Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 32

[p. XII]

fordham-cottage.

fordham-cottage.

mrs. maria clemm.

edgar allen poe.

virginia clemm-poe.

interieur in fordham-cottage. (naar teekeningen van a.g. learned).

[p. 25]

Het voormalige buitenverblijf van Poe in Fordham,
door J.H. van Klooster.

POE is een van de weinige Amerikaansche schrijvers die in Europa algemeen waardeering gevonden heeft en aan wien vele Europeanen van den beginne af zich verwant gevoelden.

Amerikaansche idealen, zooals men die bij zijn tijdgenooten als Hawthorne, Lowell, James en anderen kan aantreffen, zijn hem vreemd. Zijn kunst is absoluut egocentrisch en van een hooge intellectualiteit, die vooral duidelijk uitkomt in zijn korte verhalen. Geen wonder dan ook dat de Russen, die zelf meesters zijn in het componeeren van korte vertellingen (c.f. C. Alphonzo Smith, Poe, How to know him), hem het eerst vertaalden; dat zijn kunst in Frankrijk zoo grooten opgang maakte, in Romaansche landen in het algemeen van grooten invloed was.

Baudelaire voelde zich een geestverwant van Poe, vertaalde een gedeelte van diens werk en werd zelfs beschuldigd Edgar Poe te hebben nagevolgd. ‘Maar’ zegt Baudelaire, ‘weet ge waarom ik Poe vertaalde met zoo'n groot geduld? Omdat hij mij zoo na stond. Toen ik voor het eerst een boek van hem in handen kreeg, zag ik met schrik en vreugde niet alleen onderwerpen waarvan ik gedroomd had, maar heele zinnen die in mijn gedachten waren gekomen en die hij 20 jaar te voren geschreven had’.

Hanz Heinz Ewers, die behoort tot de periode van ‘Das Grauen’, volgde getrouw de voetsporen van Poe zonder echter ooit de hoogte van den meester ook slechts van verre te benaderen. Hij is te grof en mist het fijne onderscheidingsvermogen dat Poe kenmerkt en ook diens originaliteit. Hij demonstreert hoever men niet moet gaan en hoe men heel gemakkelijk de grenzen kan overschrijden.

Een ander geestverwant van Poe is Aubrey Vincent Beardsley, de Engelsche teekenaar, jong gestorven aan het einde der vorige eeuw maar in den korten tijd van zijn leven kwam hij tot een wonderlijke volmaking en hij gaf wat hij te geven had. Zijn kunst is in hoofdzaak decoratief, rijk van uitvoering en beheerscht door een overrijpe fantasie, niet altijd door het intellect voldoende getemperd. Beardsley heeft invloed ondergaan van de preraphaelieten, dat komt vooral in de vormen van zijn gezichten duidelijk uit. Daar echter het decoratieve bij hem op den

[p. 26]

voorgrond staat, dient men vooral te letten op de voortreffelijke wijze waarop hij een vlak vult en hoe daarin de menschelijke gestalten zich vormen naar overzinnelijke, overgevoelige verbeelding, en naar zijn geest die op de grenzen van het decadente is. In verband hiermede zij vooral gelet op de illustraties voor Oscar Wilde's ‘Salome’; De zwarte cape, De climax en andere. Het is niet vreemd dat deze jonge man, die verlangde naar het goede, maar van alle zonden dezer wereld in zijn geest bewust was, tenslotte stierf in den schoot der moederkerk.

Ook kan het niet verwonderen dat zijn pen enkele verhalen van Poe begeleidde. Zoo vond ik illustraties van ‘Het masker van den rooden dood’; men ziet den dood verschijnen in het midden van een gemaskerd feest -. ‘De val van het huis Usher’: de laatste erfgenaam door het noodlot geslagen -. ‘De zwarte kater’: de kater boort zijn uitgestoken nagels in een vrouwenhoofd dat door pijn vertrokken is -. ‘De moordenaars van de Rue Morgue’: hier is een eigenaardige tegenstelling tusschen geest en beest -.

