór zij scheidden - Barger opperde het glimlachend - besloten zij tot een fietstocht naar Zandvoort over Heemstede den volgenden dag.-

[p. 340]

Paasch Zondag: stralend wekte hen het licht. Overal tjilpten de musschen, een merel floot hoog in een lenteboom.

Door de blanke lucht, te midden der zwermende stoeten, reden zij uit naar het kleurrijk veld, tegen den einder stonden de duinen zilveromrand en zachtmoedig....

Zij spraken niet: reikten een helderen uitroep elkaar, een kreet van verrukking.

In de lage warande van een dorpscafé dronken zij koffie, aten het meegebracht brood. Zwaar hing het gesprek onder de vervelooze zoldering. Elly hoorde verdrietig den klank verharden in Bertha's stem, zag door wrevel haar mondhoeken verwrongen. Om een bits woord - plagend antwoordde reeds Van Helst - betrok haar weemoed eenzaam de wacht.

Toen zij opstapten, kwam Barger naast haar rijden. Eerst zweeg zij bedrukt, maar zijn vroolijkheid won. Zij voelde hoe hij weer uit haar blik alles las en verstond. Veilig liet zij zich gaan in den wijden mantel van zijn zorg.

Zingende harten beklommen de laatste helling, ook op Bertha's gezicht lag schaterend de zon, als een faun sprong het licht voor hen uit.

Glanzend de zee, naar nevel-witte verten gestrekt, door een schuimende kustlijn besloten.

Zij stalden hun fietsen, daalden de strandtrappen af, verwelkomend de branding.

Nu nam Anton haar arm en zij wandelden de anderen vooruit, hun oogen gemunt op de oneindigheden van lucht en water....

In kristallen klaarte mengden hun zielen zich.-

VI.

Zij dineeren in een restaurant aan den zeekant. Zoodra zij gezeten zijn, neemt Anton het woord en maakt hun verloving bekend. Bertha blikt donker op, ziet - een kramp trekt haar vingers saâm - het medelijden glanzen in Elly's oogen.

Van Helst schenkt monter den wijn onder Barger's protest. Aan het dessert houdt hij een dwaze toespraak, zinspelend op de genoegens van het jong-gezellen leven. De anderen lachen zuur-zoet, Elly bloost.

Als zij te samen zijn, na een terugtocht door de ruig-besterde nacht, begint Bertha stil te schreien.

‘Als een ziek kind’ denkt Elly en zij slaat haar armen om haar heen. Zij spreken geen van beiden, gaan huiverend naar bed.

Maar den volgenden morgen polst zij Anton.

- Klein zorg-vrouwtje.

zegt hij enkel. En als zij aandringt:

[p. 341]

- Het moet rijp worden.

Zij gaan langzaam door den Hout, het eerste groen wuift lustig boven hun geneigde hoofden. Achter hen is de wereld grauw en verdord....

Zij bereiken den boschrand: slooten schieten in het bevruchte land, een leeuwerik neemt zijn lied uit hun handen.

Tegen den middag keeren zij terug, scheemrende zon om hun schreden. Regen ruischt neer. Zij schuilen. Over de geurende aarde trekt brekend licht.

Zij vervolgen hun weg door wierook en vreugde.-

Bertha ontvangt hen nerveus. Zij drinken gezamenlijk koffie op haar kamer. Van Helst komt om twee uur, een bloem in zijn knoopsgat, zijn garibaldi scheef.

- Dat voor een leeraar! valt Bertha uit.

Triomfantelijk rukt Van Helst in de verlaten vesting.

- Bijna bruidegom!

Maar de anderen begrijpen hem niet; dan wordt hij plotseling ernstig, neemt de bloem van zijn jas, legt zijn hoed achteloos op een stoel:

- Laat ons vanmiddag alleen, Anton.

