Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 27

Tjipke Visser. - kunstzaal Blussé & van Braam te Dordrecht.

De catalogus dezer tentoonstelling vermeldt een vijf en dertig-tal statuetten, twee reliefs en acht hout-gravures, doch het zijn vooral de eerstgenoemde welke dezen ernstigen en naarstigen werker op zijn best doen kennen. Want de naam Tjipke Visser is vooral verbonden aan de zoo voortreffelijk in hout gesneden beeldjes en hierin is hij dan ook het sterkst, al zijn er op deze tentoonstelling eenige bronzen, welke zeer zeker tot het beste behooren van wat Visser ooit gemaakt heeft (‘Berusting’, ‘Harmonicaspeler’ en vooral ook ‘Veulen’). Toch is het telkens weer naar de in hout gesneden figuren, dat de belangstelling uitgaat en dat komt vooral ook door het feit, dat hierin meer onmiddellijk dan in de bronzen, welke immers afgegoten zijn van in klei geboetseerde modellen, de hand van den kunstenaar merkbaar is. Dit is mede de aantrekkelijkheid dezer kunst-uiting, het directe ‘doen’ en de onmiddellijke uitkomst van het hakken en hameren, bijtelen en bikken, snijden en schuren van het harde hout. Daarbij weet Visser op oordeelkundige wijze gebruik te maken van de nerf en kleur en teekening der ‘vlammen’ in de verschillende hout-soorten, waarmede hij werkt en dit alles schenkt meerdere uitdrukkings-kracht aan hetgeen hij te zeggen heeft. Dit komt vooral uit in het coromandel-hout (‘Schuitbekjes’) en het komt mij voor, dat deze

[p. 326]

kunstenaar een vergissing begaat, wanneer hij er toe komt het hout op te kleuren, zooals bij een der in teak-hout gesneden vogels (‘Pinguin’) waarbij gebruik gemaakt werd van een bruine beits, waardoor het beeldje iets klein's krijgt en nog sterker treedt deze eigenschap naar voren in een stevig gesneden kop van een Volendammer meid. Hier heeft het inkleuren der oogen juist een tegenovergestelde werking, dan de kunstenaar er mede ten doel had: in plaats van winst en vermeerdering van uitdrukking is er verlies en vermindering daarvan opvallend. Zoo 'n oog met een zorgvuldig geteekende pupil in zwart en een bruin kringetje eromheen is waarlijk smakeloos niet alleen, maar het bederft voor mij het geheele ding, hoe uitnemend het overigens is. Laat deze knappe kerel zich toch bewust zijn van het feit, dat zijn werk zonder bijkleuren en zonder polychrome expressief genoeg is! En nu ik dan toch aan het vitten ben geraakt moet mij van het hart, dat het voorkeur zou verdienen van eenzelfde beeldje toch niet meer dan een enkel exemplaar te snijden, want het is niet prettig als men, zooals mij overkwam in Amsterdam ‘eenige’ vogels van coromandel-hout onder oogen krijgt en twee dagen later in Dordt weer precies dezelfde. Dat wordt bedenkelijk, juist omdat hierbij de kunstenaar zelf (in tegenstelling met afgegoten beeldjes, welke alleen maar worden geretoucheerd) het beeldje van de eerste tot de laatste snede doet ontstaan. Het moet niet pleizierig zijn zes van dezelfde beeldjes te maken, al zijn er dan ‘pendanten’ onder. Ik dacht dat wij den tijd van zulke naar links en naar rechts kijkende figuurtjes voorbij waren! Maar hoe het zij, ik zou daar met dezen gevoeligen kunstenaar wel eens een boom over willen opzetten, het gaat hier, al staat het mij vrij er aanmerking op te maken, om het feit hoe deze dingen zijn en dit kan voluit gezegd worden, zij zijn in één woord prachtig.

tjipke visser. ‘volendammer’,

Ook het badende knaapje en de zoo stijlvolle vogel ‘jabiroe’; het modern gevoelde ‘veulen’ dat in zijn strakke lijnen aan werk van den te vroeg verscheiden Franz Marc doet denken en niet het minst ook de ‘pad’ in faience toonen het talent van Visser op zijn best. Sterk ook en menigmaal met iets anecdotisch zijn de Volendammer figuren, waarvan de ‘harmonica-speler’ hierbij wordt gereproduceerd. Ieder die den Volendammer kent en in wezen heeft door-

[p. 327]

schouwd zal de treffende weergave van het type in dit werk waardeeren. Van Tjipke Visser valt nog veel te verwachten, vooral wanneer hij zich weet los te werken van het ietwat al te hollandsch-bedachtzame en wat losser wordt, maar stijlvoller tevens. Dat heeft een paradoxaal tintje maar hij weet wel wat ik zeggen wil, want er is op deze tentoonstelling werk dat hiervan blijk geeft. En ik heb het gevoel, dat er in hem iets leeft, dat naar het stijlvol-monumentale neigt, meer dan naar het anecdotisch-natuurgetrouwe, waarin hij zich niettemin een meester toont.

