Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 26

[p. 64]

Jeugdeinde,
door Emma van Burg.

Avondrust kwam over de velden. Zachter zonlicht lag over het weelderig-bloeiend hooiland, donker van pluimen en rood van zuring, over de groene weiden met de grazende koeien, omgloeide innig de enkele boerenhuizingen met de frisch-opblinkende lichtrood-pannen-daken. Nevelbegin doemde al op aan den einder.... Langs een oud polderdijkje wandelden heel langzaam, in 't vol genot van het wijde landschap waar zij rondom overheen blikten, Hendrik van Oort, de jonge dokter, en Lena, de dochter van de predikantsweduwe, bij wie hij sinds drie weken in pension was. Om in het plaatsje, waar hij zich mogelijk zou kunnen vestigen, inlichtingen in te winnen, was de jonge man erheen gereisd. Van zijn plan om daar zijn werk als medicus aan te vangen had hij afgezien, maar de dicht in de nabijheid van het dorp gelegen bosschen en veenplassen hadden hem zoo bekoord dat hij besloten had er nog wat langer te blijven. Uit het hotel vandaan was hij toen voor een week ingetrokken bij de predikantsweduwe, die des zomers een deel van haar huis verhuurde aan de weinigen, welke dit afgelegen oord met zijn niet uitgestrekte maar rustige bosschen, zijn vogelrijke plassen volgegroeid met riet en rijkdom van water- en moerasplanten te vinden wisten. Nu was Van Oort er al drie weken....

De bosschen en veenplassen had hij in den tijd van veertien dagen doorkruist; op een morgen was hij zonder een bepaald doel aan de andere zijde het dorp uitgereden, een grindweg langs die wit zich slingerde tusschen de wei- en hooivelden. Nu had dit wijde, groene en sappige hem weer bekoord ....Een waterplas met een breede strook riet langs een deel van den oever lag glinsterend stil in 't zonlicht, aan den voet van een oud stuk dijk. Gehoor gevend aan een opwelling wendde Van Oort zijn rijwiel een mul landweggetje in, reed een klein eindje in de eene vore van een diep wagenspoor - dan was hij bij de waterplas, sprong af en zette zijn fiets tegen de ruig-zandige doorsnee van den hier plotseling afbrekenden dijk. Aan den voet van de helling zat hij neer op zijn gemak, de handen op de knieën, en tuurde op het licht-fonkelend water, in de planten-donkerte vlak bij hem onder 't oppervlak.... dan hief hij het hoofd, en dronk zijn blik het verschiet van vol-rijkpluimige hooilanden, en weidevlakken met rustig grazend vee.

Dit plekje met zijn heel eigen slechts aan enkele natuurbeminnenden zich openbarende schoonheid had hij geroemd tegen Lena, en op haar bekentenis dat zij het niet te liggen wist terstond, jubelend innerlijk om de verrassend zich opdoende gelegenheid, haar tot een wandeling genood. Langs den witstoffigen grindweg had hij haar niet willen voeren; zij volgden het kort-grazige oude dijkje, dat van uit het dorp langs een landweggetje spoedig te bereiken was.

Zij spraken in den conversatietoon, veel en vlot, omdat het zóo hun licht viel hun gevoel verborgen te houden. Over de omstreken van het dorp, de mooie plekjes in het bosch, de veenplassen die Lena maar weinig kende, daar alleen botanizeerende toeristen zich waagden langs de nauw vindbare soppige paadjes tusschen het hooge riet.

‘U wandelt niet veel, geloof ik?’ vroeg Van Oort.

‘Nee.... ik heb er zoo weinig tijd voor..’

‘'s Zondags toch....’

‘Nee’, zei ze eenvoudig, ‘op Zondagmiddag zit ik liever rustig in de tuin om wat tot mijzelf te komen’.

‘Voelt u zich dan 's Zondags ook nog vermoeid van het werk?’ vroeg hij haastigbezorgd het gelaat naar haar toewendend.

Een gloed van blijdschap steeg haar naar de wangen; verward kon zij zich niet dadelijk goed uitdrukken. ‘Nee.... ik meen.... in de week.... al die huiselijke beslommeringen, die nemen je dan zoo heelemaal in

[p. 65]

beslag.... de Zondag, dat is de dag van den Heer - dan tracht ik mijn gedachten van al het aardsche af te wenden en mij te bezinnen op mijn hoogere bestemming.... heel dicht bij God wil ik mij dan voelen....’