Barger redt de situatie door een vluchtig ‘Au revoir.’ Hij neemt Elly's arm, samen dalen zij fluisterend de trap af, hooren nog hoe Bertha de gangdeur sluit met een ruk.-

Op zijn lichte kamer, vol in de zon, staan zij in enge omarming: rijp de roep hunner monden, ontluikend lichaam aan lichaam gevleid. Zijn stem is in haar ooren donker en luid als de nachtelijke branding.

Een verschuivende stoel breekt den droom. Rood van schrik drukt zij haar hoofd tegen zijn schouder.

Aan de tafel schrijft Anton het advertentie-model, zij staat voor het open raam, peinzend; op zijn arm rust vertrouwelijk haar hand als een kostelijk geschenk.

Den ganschen middag ontkwamen zij niet aan den speelschen drang van hun bloed.-

Om vijf uur haalden zij Bertha af. Van Helst deed open, in zijn knoopsgat verlept de bloem, maar lachend stonden zijn zwaaromschaduwde oogen.

- Je moogt ons feliciteeren.

Zij aten table d'hôte, vierden een uitgelaten feest op Anton's kamer. Laat in den nacht brandde de gloed der schemerlamp nog over de halfgeleegde glazen op het met asch-bemorst karpet.

Koel woei de wind om hun roezige hoofden. Elly rilde, trok hooger de sjawl. Een geverfd gelaat doolde voorbij. Zij dacht aan Myra en voelde zich klein. De smart zette aan in haar borst, Jaap's medaillon, tusschen souvenirs verstoken, kwelde kort haar geluk. Maar van leed bleef niets in hun afscheidskus.-

[p. 342]

Den dag daarop kochten zij de ringen. Het goud gleed argeloos om haar spitsen vinger; de kleinste paste, legde zich trouw aan haar parelen huid.

's Woensdags vertrok zij, leunde droomerig terug in de kussens. Telkens ving het landschap haar betraanden blik. Door het stadsrumoer tramde zij huiswaarts, niets ziende dan zijn verjongd gezicht, stralend van kracht.

Nog even zat zij voor het venster in ondergaand licht: bij de herderlijke boomen schrijdend den nacht tegemoet een eenzaam paard....

Zons wenteling begon: zij deed haar werk met ingetogen vreugd. Leerlingen kwamen vaak, en in de uren van hun samenspraak groeide plichtsbesef uit tot diepere genegenheid.

Dikwijls schreef zij Anton hierover verwarde, heftige brieven en hij antwoordde met den fijnen scherts van zijn eigen geloof: bondig karakteriseerend.

Aan het einde der maand kwam hij over: Prunis in donkere slanke vazen vierde zijn komst.

Terwijl zij hem haalde, dekte ijverig het dienstmeisje den eenvoudigen disch.-

Tusschen de hoofden hoog zijn hoofd, in haar hart sloeg een vlam en zong. Over den wijden Amstel deinde de lente....

Dwaas hadden zij dien omweg gekozen: symbool - zij lachten - der eeuwigheid; maar zij wisten: uit heimelijk genot. En hij sprak van decadentie en verval, woorden die verwoeien....

Zij zaten aan hun maal: dankbaar.

De bloesem vlinderde uit.-

Toen het koren rijpte, aanvaardden zij - na menigen droom - de zomerreis.

Over het stuifzand der Veluwe spoorden zij den Achterhoek in, roekelooze hemelen omgordden hun tocht.

Langs dreven loom van zon, onder bestoven geboomt, gaand onvermoeid den mullen, licht-bestipten weg.

Zij rustten op glooiend mos, dicht aaneen.-

Zwaluwen scheerden af en aan. Zij zaten aan een kreupel tafeltje in den hôteltuin, de avond viel. Hun beenen werden loodzwaar.

Een uitgesleten wenteltrap leidde naar hun nachtverblijf: benard leek de kamer in ongewisse schemering, doch nauwelijks sprong de deur in 't slot of van alle kanten daalden verrukkingen op hen neer. Toomloos werden de daden hunner handen, toomloos het langbeteugeld bloed.-