Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 30

[p. 407]

De heimelijke bruid, (fragment)
door Dorothee Buys.

Na het stormgeweld van den nacht lag de Zondag verstild en onzegbaar teer, als een zieke, die na doorstane krisis neerligt, uitgeput, maar overvol van een matte zaligheid om het herwonnen leven. Eefje glimlachte en wist het niet, terwijl ze schouwde uit het open raam van Remmet's kamer. De wind die de gordijnen bolde voelde zoel aan, hij was louter frischheid en zoelte, hij rook naar niets als naar wind, zooals een jong kind enkel naar zichzelve geurt. Deze dag droeg geen tinten dan het bijna kleurlooze parelgrijs der effene luchten, een blanke krachtlooze zonnigheid. Maar op de rivier die nog zachtjes nahijgde in lange deinende ademhalen, leefde fijntjes wat klaarheid van bontomrande scheepsrompen en zilverig touwwerk.

Ook in het rijpen bleef de dag ongerept, zooals wel sommige vrouwen in het ouder worden het meisjeslijf behouden. De middag bracht geen guider toon in de zonnebleekheid, noch diepte in de hemelkoepeling. En al dien tijd wijlde Eefje in zijn kamer, en dacht niet fel en verlangde niet met hevigheid. Het scheen haar toe, dat zich haar stemming spon uit dezelfde pareligheid die daarbuiten waasde, ze koesterde die zorgvuldig, in een vreemde schuwheid door eenigen schok ruw daaruit te geraken....

Tot eensklaps, vlak na het zondagsvroege middagmaal, scheurde dit eigengeweven webbe van onaandoenlijkheid. Het warme bloed brandde haar in elke vezel, de wachtende stilte sproot open als een roos, als een diep-donkerroode zomerroos: Zijn stap naderde langs de traptreden, zijn vaste welgeweten stap van: daar kom ik aan! Hij kwam al de kamer binnen, groot en rozig en lachend, met zijn roofdiertanden en de harde grauwheid van zijn doordringende oogen. Den slappen vilthoed droeg hij uitdagend achter op het hoofd, van het korte blauwe jasje zat geen plooi niet op de plaats, de opzichtige lichte slobkousen konden niemand staan als hem. Wat deed het er overigens toe.... Hij was weerom!

Eefje sprong overeind, ze stak haar hand uit, verward stamelde ze iets, van hem pas veel later te hebben verwacht.... Spijt het je? vroeg hij aardig, gevleid door de onverholen verrukking in haar toon. Hij hield haar hand nog vast, ze hoopte vurig dat hij niet zoenen zou. Maar nu hij het niet deed, verkilde ze toch, of ze het eigenlijk diep-in wel had verwacht. Hij liet al los, hij keek bedenkelijk naar de snorrende kachel:

- Heb je hier heusch den ganschen dag gezeten? Kleedt je gauw aan, we gaan naar zee, je hebt zeker gegeten? Het treintje van zes halen we wel. Haast je, het is lente buiten!

Zenuwachtig repte zich Eefje, ze bezat niet veel, hij zag haar graag in het zwart. Snel besloten, trok ze het fluweelen mantelpak aan, ze koos de bijpassende baret. Hij wachtte als gewoonlijk tegenover het spiegeltje, hij floot en zag zichzelf aan, het moest prettig wezen jezelf altijd graag te zien, meende Eefje. Ze blikte vragend, het deed haar blozen van genoegen, dat hij goedkeurend opmerkte:

- Dat zwarte pakje staat je uitstekend.

In het keukentje waschte juffrouw Valke vaten, slovig of het geen Zondag was. Ze glunderde:

- Zoo, zoo, de jongelui samen op stap?

Eefje schrikte ervan, ze gluurde tersluiks naar hem, hij nam het op als gewoon:

- Wel ja mensch, we zijn maar eens jong, we hebben lang genoeg op de lente gewacht!

- Dit is het niet.... Eefje wist het ineens heel helder. Afgetrokken luisterde ze naar het oude klaaglied over Valke, die weer ‘de beenen had genomen’ zooals de juffrouw het uitdrukte, zielig grinnekend met haar dunlippigen vischmond; zeker spookte ook

[p. 408]

hem de lente in het hoofd! Eefje zag dat haar blauwe oogjes doften als uitgebluscht van veel huilen, of van lange nachten wachtend turen in een tanende lampvlam. Het bleef haar dreinig bij toen ze al naar de tramhalte liepen, kleine vage hinderingen, die je meer voelt dan kent....