Zoomin als anders voelde Van Oort neiging om haar oprecht overtuigde vroomheid te gaan bestrijden. Zwijgend naast elkaar gingen zij, tot zij eensklaps stonden boven aan den rand van de ruig-zandige doorsnee, en neerblikten langs de steilte - aan hun linkerhand lag de waterplas: ze waren er al.

Laag tegen de dijkhelling gingen zij zitten, het stil spiegelend watervlak aan hun voeten: Lena hief haar blik over de wijde avondvelden. Een koe loeide, verweg.... lang achtereen blaatten schapen, beurtelings, als antwoordden zij elkaar. Dichtbij de twee danste een muggenzwerm, niet eindigend, steeds op dezelfde plaats.

‘Wat een zalig plekje is het hier, zoo in den avond’, zei Lena, met een verzuchting van genot.

Van Oort zag haar nauw ontloken jongslanke gestalte naast hem, haar in den avond opgeheven rein vervoerd kindergelaat. Zijn liefde doorlaaide hem.... hij legde zijn hand op haar arm en zag haar zijn gelaat voor het hare brengend vlak in de oogen. ‘Overal waar u bent is het zalig - voor mij’, zei hij - de laatste woorden heesch.

Heel haar gestalte sidderde op van schrik, nu het verwachte, gevreesde.... en vurig gehoopte.... als gebeuren dáar was. Haar gelaat, verbleekt, wendde zij met een schok voor zijn oogen weg - maar onstuimig-vast haar handen grijpend dwong hij haar gezicht weer naar zich toe. Even zag zij hem aan, sloeg dan terwijl een gloeiende blos haar heele gelaat overtoog de oogen neer. ‘Lena’, fluisterde hij heet, terwijl hij haar handen vasthouden bleef, ‘je wéet niet wat deze drie weken voor mij zijn geweest. Van de eerste keer af dat ik je zag heb ik alleen maar aan jou gedacht.... altijd hoor je.... ieder óogenblik....’ Zij sloeg haar oogen op en zag vochtig in de zijne, een lach trilde om haar mond.... hij had haar al in zijn armen en zoende haar op de lippen, zonder ophouden.... zij dreef weg in zaligheid.... toen het opeens, terwijl zij voelde hoe hij zoo vast hij kon haar tegen zich aandrukte, schrikgevend in haar opdoemde wat zij nacht aan nacht eenzaam snikkend zich voorgehouden had: dat het niet kon, niet mocht.... Bruusk, in een vlaag van kracht, had zij zich losgerukt, en zat bevend.... Van Oort, ontsteld, smeekte nederig: ‘Lena, je bent toch niet boos op mij?’

Zij schudde 't hoofd, sprakeloos; tranen welden in haar oogen; zij snikte. Weer stoutmoediger legde hij zijn arm om haar heen en trachtte haar blik te vangen. ‘Lieveling.... zeg.... je houdt toch van me?’

‘Ja.... maar....’, snikte zij.

‘Ja!’ jubelde hij, en omving haar weer met bei zijn armen - nu liet zij het hoofd tegen zijn schouder zinken, en snikte het uit.

‘Toe.... zeg.... schat.... wat scheelt er dan aan?’ fluisterde hij, terwijl hij haar kuste vlak bij haar oor. Zij hief het hoofd en haar betraande oogen zagen in de zijne: dan zei ze met een stem vaster dan zijzelf verwacht had: ‘wij denken zoo verschillend ....u en ik’.

‘Maar ik wil je toch niet van je geloof afbrengen’, fluisterde hij teeder - wegduwend zijn eigen oprijzend wél-weten dat op den duur een in zijn oog ongerijmde en verouderde levensbeschouwing in zijn vrouw hem zou gaan hinderen.

Voor het jonge meisje was dit het plechtiggroote oogenblik der verzoeking: nu werd zij op de proef gesteld, nu stond haar eeuwig heil op het spel - maar zij zou moedig den doornigen weg gaan van opoffering en zelfverloochening, alleen Gods wil betrachten. Weer trok zij zich los uit zijn omarming, en terwijl hij met angstige spanning geen oog afwendde van haar gelaat om te lezen in haar trekken, zeide zij, voor zich uit ziende, met een in tranen bevende stem:

‘Ik.... ben bang dat ik.... te veel onder uw invloed zou raken.... omdat ik.. zóoveel van u ben gaan houden....’ Dan

