Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 30

[p. 95]

Het Parijsche museum Jacquemart-André,
door H. van Loon.

hébert. portret van madame edouard andré.

In dit paleis, boulevard Haussmann 158, hebben zij gewoond, Nélie Jacquemart en Edouard André. Ze waren getrouwd; wat prachtig paar hebben zij gevormd! Over beider leven weet ik geen andere bizonderheden dan die de inleiding van den catalogus bevat. Hij was rijk, gewezen officier, een ‘knappe’ man, en zoon van een bankier. Hij leefde voor de schoonheid. Ter zelfbewoning en om zijn schatten onder dak te brengen, liet hij in de tweede helft van de vorige eeuw dit huis bouwen. Daar ontving hij. Ook liet hij zich schilderen, onder anderen door mejuffrouw Jacquemart. Daarna kwam ze bij hem over de parketvloer. Van de wanden vol schoons, vol van het schoonste uit alle landen en tijden, moet ze genoten hebben. Tien jaar later heeft hij haar getrouwd. Kinderen schijnen er niet te zijn gekomen, voor kinderen hadden ze geen tijd. Dit samenzijn lijkt, naar het museum te oordeelen, een kostbare harmonie, die de romantiek der rusteloosheid, het avontuurlijke en de zelfvoldoening van ontdekkingstochten rijk was. Wie zin heeft voor de innerlijke werkelijkheid, die paradoxaal is, kan geneigd zijn dezen drang uit innerlijke armoe te verklaren. Hij verbeeldt zich, deze weidsche vertrekken - boordevol mooie dingen - doordrentelend, hoe de vrouw des huizes, kort voor den oorlog gestorven, zich daartusschen moet hebben gevoeld als een gevangene van de hunkering om de levenspijn te dooven in de jacht naar kunst.

Daaraan hebben zij hun leven toegewijd. Voor dien lust, zich met schoonheid te omringen, was niets veilig. Geheel de wereld reisden ze daartoe af, met de zeldzaamste dingen kwamen ze soms thuis, onder andere de fresco's van Tiepolo. In geen enkel opzicht hebben ze zich beperking opgelegd. Zelfs is het moeilijk, voorkeur aan te wijzen. De Engelsche schilderschool uit de eerste helft der 19de eeuw is met bizonder fraaie stalen, naar het aantal geoordeeld, buiten verhouding vertegenwoordigd. De bezoeker is geneigd, daarin voorliefde te zien van Nélie Jacquemart in verband met haar

[p. 96]

gewoonte deftige schilderijen van deftige menschen te maken. Maar van alle scholen vindt men hier: wat een Hollanders en ook zij van de eerste.

van dijck. portret van graaf henri de la pêna.

De catalogus vermeldt 1239 nummers: Ook daar is van alles onder. Voor het echtpaar André gold enkel de innerlijke waarde. Dus vindt men er tapijten en meubels, miniaturen en beelden. Dit alles is met fijnen smaak gerangschikt Van een museum mist het al het dorre. De belangstellende komt er in de sfeer van de André's, tot een eenheid is al dat verschillende geheven.

Naar de Arcadia's verplaatst Lancret; twee composities hangen hier van hem, allebei met een herderin. De fijne kleur houdt de gedachte aan zeep-doosprentjes weg. Met vaste hand, knap, maar koud, heeft mevrouw Vigée Lebrun het staatsieportret van Catherine Skavronska uitgevoerd. Ducreux schilderde zich zelf, levendig van uitdrukking en voornaam van kleur in een tijd, dat het bij ons, niet enkel bij de schilders, de dood in den pot was. Veerkrachtig is de gestalte met de gekruiste armen in rust, scherp nijpen de oogen.

frans hals. mansportret.

Levendig ook is het portret van den graveur Wille door Greuze. Op het leven heeft hij hem betrapt, maar tegelijk is het rijp, doorwerkt, ook in de donzige kleur. Diep blauw is het kleed van Constance Mayer's schets naar het schilderij in het Louvre; de gelukkige moeder, blauw en rood, maar zonder atmosfeer, uitgeknipt lijkt het figuurtje. Een tintelend Stilleven van Chardin,

[p. 97]

een stoere Goya van smeulende kleurkracht, aan het beeld van een onderluitenant der dragonders gewijd, en we staan voor Lawrence, Beechey, Reynolds, Romney en Gainsborough, wier sierlijke verfijning genoegen vond in de aangeboren hoofschheid, den bevalligen rijkdom der sujetten, die hun aanleiding waren talent en virtuositeit te laten blijken.

rembrandt. christus en de emausgangers.

greuze. portret van wille.

