Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 32

[p. 393]

De moeder,
door Ina Boudier-Bakker.

NU de schemer inviel, joeg de storm met gierende vlagen het water van den ondergeloopen waard op in vuil grauwe golven. Die daarbinnen zaten in het groote alleenstaande huis buiten de oude stadspoort, hieven het hoofd, en luisterden: de hooge boomen in de oprijlaan kraakten en piepten, en honderd stemmen klaagden in de duistere regenlucht.

Een trage lange gestalte ging met langzaam bewegen het huis rond, sloot de luiken. Bij het laatste treuzelde hij half onbewust om wat hij, zelf ongezien, door 't raam zag: de huiskamer waar zij nu bij elkaar zaten, meneer en al de kinderen - wachtend - sinds de dokter vanmiddag had gezegd: het liep af met de oude mevrouw. Meneer bij den haard - bleek en stijf, hij leed veel pijn de laatste dagen; geen halven dag was mevrouw van huis gegaan, uit vrees dat het hem aan iets mocht ontbreken. En mevrouw Suze met den rechter; die zou als oudste wel het meest haar moeder missen, méér dan juffrouw Margreet, die al lang niet meer thuis woonde - meer dan meneer Maurits, die uit Indië gekomen, het hier toch niet kon harden, en in Den Haag was gaan wonen; alleen als hij ziek was kwam hij thuis om door z'n moeder verpleegd te worden. Meneer Karel alleen moest nog komen, mevrouws lieveling. Wat had mevrouw altijd onvermoeid voor iedereen gezorgd - voor ieder in huis. Daar was er nooit één die te kort kwam.

De oude knecht sloot zacht het laatste luik.

Door de lanen stoof het dorre blad en hoopte zich op tegen de breede stoeptreden. Toen hij tegen den rukkenden wind in de deur moeizaam toedrukte, dacht hij, hoe mevrouw ervan gehouden had met zulk weer buiten te loopen.

Dat was nog niet eens lang geleden.

Aan 't eind van de gang tikte hij - reikte brieven, een courant....

‘Is Hendrik weg met het rijtuig, Jan?’

‘Hij gaat dadelijk, meneer.’

Binnen bleef het stil. Op de oude canapé schreide de oudste dochter zacht. De vader zweeg strak en bleek - aan de tafel praatte de Indischman gedempt met zijn zwager, den rechter.

‘Is gisteravond de verandering begonnen?’

‘Ja - gisteravond laat.’

‘Heeft moeder niets meer gezegd?’

‘Neen, al in geen dagen.’

[p. 394]

‘Ze kent ons niet meer,’ zei de vader.

De dochter schreide.

‘Wees niet zoo bedroefd,’ sprak de Indischman moe - ‘moeder heeft een goed leven gehad - geen verdriet, geen zorgen. Eens is er 't eind.’

‘Ze heeft tot het laatst toe geloopen om mij te verzorgen, ze moet zich toen al heel ziek gevoeld hebben’, hernam zijn vader.

Ze knikten. Ze dachten hoe de zieke nooit op eigen gemak had geacht - geen ander leven scheen te leven dan dat van vader en van hen.

Buiten knirpten wielen over het grind.

‘Als Karel nog maar op tijd komt.’

‘Moeder heeft zoo naar hem verlangd toen ze nog gezond was. Ze schreef trouw, al sloeg hij dikwijls over. Dan lachte ze, en begon maar weer opnieuw.

‘Moeder kon altijd lachen.’

‘Ja om eigen teleurstelling of tegenspoed lachte ze.’

In de open deur der ziekenkamer stond de jongste dochter - bleek en ontdaan.

‘Ik dacht dat Karel er was.’

‘Vroeg moeder?’

‘Moeder ligt stil-’

In het groote ledekant met de zwaar neerplooiende gordijnen, lag de moeder, de oogen gesloten in het geelbleek onbeweeglijk masker. Moe en overgegeven lagen haar wasgele handen open, alsof zij eindelijk loslieten dit leven, waarin geen dag, geen uur was geweest, dat niet werd opgeëischt door man en kinderen; en zij had gegeven, steeds gegeven met een gierigen haast, alsof zij nooit genoeg geven kòn. Als een honger die zich niet liet verzadigen was het geweest.

Den laatsten tijd meer dan ooit - intenser, hartstochtelijker. Sinds den grauwen wintermiddag, toen zij haar vonnis geweten had in die wit-lichte kamer van den medicus; en zij een half uur later slechts, wéér op die stoep had gestaan en de straat ingekeken - een veranderde straat met veranderde menschen. En een nieuwe gezel aan haar zijde was gegaan, welke nooit afliet, die haar langzaam aan, onherroepelijk onttrok aan haar oude leven. Tot zij haar weg had voelen wijken van dien der haren - in de langzame kentering van haar geest, die een einde begon te zien.

Zij was aan 't Eind nu. Dat wist zij. Al wist zij niet hoe lang zij zoo al lag. Sedert men haar gevonden had, flauwgevallen op de logeerkamer, waar zij linnen uitlegde voor het bed van Maurits.