[p. 66]

toen zij haar gevoel in woorden uitsprak overstelpte haar het besef van haar eindeloos-groote liefde en de onuitsprekelijke levenslange ontbering na dezen avond.... beide handen slaande voor het gelaat barstte zij in hartstochtelijk schreien uit. Onstuimig sloeg Van Oort den arm om haar middel. ‘Lena’, fluisterde hij heet, terwijl zij doorsnikken bleef, ‘je kúnt, je wílt niets anders dan van mij wezen’. Zij voelde zich angstig-hulpeloos-verraden, nu hij datgene klaar in haar zag waarvoor zij, door overgenomen nooit doordachte oordeelvellingen en voorschriften verward, op sommige oogenblikken ontsteld als voor zonde was teruggedeinsd. Hij zoende haar op haar vochtig-heete wangen, naast haar vingers waardoorheen haar tranen vloeiden. ‘Zeg.... Lena.... was het jou ook zoo zalig wanneer wij met ons beiden alleen waren.... en samen praatten.... of heelemaal niets zeiden.... voelde jij je dan ook verheerlijkt.... boven alles uit geheven’ - hij vond het juiste woord voor haar - ‘alsof je heel dicht bij God was?’

Zij hief ophoudend met schreien haar gelaat uit haar handen op, en zag hem aan. ‘Hoe weet ú dat.... van God?’ vroeg zij.

‘Lieveling omdat het met mij net zoo is... mijn god hoe kan ik het je ooit zeggen wat jij voor mij bent.... hoe jij mijn heele leven, ieder oogenblik voor mij wijdt.... In jouw bijzijn zou ik wel kunnen kníelen van geluk.... Het is’ - hij vond weer het woord voor haar - ‘het is als een gebéd’.

‘U bent toch niet ongodsdienstig’, zei ze zacht, voor zich heen. Verrukking sprong in hem op. ‘Schat dat je het zoo goed begrijpt.... en zoo zegt’. Zijn lippen zochten haar mond - zij trok even terug, liet dan begaan - alles vergetend dronken zij beide het geluk.... Rondom verinnigde al meer de avondschijn, werd het al stiller van geluid - nu en dan langgerekt-weemoedig schapengeblaat.

‘Zeg.... lieveling’, fluisterde hij koozend, terwijl zijn oogen verrukt glanzend neerblikten in de hare die klaar stralend naar hem waren opgeheven, ‘die avonden dat ik voor jou vioolspelen mocht.... heerlijk was het, niet?... onzegbaar... als wij zoo samen weg waren in muziek, en niets meer wisten....’

‘Dat jij geen kunstenaar geworden bent...’

Hij glimlachte, bij 't even herdenken van naïeve illusies van jaren geleden. ‘Nee liefste, daarvoor ben ik niet begaafd genoeg. En dan toch - ik heb ook behóefte aan iets positiefs, iets practisch.’ Hij zweeg even, ging dan verder, met warmte: ‘Hard werken, met je hoofd en je handen, dat geeft ook extase, daar kun je ook heelemaal in weg zijn’.

Lena gaf niets ten antwoord. Zij zaten daar stil tegen elkander aangeleund, eindeloos.... konden het zwijgen niet verbreken.... Zon week weg van den grond. Van Oort herkende de machtig-zwellende zaligheid, de tijdelooze stonde..

Vijf jaar later wandelde Hendrik van Oort op een schroeiend heeten zomernamiddag weer door het dorpje, waar hij Lena had leeren kennen. Niemand dan hij liep in de blakerend-heet-liggende straat. Hij zag op naar Lena's oude huis, dat stond met gesloten blinden, zonder leven. Uit de krant wist hij dat Lena was getrouwd, en haar moeder overleden.

Den dag na dien wonderen avond had de predikantsweduwe hem de hand van haar dochter geweigerd, omdat hij een ongeloovige was. Zij had hem verzocht te vertrekken; Lena had hij niet meer mogen zien. Tegenover haar starren twijfelloozen wil had Van Oort zonder verweer gestaan - zoodra hij alleen was maakte hij zichzelf smalendnijdige verwijten omdat hij het oude mensch niet door vriendelijk overredend betoog had weten tevreden te stellen. Hij was weer in het hotel getrokken en had op allerlei wijzen getracht om door woord of schrift met Lena in contact te komen - tot hij vernomen had dat zij uit logeeren was gezonden; haar moeder hield voor iedereen verborgen waarheen. Eén langen brief had hij haar toen nog geschreven en dien aan een vriendin van 't meisje ter hand gesteld - maar nooit

[p. 67]

was hij te weten gekomen of Lena hem inderdaad nog had ontvangen.