In het sierlijke, het bevallige, het wufte zelfs zijn we ook bij Fragonard. ‘Het debuut van het model’ is iets ingehouden ondeugends en uiterst beschaafds. Een kamenier of wat ook helpt het model zich te ontkleeden. Dat wil zeggen, ze doet het alleen, de hoofdpersoon roert zich niet. Verlegenheid, pruderie? Ze ontwijkt des schilders verleidelijken en levenslustigen blik. Toch ziet ze nog kans het kleed wat op te schorten, waardoor een mollig been te zien komt. In elk geval heeft ze zich mooi gemaakt, de afgebeelde schilder heeft er schik in. Als een dansmeester geeft hij haar met een rottinkje den stand aan. In de andere hand houdt hij het palet, men mocht anders eens denken dat het hem maar om een avontuurtje was te doen.

Vol fijnheid van stemming, geheel het tegendeel van die achttiende-eeuwsche gratie en behaagzucht, van 't lyrische en in een keurslijf gepende is van Goyen's gezicht op een stad aan de rivier, die voor Dordrecht doorgaat. Hier is alles zilt en open, bezonken en buitenpersoonlijk, diep en breed en sober, ook in de eentonigheid van de kleur. Gratie van lijn en kleur vindt men in Prud'hon's beeltenis van Josephine in het park van Malmaison. Als een golf, leunend, maar

[p. 98]

als in deining, ligt ze tegen een groene glooiing aangevlijd, ze mijmert; één arm, sierlijk als een zwanehals gebogen, steunt het hoofd. Het portret van graaf Français, door David in galarok geschilderd, fonkelt u tegen. Het lijkt gisteren geschilderd.

Nu de stukken uit de lage landen bij de zee. Een Ruysdael vol poëzie en atmosfeer, de bouwval van het kasteel der Brederode's. Een stoere en theatrale van Dyck; de tijd, die Amor kortwiekt. Het portret van graaf de Pena verblijdt inniger. Rijk en sober in zijn ietwat schuwe welgedaanheid is die andere Vlaamsche magistraat. Van Rubens hangt hier de beeltenis van een Vlaamsch paar, meesterlijk, maar zonder de geestelijk-zinnelijke, de waarlijk magische vervoering, die het geestelijke en het zinnelijke beide te boven gaat, die ze versmelt tot een eenheid, waarin het troebele en stoffelijke wordt verklaard en die, bezielend tot een meesterlijk schilderij, het boven het technische van het handwerk uitheft, welke vervoering Rembrandt heeft verzinnelijkt in Christus' verschijnen voor de Emausgangers. Een kegel van licht, scherp het schoon profiel, de geloofsheld zonder leerstelligheid, het louter en edel menschelijke, de apostel enkel krachtens eigen overtuiging, door het besef der roeping voortgestuwd, zelf veruiterlijking van dit innerlijks. In het vlagend licht houdt hij biddend de handen gevouwen, het hoofd, heel het lichaam helt iets achterover. Zie het gezicht van den ander, een en al verbouwereerde schrik, een brok ruig realisme op zich zelf. De derde is in de schaduw naast de tafel neergeploft. In een aangrenzend vertrek bereddert een vrouw wat bij een kaarsje. Zij merkt niets, Christus schijnt niets te merken. Hij is de Godsgezant, het werktuig in de handen van den Vader, uit hem straalt het licht, dat verblindt.

Ook is er een portret van Saskia, maar vooral die schuwe schoonheid in knoestigen en oprechten eenvoud: het portret van dokter Arnold Tholinx. Schuwheid is er ook in Murillo's konterfeitsel van een Franciskaner, maar overigens wat verschil! ‘Manneportret’; met die aanduiding volstaat de catalogus voor het stuk van Frans Hals. Geen naam, geen nadere aanduiding, niets bizonders kenschetst dezen kop. Toch kennen we hem, kennen we heel den man, voor ons is hij hiermee geidentificeerd. Grijsblauw is de toon, prachtig het sprankelende om oogen en mond.

De Italiaansche beeldhouwer Buggiano blijkt den maker van het Manneken te Brussel al voor te zijn geweest. Volkomen modern dunkt ons het bas-relief van een jongen en onbekenden held in klassieke rusting door Desiderio da Settignano, iets als een Hamlet. Uit de school van Sienna verrast het uit hout gesneden beeld van een meisje vóór wie men het kind-Jezus moet denken, dat zij aanbidt. Het is louter innigheid en devotie.

Ziedaar een korte bloemlezing zonder pretentie van volledigheid uit dezen weeldetuin.