O.v.T.

Muurschilderingen in de kazerne te Haarlem.

lambert jansen. muurschildering in de kantine der inf. kazerne te haarlem.

Men mag zeggen wat men wil, een vroolijk doch rustig beschilderde muur is prettiger om naar te kijken, ook voor menschen die zich nooit op kunstwaardeering hebben toegelegd, dan een witgekalkte.

En door te bekijken wat de voorstellingen beduiden zal iemand, indien het onderwerp zoo is dat hij er belang in stelt, en er bij kan, ongemerkt tot een zekere kunstwaardeering komen.

De schilderingen, krijgslieden uit verschillende perioden van onze vaderlandsche geschiedenis voorstellende, in optocht de muren langs trekkend, waarmee de schilder Lambert Jansen, zelf in dienst, de cantine van de infanterie-kazerne te Haarlem heeft versierd en opgevroolijkt, zijn dan ook door de inwoners van dit gebouw zeer op prijs gesteld. Als een herinnering aan de voor zoo velen gewichtige tijd der mobilisatie zullen ze ook in de toekomst haar waarde behouden.

Dat zulk een versiering, in vlakke, frisch gekleurde (want tegen het licht in aangebrachte) figuren tegen een rustig fond oneindig verkieslijker is dan die welke de een of andere schilderij in lijst, of een menigte foto's kan verschaffen, is duidelijk, maar het is aan het goed begrip van den schilder zelf te danken, dat hij, ofschoon op de academie geheel op het werken in licht en schaduw getraind, hier de goede methode van decoreeren te pakken heeft gehad. Het herleiden van het modelé tot omtrekken van één dikte, en invullen met de goede, sterke en toch niet vloekende kleuren, kostte een

[p. 328]

studie en zorg, die men niet onderschatten moet.

Zoo zijn dan nu een groot deel van de linoleum-vakken (de muur was te vochtig om er zoo op te schilderen) aangebracht, en ik kon, toen ik de kazerne mocht bezoeken, de krijgers uit den Spaanschen tijd bewonderen, en hun zelfgenoegzamer, veiliger, maar nog kranige nazaten, hoplieden van schutterij-vendels ‘met buiken als trommels’ zooals Busken Huet zegt, en de Gedeputeerden te velde, pronkerig, met allonge pruiken op het hoofd, en tengere hazewindhonden aan den voet, en de grenadiers die door de Pruisische Wilhelmina naar het voorbeeld van die in haar vaderland waren gestoken in stramme uniformen en hooge slobkousen. En in het ‘atelier’ van den ‘schilder der cantines’ zag ik de beloften voor meer interessants, voor de garde van Hollandsche jongelieden in Napoleon's leger, voor de vrijwilligers van 1830, en anderzijds voor de Batavieren in dierenhuiden, met de horens van de beesten ter meerdere verschrikking (en voorwaar om geen andere toespeling) op den kop. In het gedeelte, dat nog niet af is, vindt men dan nog de soldaten uit onzen eigen mobilisatietijd, waarbij de militaire wielrijder niet gemist wordt.

Het spreekt van zelf dat dit alles marcheert of loopt, ook de paarden die evenzeer verschillend en wisselend van aard en uiterlijk zijn als de mannen, en dat het den schilder geen geringe moeite heeft gekost, de beweging uit te drukken zonder onrustig te worden.

Voor de schermen, die hoog en naar boven smal toeloopend zijn, heeft de schilder fraaie oplossingen gevonden; de eene is een compositie van schilden, de provinciën die de contingenten voor deze kazerne leveren, voorstellende, de andere een kaart van Nederland.

Het geheele werk toont aan, hoe wel mogelijk het is, en hoe dankbaar, ook in dezen tijd de kunst wat meer in het dagelijksch leven te brengen dan gewoonlijk het geval is, en men mag de hoop koesteren dat het op velerlei wijs en bij velerlei gelegenheid navolging zal vinden.

Interessant is dit werk ook, omdat het zonder een verheerlijking van het onderwerp te zijn, en terwijl het den humor van het geval soms wel degelijk tot zijn recht laat komen, toch in een soort van objectiefvertellenden trant gehouden is, die ook bij andere gegevens toepassing zou kunnen vinden. De schilder is dan ook voor de studie van historische documenten niet teruggedeinsd en kwam welbeslagen ten ijs.

C.V.