Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 33

[p. 415]

De molenaar.
Door Laurens van der Waals.

DE prille uchtend ging welhaast verdwijnen.

De zon die over het zilveren berkenboschje schuins in den muldershof scheen, verlichtte allengs helderder de gisteren geschoffelde, netgeharkte paadjes, vond er het dauwvocht nog leven tusschen de schaarsche kiezelsteentjes en zoog de nachtdampen weg uit de kelken der veelverwige bloemen en uit de schaduwnesten der heesters. De vogels, die uit koele kelen af en toe een liedje zongen, hielden zich nog schuwig verscholen in de lage boompjes, tot zij, moediger opstijgend in den steviger wordenden zonneschijn, uitvlogen naar de dennenboschjes, wat verder aan de westzijde van den nog sluimerenden molen.

Het was toen dat de keukendeur openging en dat, voorafgegaan door zijn roodgetijgerden kater, de bejaarde molenaar naar buiten trad. Zijn eerste blik streek de meidoornhaag over, langs het thans overzonde witgele korenveldje achter den hof, naar de karkas van den molen, die met stille ontzeilde wieken, werkeloos, nog onscherp afstak tegen de nevelachtigheid van de atmospheer. Even mompelde hij in zich zelve: ‘de jong slaapt nog,’ half ontevreden, omdat zijn zoon den arbeid nog niet had aangevangen, maar toch met de zachtzinnige berusting van iemand die dit gewend is en weet dat verzet daartegen noodeloos en niet wijs zou zijn. Dan stopte hij de berkenhouten pijp, poetste die met zijn bemeelde mouw tot zij blonk en stak ze onaangestoken in het linkerhoekje van den mond; daarna de kat toesprekende, die hem ongeduldig geroepen had, volgde hij deze naar de bank in het looverprieel, van waaruit hij rustig het verder ontwaken van den dag kon gadeslaan.

De mulder wist wel dat, ofschoon er gisterenavond nog veel zakken op den molen gebracht waren, Evert nu vooreerst niet komen zou, ‘de jong had geen ijver in zijn arbeid,’ hij deed niet meer dan het allernoodzakelijkste en zelfs nu hij voor vrouw en kind moest zorgen wist hij nog van geen aanpakken. Dikwijls ging hij dan ook zelve, hoewel thans zijn tijd van rust in het leven was gekomen, des morgens vroeg aan den arbeid en ving dezen voor zijn zoon aan, doch somtijds ook - en zoo heden - had hij een zijner denkdagen, dan lustte het hem niet de molendeuren open te sluiten, de zeilen te reven en het kruis naar de windzijde te kruien, hij ging dan enkel maar de steile gammele trap op naar het balcon en bleef daar, leunende over de balustrade, uitzien over de rijpende, nog nauwelijks bedauwde, korenvelden die in de verte uitgolfden tot den oostelijken horizon

[p. 416]

en over de zandige heide nabij. Bij goed weer kon hij dikwijls, door de beweeglijkheid van het loover van de niet te ver verwijderde boomenreeks, zien hoe de molens van twee naburige dorpen den arbeid aanvingen en bij heel heldere atmospheer gebeurde het af en toe dat hij, daar ver tegen den horizon, den snellen wiekslag speurde van den hoogen onbereikbaren molen, een flink eind weg over de duitsche grens gelegen, waarop hij, jong zijnde, als knecht had gewerkt en waar hij gelukkig was geweest.

Zoo bleef hij dan lang staren, in streelend gedroom verzonken, onbewust hoorende hoe de leeuweriken, als trillende echo's van elkander opstegen uit de akkers naar de verbijsterende blauwte van den hemel, hoe van ver de ruige kreet van de stoomtram doordrong en weer te loor ging in den uchtend of hoe als een zacht ijl gezang de bellen klonken van een hooge tweewielswagen, die van den zandweg uit de dennenboschjes den grooten weg opreed en zwakker nog dan dit alles, als een geluid dat hij van binnenuit hoorde, als de weerklank van een onwerkelijk gezang in zijn hart, den rustigen roep en weerroep van de veerbel aan den overoever van de Maas.

Dit alles smolt dan zoo zuiver met de vluchtige gedachten en gevoelens te zamen tot een rustig en ruim geluk, dat hij van alles wat er geschiedde en niet geschiedde de onveranderlijke juistheid erkende. Van de lichte ontevedenheid over Everts wegblijven bleef geen spoor over, zelfs gevoelde hij vaak een zoo diepe erkentelijkheid voor de hem gegunde eenzaamheid, dat het vroolijk geblaf van Smous, die het komen van den jongen molenaar aankondigde, hem verraste; dan daalde hij voorzichtig de trap af en verdween langs het smalle voetpad tusschen het eikenhakhout. Doch een andere maal trok de tocht van de snelle wolken langs de machtige spanning van den hemel zoozeer zijn aandacht en snoof hij de prikkelende vochtigheid van den naderenden Westenwind zoo begeerig in zijn longen op, dat hem de komst van Smous en Evert bijna ontging. Eerst nadat de molen in beweging was gebracht, het gekreun en gekners van wieken en houten tandraderen de buitengeluiden gingen overheerschen en allengs door den zwaarder wordenden arbeid van de trage molensteenen de zware binten en balken schokten tot in hun voegen, vond hij een woord van begroeting voor zijn zoon en een grapje voor zijn hond.