Hij liep altijd of hij alleen ging. Het viel te merken aan zijn stap, aan zijn houding en bewegen hoezeer hij vervuld was van zichzelf. En het scheen waarlijk of hij iedereen noopte op hem te letten, zooals hij daar bedaard en afgemeten voortschreed, hoog opgericht, de forsche kop in den nek, met zijn dwingende oogen en met de wreedheid van zijn hooghartigen mond.

Maar in den tram reeds vereffende veel. Hij had zich glimlachend naar haar toe gewend, de lichte beroering van zijn vingertoppen op haar arm riep een vleug op van verwachtingsvolle warmte, en die het tobbend denken stil maakte.... Nu de dag eindelijk naar den avond neigde, kwam een innige goudglans heenbreken door de matte parelgrijsheid, als van een wonder geheim dat onvermoed heeft verscholen gelegen achter de dorre dingen en dat zich openbaren wil.... Heel deze eerste voorjaarsavond stond rondom als een mysterie, mijmerde Eefje, terwijl ze dicht naast hem in de volle tram de stijve Zondagsdrukte sneed, een opééngepakte menigte van donkere lijven, oneigenlijk en vervreemd aan de roezigheid, het gerij en gerel der doordeweeksche werkstad. Ze vond weinig woorden. En ook in het elektrisch treintje beantwoordde ze louter zijn vragen, gretig luisterend naar wat hij te vertellen had, speurend achter zijn zinnen naar verborgens, dat kwetsen of verrassen kon....

Onder het sussend treingedender zwegen ze dan een wijle beiden. Boven de nog wintervale weiden ving reeds het avondgoud te kwijnen aan, de doorgloedde hemel spiegelde in klare rechte slooten, boomen strakten zwarter dan op den dag. Van verspreide boerenhoeven vlakten lage daakjes aardbeikleurig in de blauwe schemering. Doch het doodsche grauwgeel van duingrond in schaduw brak de weidenreeks; ze naderden de zee. Als ze wat later onder schaarsche reizigers het station verlieten, bleek nog de breede baan niet gedoofd die glansdoordrenkt van het strand tot aan den verren einder leidde.

De avond omsloot hen roerloos. Het scheen alom rust, het zeevlak dat, verdoezeld al, nauwelijks deinde, het leege wijde strand, de geduldig bultende duinruggen. Maar het was geen rust die rust inboezemde, de eigen kalmte als uitstootend in één lange uitademing van voldaanheid. Eer kon het een bedriegelijke ingehouden stilte zijn, een stilte die elke seconde kan breken, uitbarstend in de bedwongen hevigheid van windgeweld en het gedruisch van golven.

Eefje voelde het zóó, terwijl ze naast Remmet voortstapte over het geribde ebzand, het bonsde in haar polsen, het vulde suizend haar ooren, heel haar lijf leek trillende harteklop. De vochtige grond veerde onder haar voeten, anemoon-roze bespikkeld van den bloei der schelpjes, de weerglans van het avondrood glimmerde erin na. Het zeegeruisch rees en daalde, rees en daalde, een ander geluid was er niet. Telkens wou ze gaan praten, de zinnen verwarden zich eer ze die uitsprak. Haar oogen omvatten in één blik de groeiende floersigheid van den avond, ze huiverde, hoe had ze nooit begrepen de angstige verwachting die schuilt achter de gelatenheid der dingen....!

- Heb je 't koud? Wil je niet liever een arm geven?

Hij had haar arm al door den zijnen getrokken, zijn stap regelde hij naar den haren. Hij zei: wat zijn je handen koud! en nu pas merkte ze hoe ijzig die aanvoelden, omdat ze haar handschoenen in den trein uitdeed en ze niet weer aantrok. Hij wreef ze stevig tusschen zijn vingers, dan hield hij haar rechterhand vast, diep in zijn warmen jaszak. Een kalmte doorstroomde haar dadelijk, waarom ook

[p. 409]

zouden de dingen angstig zijn....? Dit werd de eerste lente-avond, er bewoog geen wind, je kon de zee ruiken. Het schemerde, niemand liep hier dan zij beiden.... En nu drongen zich de woorden vanzelf naar voren, ze praatte en lachte hooger dan gewoon, ze hoorde het eigen geluid hel in de gedemptheid van het zeegeruisch. Zijn stem bleef eender. Hij was altijd eender, waar hij kwam stond hij als een eenheid van kracht en jeugd, zoowel hier in de eindeloosheid van het avondstrand, als ginds in de stadsstraten! Eefje bewonderde hem opeens onverholen, vaag dacht ze: is dit verliefheid....? Ben ik verliefd op hem....?