Over het algemeen echter maken deze teekeningen den indruk van te behooren tot een vroeger stadium in de ontwikkeling van den kunstenaar want ze zijn in onderdeelen niet zoo goed verzorgd als b.v. de Salome-teekeningen.

Het werk van genoemde Europeanen, evenals dat van Poe, is als die overrijpe vruchten die al te zoet smaken, maar hun versche geur verloren hebben.

In de Amerikaansche letteren van de 19de eeuw was Poe dan ook geen gewoon verschijnsel en populair is hij nooit geweest, al is zijn talent door tijdgenooten wel degelijk erkend en wel voornamelijk na de publicatie van ‘The Raven’ in 1845. Men had echter ontzag voor zijn critisch talent, scherp en onomwonden zei hij wat hij te zeggen had. Poe is vóór alles de intellectueel die analyseert in koelen bloede, zoodat men zich wel eens afvraagt of hij een hart had, en die daarom zoo'n kille maar tegelijk fascineerenden invloed heeft op vele van zijn lezers. Dezelfde koele analyse kan men vinden in Bourget's ‘Le Disciple’, die als vergif kan zijn voor de ziel en die men bij meer modernen kan aantreffen.

Brander Matthews in zijn ‘Gateways to literature and other essays’ zegt van Poe dat hij geen groot genie is, dat zijn gave ongewoon was maar beperkt en het algemeen menschelijke in vele opzichten niet benadert. ‘Wat Poe ons had te geven en wat we zoo van noode hadden - hetgeen we echter niet beseften - was kunst. Hij toonde ons terecht wat techniek is en wees op de blijvende waarde van volmaakten vorm, juistheid van structuur, harmonie in onderdeelen en zekerheid in uitvoering. Hij keerde zich af van de onderwerpen die zijn land- en tijd-

[p. 27]

genooten vervulden, en vreemdelingen mogelijk benaderden hem eerder omdat hij niet verwant scheen aan zijn geboorteland, niet de krachtige strijdlust daarvan representeerde’. En op een andere plaats: ‘Hij vond zijn stof niet in de dagelijksche stemmingen van den mensch maar hij zocht het abnormale, het ziekelijke, het zonderlinge, het ongewone. Bovendien zelfs wanneer hij gevoel voor het groteske had, dan ontbrak hem humor, die nauwkeurige vertolker van hetgeen menschelijk is, hij bezat geen blijheid, geen lach om met zijn tranen te mengen’.

Brander Matthews is wat erg eenzijdig in zijn kritiek op zijn landgenoot. Humor bij Poe is wel niet zoo in het oog springend als bij vele andere Amerikaansche schrijvers, maar ontbreekt hem toch niet geheel. Poe echter is in de eerste plaats criticus en zijn intellect dat hoog en koel is en voor niets terugdeinst, helpt hem in de ontwikkeling van zijn korte verhalen, waarin hij een meester is, en zijn gevoel voor schoonheid, voor kleur en vorm is hem van dienst in zijn gedichten waarvan enkele onsterfelijk zijn, hetgeen meer is dan van menigen auteur gezegd kan worden. In verband met een en ander zou een subtieler analyse van Poe's karakter misschien niet onnoodig blijken te zijn.

Ook zijn uiterlijke omstandigheden hebben voor wie belang in hem stellen hun beteekenis en wie denkt niet spoedig aan de drie laatste jaren van zijn leven die hij doorbracht in Fordham, in het kleine houten huisje, opgetrokken in Hollandsch kolonialen stijl; waar hij woonde met zijn jonge zieke vrouw en zijn schoonmoeder, in groote soberheid en armoede.

Fordham, in Westchester County, oostelijk van Manhattan Island, nu behoorende tot de Bronxborough, was in dien tijd op 15 mijlen afstand van New-York gelegen, geheel buiten en op een heuvel; het huis, in groen verborgen, moet een idyllischen indruk gemaakt hebben; een veranda langs den voorgevel, een primitieve, smalle veranda.