Doch het gebeurde ook meermalen dat hij op zulke dagen niet naar den molen ging, doch zich - zooals thans - nederzette in zijn priëel en zijn gedachten liet meedrijven met het geruisch van het snelstroomende beekwater en het geritsel van wind en vogels in het gebladerte.

Hij bedacht dan, terwijl hij genoot van de geurigheid van den groeienden dag, hoe alles in den hof zoo langzamerhand aan het worden was, gelijk hij het zich bij den aanleg, nu zeven jaren geleden, had voorgesteld. De ligusterhaag langs den grooten weg was al zoo luisterrijk en rijzig dat de voorbijgangers slechts met moeite in den tuin konden gluren. De paden

[p. 417]

slingerden, niet àl te grillig, tusschen de breede grasranden door en een overvloed van bloemen, witte vooral, sierden van de lente tot in den herfst perken en heesters. Het looverprieel was bijna ondoordringbaar dichtgevlochten, zoodat hij verscholen op de bank uit de groene schemering alleen maar uitzag over het zonnige grasveldje, over de witte warreling der bloeiende rozenstruiken, tot de rooddoorweven groenheid van de doornhaag, waarboven - tegen het blauw van den strakker wordenden hemel - de krachtige silhouet van den ouden molen oprees.

‘Wat de jong dan toch aan den kop had?’ dat hij nog steeds niet kwam!

Verder peinzende, riep hij zich als een genoeglijk visioen zijn eigen werkzame jeugd voor den geest. Vreemd verlicht, in het verschiet van den tijd, vond hij zich zelf terug als een krachtigen kerel, die als pachter den hem nu in eigendom toebehoorenden, molen bemaalde en bij gunstigen wind liet werken dag én nacht; en de nu oud geworden, van hem en elkander vervreemde boeren, reden als jonge stoere venten met hun wagens af en aan of bleven, verlokt door de kleurrijkheid van zijn verhalen, op den molen verpoozen, hem helpende met sjouwen en hijschen van zakken, om daarna in het nu vervallen, tot pakhuis gedegradeerde huisje op de heide eenige uren bij de vrouw in vroolijkheid door te brengen. Later was dat alles afgestorven, doch dat het zich thans, nu zijn zoon baas op den molen werd, niet ging herhalen, gevoelde hij eenigszins als een gemis... al ging dit gevoel niet diep. Het eenige wat inderdaad bitter stemde was de overtuiging dat onder Everts beheer het onderhoud van den molen, dien wonderlijken bouw van bochtige balken, gebarsten binten en gekneusde tandraderen, wier verloop hij tot in de bizonderheden kende en wier samenstel hem dierbaar was geworden, wel veel te wenschen zou overlaten.

Zoo zachtjes aan was de dag ontloken. De hof lag vol beloften in het stralende licht uitgespreid, de geur van lupine woei van den overkant van den grintweg op een bijna onwerkelijk windje de paden langs en trok, vermengd met het sidderend bromgeluid van zwervende bijen het prieel binnen.

De kater was eensklaps opgerezen, zijn lange lenige lijf wellustig rekkende, en met een nerveuzen sprong tusschen de heesters verdwenen. De goudvinken droegen bestendig en voorzichtig voedsel aan voor hun jongen, die veilig en geduldig verborgen lagen in het scherpomdoornde nest in de hooge haag. Ook de andere vogels waren werkzaam geworden; alleen de geelgors zong ononderbroken uit de verborgenheid der bladeren zijn fijn doordringend lied.

Alles was ontwaakt, een paar hooggeladen wagens reden langzaam voorbij; de voerlieden begroetten elkander met vérdragende stemmen die slechts traag uitvloeiden in de aandachtige stilte, .... later drong nog

[p. 418]

af en toe regelmatig gerinkel van bellen en het kort knallende klappen van zweepen aan en toen dit bezinken ging op den bodem der rust, rees daaruit op het bijna welluidend gepiep van een kruiwagen, die met horten en stooten over een zandpad voer.

De mulder die dit alles, verzacht en als gezeefd door het lichtgevlochten netwerk zijner mijmering, waarnam, ontwaakte daaruit glimlachend, juist toen de blijde blaf van Smous opklonk. Een deur werd dichtgeslagen, klompen klepperden op het harde voetpad en de mulder begreep dat Evert thans op weg was naar den molen. Evenwel.... bleef alles plotseling een korte spanne stil, ... tot het dreunen van een trap tegen een boomstam, gevolgd door twee korte ploffen als van nauwlijks rijpe vruchten vallend in het gras de stilte weer verbrak; en met een goedigen doch halfspijtigen glimlach bedacht de molenaar hoe Evert thans de zachte perziken opraapte en voor zichzelve medenam. Een mopperig gemompel drong tot hem door, .... was de oogst niet meegevallen? of werd Evert reeds gewaar - en die veronderstelling vervulde hem met een goedmoedig-ironische tevredenheid - dat de molen nog onbewogen stond te wachten? dat al het werk voor hem was vandaag?