Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 22

[p. t.o. 409]

th. van hoytema; naar een krijtteekening van h.j. haverman.

[p. 409]

Th. van Hoytema 1862-1912,
door R.W.P. de Vries Jr.

Herinneringsdagen, zij zijn er nu eenmaal en zij zijn ongezochte gelegenheden om eens een toast te houden. Och, en waarom ook niet; waarom zouden wij Th. van Hoytema, wiens vijftigste verjaardag den 18en van deze maand valt, niet eens extra herdenken. Hoytema heeft ons in al die jaren zoo veel schoons gegeven, vanaf zijn beide eerste litho's met pauwen en uilen ‘Oud- en Nieuwjaar’ tot zijn jaarlijks wederkeerende kalenders, dat wij op dezen gedenkdag wel eens iets van dankbaarheid mogen toonen. Ziet, al spraken wij alleen maar over zijn litho's, dan zouden wij kunnen wijzen op de door weinigen overtroffen technische kwaliteiten. Kent gij mooier stofuitdrukking op steen, dan Hoytema's zilverreigers, of Angora konijnen, uit de portefeuille met dierenstudies? Het fijne draderige van de reigerveeren, het pluizige van de konijnenvacht het is zoo uitstekend weergegeven. Hij weet uit een steen alles te halen en zelfs nog meer; waar een gewone lithograaf aan twijfelen zou dat probeert hij en ....het lukt hem. Zoo ook zijn kleur-litho's, met hoe weinig weet hij veel te bereiken, met uitsparen, over elkaar drukken, wegschaven en wat niet al, weet hij effecten te verkrijgen als geen ander.

Is dit, zoo men wil, een technisch meesterschap, laat ons dan zijn ‘onderwerpen’ eens bezien, zijn vogels en zijn andere dieren. Hij kent ze als geen tweede. Ja, wij hebben ook andere dierenteekenaars, maar die zien over het algemeen meer den uiterlijken kant, en niet het leven, het karakter. Hoytema's vogels, al geeft hij ze met nog zoo weinig even aan, zij hebben in hun houding, in stand het kenmerkende van het soort. Het type zit er altijd, zelfs in een luchtige penseelaanzet zoo goed in. Ook nu weer in zijn laatsten kalender, die door Ferwerda en Tieman uitgegeven is, en waarvan wij een paar bladen reproduceeren.

1^e blad uit de kalender van 1913.

De plaat boven het cijfergedeelte is voor Hoytema wel het voornaamste, wij zouden haast zeggen dat zij de aanleiding is tot het maken van den kalender. Hierin komen dan ook doorgaans het best, (zie eens het Januari-blad met de witte pauw erop), zijn steenteekenaars-capaciteiten uit; maar onder en langs het cijferblad daar loopen en vliegen nog vogeltjes, die er zoo schijnbaar nonchalant opgesmeerd zijn, met een likje touche, met een streekje vet krijt. Maar deze diertjes, de vogeltjes in het Februari-blad bijvoorbeeld, zij zijn niet minder raak in houding en uitdrukking.

[p. 410]

bladen uit de kalender van 1913.

Men heeft Hoytema wel eens verweten, dat hij zich er soms wat gauw ‘af’ maakt, dat het alleen zijn allerkostelijkste gaven zijn, waardoor zelfs zijn lichtvaardigste werk altijd nog belangrijk is. 't Kan zijn, maar niet immer werkt een kunstenaar onder de meest gunstige omstandigheden en zeker niet Hoytema, wiens gestel sinds jaren een geregeld werken niet toelaat. Doch daar komt nog iets anders bij, dat veel te licht over het hoofd gezien wordt; ‘Hoytema's kalender’ - want dat is toch zijn meer directe aanraking met het publiek - verschijnt al reeds tien jaar achtereen. Zijn eerste kalender dagteekent van 1902. En ga dan eens na, telken jare twaalf verschillende bladen te maken - is het te verwonderen dat er wel eens een minder geslaagde onder loopt.

Neen, laat ons, in stede van vitten, liever waardeeren wat hij ons geeft, want ook in deze 1913-kalender zitten weer heel goede bladen.

En daar een verjaartoast gemeenlijk met een wensch eindigt, laat ons deze bladzijden besluiten met den wensch dat het Hoytema nog vele jaren gegeven moge zijn, zijn kalender te doen verschijnen en hij daarnaast tijd en opgewektheid vinde ons zoo af en toe nog eens te verrassen met een bundeltje litho's, als zijn zes dierenstudies, of met een afzonderlijke plaat, als zijn kalkoen, of zijn klein dood vogeltje, beide litho's, die zoowel zijn kunstenaarsgaven als zijn virtuositeit in het steenteekenen uitstekend doen kennen.