Familie-aangelegenheden hadden hem gevoerd naar een stad op geringen afstand van het dorp gelegen, en het had hem getrokken naar de plek van dien schoonen korten liefdedroom. Zelf zag hij, terwijl hij voortschreed door de uitgestorven straat, met lichten spot neer op zijn sentimentaliteit....

Hij vond weer het landweggetje en na een kort eind loopen het dijkje, alles onveranderd als voor vijf jaar. De zon stortte hitte neer, de velden lagen blakerend stil. Terwijl Van Oort boven-langs het dijkje voortschreed, gehinderd door de warmte, herdacht hij zonder ontroering van weemoed, alleen met iets als teederheid voor de twee jonge menschen, hoe zij beiden daar dien avond naast elkaar waren gegaan, hij jubelend-vurig-verliefd, zij naïef-ernstig-vroom, half angstig voor haar overmachtige liefde.

Nog altijd was Van Oort zelf niet overtuigd, dat een huwelijk met de eenvoudige vrome predikantsdochter een onbekookte dwaasheid van hem zou zijn geweest. Telkens in die drie weken had hij opgemerkt dat zij van huis uit schrander was, bij machte om hem te verstaan, en eigenlijk hem van aard zeer nauw verwant. Ouder en weg uit de jeugdomgeving, die zij tot dan toe nooit had verlaten, zou zij, hij was er zeker van, onder zijn invloed een levensbeschouwing hebben verkregen die, zoo ze al niet geheel met de zijne overeenstemmen mocht, meer met haar eigen waren aard, haar rijke gezonde levenslust strookte dan het strenge wereld-afkeerige Christendom, hetwelk zij als kind van een beminden, vurig overtuigden vader ontvangen had.

Nu was hij getrouwd, en vader van een prachtjongen. Voor zijn vrouw, een collega van hem, iemand geheel uit dezelfde maatschappelijke en geestessfeer als hij, had hij van den aanvang af een warm-vriendschappelijke genegenheid gevoeld, hecht en sterkend. Geen hartstocht. Lena was zijn laatste passie geweest....

Daar stond hij weer aan den bovenrand van de ruig-zandige dijk-doorsnee. In weinig stappen was hij de helling af; wederom zat hij neer aan de fel-licht-schitterende waterplas met aan de overzij het onbewogen riet. Alles was in die vijf jaar onveranderd gebleven. Maar Van Oort zag het landschap niet bewust. Ineens, ontstellend, had hij het als een staand feit gezien dat hij al was verouderd.

Dien avond nu vijf jaar geleden had hij voor het eerst, hij herinnerde het zich klaar, het geluk ondergaan bewust herkénnend. Daarna was extase die hem gansch en al meesleepte niet meer over hem gekomen: hij herkende genot en verheffing, dan mettertijd zocht hij ze met bewustheid waar hij wist ze te kunnen vinden. Zijn werk was nu het hem altijd bewuste doel van zijn leven, de steeds aanwezige bron van bevrediging. Muziek bracht hem een onuitputtelijke weelde van genietingen; een verfrissching was hem natuurgenot. Zijn huwelijksleven, zijn vaderschap gaven hem veel vredig-gelukkige momenten. In de stad zijner inwoning was hij bekend en bemind als bekwaam en altijd opgewekt en geduldig arts, als leider en middelpunt van al wat in de kleine plaats liefde voor muziek voelde.

Geheel ingeleefd en tehuis was hij in dit arbeidzaam, rijk en harmonisch bestaan; krachtig, levenslustig en bewust genoot hij het. En achter hem, als een afgesloten land dat hij onherroepelijk nooit meer betreden kon, zag Van Oort de jeugdjaren, waarin het leven zijn oneindige diepten van heerlijkheid aan hem had geopenbaard - wanneer hij in momenten van liefdesgeluk, van kunst-extase of arbeidsverrukking, gezwegen had als voor een schoon wonder....

En haastig stond hij op en liep met snelle passen langs het mulle zandpad met het diepe wagenspoor naar den grindweg - de gedachte had hem gegrepen dat hij ál ouder worden moest.... al flauwer zijn aandoeningen.... eindelijk zou zijn geheele bestaan éen vlakheid zijn, en hij zou zelf daarin tevreden wezen....