Het deunde mee met de gelijkheid van hun schreden: ik ben verliefd op hem! Ze had geen lust meer in praten, of het voldoende wezen zou zóó zwijgend naast hem te gaan, haar arm door den zijnen en veilig haar hand in zijn greep.

Maar hij begon te vertellen, over zijn thuis. Ze wist van hem, dat zijn moeder en eenige getrouwde zuster woonden in hetzelfde provincie-stadje; de dood van zijn vader moest nog niet lang geleden zijn. Het gebeurde voor het eerst, dat hij onweerhouden tegen haar over zijn vader sprak....

Onder het luisteren naar zijn kort-afgebeten zinnen rees scherp voor Eefje op het gezin: de zenuwzieke vader, de twee vrouwen door dagelijks keerend ontzien-in-ergenis zelve geprikkeld en overspannen. Daartusschen de jonge Remmet, overvloeiend van uitbundige levenskracht. Iederen dag opnieuw herhaald botsen om kleinigheden: het slaan met een deur, stampen op trappen, te laat verschijnen aan de maaltijden, klachten van leeraren. Ellenlang gerekte gesprekken en kwesties daarover, waarin moeder en zuster, hunkerend naar het uiten van aldoor verkropten wrevel om onrechtvaardigheid, gretig mee zich keerden tegen hem, den deugniet.... Dan het eind-examen, als een verlossing lang zich voor oogen gehouden, wijl daarachter opdoemde de zalige studentenvrijheid, - en ondanks veel luieren in een laatste heftige wils-inspanning, met gunstig gevolg afgelegd. En midden in den triomf van dien vreugderoes, als een moordenden slag het plotseling gerezen veranderd besluit van zijn vader, hem te laten heen en weer reizen naar de academie!

Nog versomberden Remmet's oogen, zijn stem verdofte van haat nu hij daarvan sprak. Inplaats van het in gedachten eindeloos gekoesterde paradijs der studentenkamers, de voortzetting van dit martelend bestaan thuis! Hij had geraasd, gesmeekt, alles stuitte af tegen zijn vaders ziekelijke sarrigheid, het onverstand der hypernerveuze vrouwen, die in de onbeperkte vrijheid een gevaar duchtten voor zijn ongebreidelden aard. En het einde, zijn met een dollen kop naar Amerika trekken, zonder afscheid, slechts voorzien van het noodigste geld, in haast door onvoorstandige vrienden bij elkaar gebracht....

Hij zweeg ineens, wenkbrauwgefronst tuurde hij voor zich heen. Eefje zag hem aan van terzij, zijn profiel lijnde forsch tegen de grijsheid, zijn breed voorhoofd verliep met een diepe inbuiging naar den korten neus, boven de wilskrachtige kin neep nu zijn heerschersmond als in pijn. Ze trachtte zich hem voor te stellen als den jongen dien hij thuis was geweest, een groote blonde boy zich werend in dolheid onder het fnuikend getreiter.... Een genegenheid rees voor hem, die als die van een moeder wezen zou.... Maar nu hij zich naar haar toewendde met zijn opzettelijken tandenlach, versmolt die moederlijkheid in een verwarde ontroering.

- En toen? vroeg ze, verlegen onder zijn diepe kijken.

- En toen was het uit!

Hij ademde gretig, zijn breede borst zette nog uit ervan. Zeeschuim vlokte vuil op hun schoenen, amper viel meer te onderscheiden waar het traag terugtrekkende water vlood. Gestadig rees en daalde het zeegeruisch, als den machtigen hartslag van heel deze wegschemerende oneindigheid.

[p. 410]

Eefje lachte geluidloos, de verdere geschiedenis kende ze immers al! Hoe had hij omgezworven en gebrek geleden, allerlei baantjes bij de hand gehad. Het bericht van zijn vaders onherstelbaar ziek-zijn deed hem terugkomen; hij trof hem stervende. Uit het zakenland bracht hij een lust in den handel mee, hij studeerde hard, beter onderlegd wou hij later opnieuw zijn fortuin in den vreemde beproeven.... Een afgunst bekroop haar, ongetwijfeld zou hij het verder brengen dan zij met haar ‘talent!’