‘Het huisje was omringd’, schrijft een bezoeker, ‘door een grasveld zacht als fluweel en schoon als het beste tapijt. Een groote, oude kerseboom spreidde daar zijn dichte schaduw rondom zich’.

De oorspronkelijke schoonheden van den Fordhamheuvel zijn nu verdwenen door de zich uitbreidende wereldstad. Hooge huizen verrezen vlak naast het nederige hutje aan den ouden Kingsbridgeweg, zoodat het ternauwernood meer in het oog viel. Ten slotte besloot men het te verplaatsen en in stand te houden als een herinnering aan den grooten ongelukkigen schrijver. Men legde beslag op een stuk onbebouwd terrein aan den anderen kant van den weg en herschiep dat in het zoogenaamde Poe-park, waarin zich ook een buste van den dichter bevindt. Men verhoogde het gebouwtje zoodat men nu op de veranda komt door middel van een trapje.

Het kleine houten huis doet vreemd aan in het aspect van een nieuwe

[p. 28]

stadsbuurt. Met groote zorg heeft men getracht het interieur in Poe's geest te restaureeren en jaarlijks komen nu honderden bezoekers hulde brengen aan de nagedachtenis van een man, die, of men van hem houdt of niet, toch altijd indruk maakt en die door zijn kritischen geest zooveel heeft gedaan voor de Amerikaansche literatuur. De Amerikanen zijn ware heldenvereerders en men heeft al het mogelijke gedaan een reliek uit het begin der vorige eeuw voor het nageslacht te bewaren.

Krijgt de bezoeker van dit Fordham-hutje niet een eigenaardige gewaarwording wanneer hij denkt aan Poe's hooghartigheid en ziet de schamelheid van de omgeving waarin hij zijn laatste levensjaren sleet, waarin zijn jonge, teere vrouw stierf en waar zijn schoonmoeder Maria Clemm de huishouding bestuurde?

De schoonheid van de omringende natuur, nu verdwenen, heeft natuurlijk haar stralende uitwerking laten voelen daar.

Maar de winters, hoe hard zijn die tegen de bewoners geweest?

Men denkt ook aan de jonge vrouw met de lijdende uitdrukking op het gelaat die haar broze leven eindigde in het barre seizoen. Wat was ze voor Poe? Was het louter haar schoonheid die hij aanbad en waarop hij, toen ze nog een kind was, reeds beslag legde? Arm klein vogeltje, dat hem toch weldra ontsnappen zou.

Men ziet in het huisje het kamertje, laag onder verdieping, schuin afgetimmerd, waar ze in haar ziekte lag, waar bijna geen ruimte is en ruw meubilair staat. Het bed in deze kamer, een schommelstoel en een spiegel in de zitkamer daarnaast, is alles wat van Poe's bezittingen in deze omgeving over is, maar de meubels en huishoudelijke artikelen zijn aangevuld deels door duplicaten, deels door gebruiksvoorwerpen uit dien tijd.

Men kan zich voorstellen hoe Mrs. Clemm het kleine keukentje en de overige vertrekken zoo helder hield als mogelijk.

Dáár Poe in zijn eenvoudige stoel voor het kleine bureau en Virginia, gelukkig of tevreden misschien, in het gevoel verzorgd te worden door twee menschen die van haar hielden.

Aan den wand de oude verweerde spiegel in vergulden lijst; en een raaf bij het venster die de bezoekers herinnert aan het gedicht dat Poe's naam vestigde.

Eenige oude Poe-portretten en relieken zijn hier nog te zamen gebracht, die het gebouwtje tot een soort museum maken.

Er is iets kunstmatigs in dit bouwvallige huis temidden van groote steenen bouwwerken, het doet pathetisch aan, is echter van onschatbare waarde voor een beter begrip van de jaren 1846-49 uit Poe's leven en daarom zeker de belangstelling waard.