Nadien was er gekomen het onbewegelijke liggen tusschen waken en slapen - zonder dieper te kunnen wegzinken, zonder te kunnen ontwaken tot klare bewustheid van 't leven om haar heen. In 't begin was

[p. 395]

er telkens even een vreemde begeerte in haar geweest te weten hoe laat het was, meende zij Suze of Margreet te wenken. Maar haar bewegingen waren tot bedoelingen teruggebracht, en de wensch vernevelde weer snel en spoorloos.

Ook had zij lang met haar gescherpt gehoor de geluiden, de stemmen onderscheiden, echter zonder verlangen, zonder aandoening. Nog drongen ze tot haar door, maar ver af, onverschillig. Sinds uren was er nu slechts één geluid, dat haar innerlijk gehoor met aandacht opnam:

Het stòrmde....

En ergens, diep in haar - daar kwelde een donkere pijn - een andere dan haar ziekte-pijn; alsof uit verre werelden van onbewustheid iets opdook en met moeite zich opwerkte naar de grenzen van bewustheid. Het werd een felle, nooit aflatende worsteling, die achter het gesloten onbewegelijk masker onophoudelijk zich voltrok; de strijd tusschen het uitgeleefde lichaam dat smachtte naar rust, en de geest, die gekruisigd zich wrong, en smeekte om licht - en niet inslapen kon.

Soms schrikte zij op - werd zij één moment door een geluid gewekt. Dan kwam als meegesleurd uit diepten van vergetelheid een seconde iets aan het oppervlak - zag zij zichzelf in den kring der haren - wist zij een verdriet - hoorde zij een woord. Het waren geen herinneringen, niet meer dan even opduikende beelden, die meteen weer uitdreven in den nevel.

En zij zonk weer weg, met die donkere kwellende pijn - die blééf....

Het stormde....

Zij hoorde niet het rijtuig dat keerde - niet de fluisterende stemmen die begroetten in de andere kamer. Maar den storm hoorde zij.

‘Moeder! Dag moeder! Ik ben 't....’

De stem rukte haar gewelddadig op uit haar dofheid. Het was Karel. Er gleed een gemartelde uitdrukking over haar gelaat, een smeekend verzet in haar oogen, die even zich openden. En haar hand bleef open liggen, deed geen poging de jongenshand te vatten.

In de andere kamer was de zoon bij de tafel op een stoel neergevallen. Verreisd, ellendig, snikte hij het uit. Met z'n moede resignatie troostte de Indischman.

‘Moeders leven was goed geweest - en zij stierf met al wat zij liefhad om zich heen.’

Buiten beukte de storm het huis. En plotseling begon hortend en fluisterend de oudste dochter te spreken van een winter uit haar prille kinderjaren, toen weken aaneen de winden het water hoog joegen, en dijk na dijk bezweek. De dijkwacht liep dag en nacht buiten, en bij hen, dat wist ze nog, logeerde heel dien tijd de ingenieur. Die met haar speelde, en wandelde met moeder en haar....’

[p. 396]

‘Ja’ - knikte de vader, herinnerend.

Ook de anderen zochten naar dat vergeten beeld - dat flauw opduikend eerst, nu langzaam werd van een ontstellende helderheid op dezen avond....

Stom - veraf - worstelde de zieke haar doffen strijd - tegen dat Iets. Dat Iets, waardoor haar ter dood vermoeide lichaam niet wegzinken kòn naar het koele zachte donker dat wachtte.

Dan bij 't heviger loeien van den storm scheen een wondere oplettendheid langzaam wakker te worden in de ziel der moeder; alsof te midden van al die klanken, één enkele klank zij zocht; alsof in dien razenden stormvaart iets was op weg naar haar toe.... Tot in den dwang van een schrikkelijk speurend waken, lichaam en geest uit de verlangde rust werden teruggestooten, en opgestuwd tot aan de grenzen van bewustheid.

Plotseling sloeg een luik los van het eene venster - en het raam werd blank en open als een oog dat uitziet in den avond. Daar buiten klonk een stap.

De stervende bewoog zich. Met een pijn van het zich verzettende lichaam, die een luiden kreet over haar droge gebarsten lippen dreef, wist zij! Hieven zich de handen in hartstochtelijke luistering - wist zij één seconde: en stormavond - zij een jonge vrouw, angstig en alleen - een luik dat opensloeg - een stap - en dan plots allen angst vernietigend, beschermend, daar in de kamer de vreemde ingenieur. Een reeks van avonden - samenvloeiend tot één....

Het dreef uiteen in den nevel. Zij liep alleen - altijd maar door alleen op een eenzamen weg - alléén....

Op haar veege lippen brak een klank - half roep, half klacht.

Over de moeder hadden zij zich gebogen, zich om haar geschaard in smartelijke ontsteltenis.

‘Riep zij? Had zij een naam genoemd? Iets gewild?’

‘Moeder - moederlief....’.

‘Elze....’

Zij hoorde hun stemmen niet. Tusschen hun liefde, tusschen hun teedere handen door, gleed zij onverschillig weg, onbereikbaar naar ontastbaar gebied. Als feilloos gestuurd naar een zeker doel.

Maar terwijl zij om haar stonden, zagen zij langzaam haar trekken zich strakken in een vreemde zegepraal.