Ze verkilde ervan, ze opperde:

Moeten we niet eens omkeeren?

Ze stonden stil. Rondom, waar ze zich wendden, verschemerde van zee en strand en duinen de wijdsche onafzienbaarheid. Ze zagen elkaar staan, donker in de teedere grijsheid van dezen voorjaarsavond, ze blikten dan elkander aan en glimlachten ernstig en zonder reden. Hij zag haar grijze oogen, die eender van tint als den avond leken, haar zwellende lippen, gretig en toch als ongerept, waar zelfs in den lach van de kleine gelijke tanden weinig bloot kwam, haar wulpsche witte keel. En wat ze verlangde.....

Zijn armen omvatten haar. Hij voelde haar trillen tegen zich aan, warm en nietig als een gevangen vogel die men voorzichtig in de holle handen sluit, en hoe ze zich smal maakte in zijn omarming. Hij zoende haar gesloten oogen, hij zoende haar mond en haar begeerende keel die ze hem met achterover geneigd hoofd bood als een vrucht. Ze wankelde als hij haar eindelijk losliet, een lange wijle traden ze zwijgend naast elkaar voort in de richting van het station. Eefje had nu zelve haar arm door den zijnen geschoven, ze ging als gedragen, de wereld verschrompelde met een schok, de wereld bestond nog slechts uit hem! En verwonderd peinsde Remmet na, terwijl hij haar tenger lichaam leunen voelde tegen zich als in overgave, hoe eenvoudig en gemakkelijk hij haar had gekregen, of hij werkelijk haar eerste liefde wezen zou....? En hoe ze weeromkuste als eene, die nog het kussen leeren moet....

Weer knaagde hem onrust, of ze toch dit gebeuren ging in ernst nemen....? Hij zon op woorden die niet al te nuchter klonken, dichter trok hij haar tegen zich aan, streelend pratend hoe een mooie avond dit zou blijven in zijn herinnering, hoeveel moois en liefs ze elkaar nog geven konden eer hij naar Indië vertrok.... Want bestond niet de kunst van leven daarin, te nemen het goede dat zich bood, zonder berekening, zonder berouw, en niet te handelen als degenen die dwingend wachten tot de dingen zich voltrokken volgens vaste regels, om vaak ten slotte met leege handen achter te blijven?

Eefje nikte, de oogleden neergeslagen. De zin van zijn woorden wekte heugenis aan den eigen strijd, zoo kort geleden en al hoe ver! Ze trachtte haar gedachten te verzamelen, tot volle klaarheid te geraken, daar was enkel zijn nabijheid, zijn aanraking, de vertrouwde klank van zijn stem. Ze hief de oogen op als hulp zoekend, ze uitte een kreetje van verrassing:

- O, zie de maan!

De prille maan sikkelde boven zee als een stille vlam, die gebogen en koperkleurig wegen zou. Doch evenals een vlam een nauwen lichtkring om zich trekt waarbuiten de verre dingen duister blijven, zoo had slechts vlak rondom de hemel zich tot blauwheid verdiept; ongeschonden behielden verder lucht en zee de droomende grijsheid, nauwelijks zwak bezilverd, als door den weerschijn van een licht.

Eefje staarde met vrome oogen, en een zóó onuitsprekelijke weelde zwol in haar, of eindelijk het geheim van dezen lenteavond zich openbaarde in haarzelve. Ze ademde met diepe teugen, het zeezilt beet op haar lippen, ze had willen neerknielen en haar voorhoofd woelen in het zand, zich ertegen aandrukken als tegen een geliefde. God, god, dacht ze, in een heete dankbaarheid die haar oogen vochtig

[p. 411]

maakte, wat houd ik van je om deze schoonheid; wat houd ik van hem!

Daar trad hij naast haar, ze zag hem aan door haar tranen, hij glimlachte haar toe, rustig en beschermend. Hij wist altijd wat hij wilde, het kostte hem geen strijd. Ze kende de mate van zijn liefde niet.... Plechtig nam ze het zich voor: Zóó zou ze hem liefhebben, dat daardoor alleen elke slechtheid voor beiden moest worden uitgeboet!