Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 22

Een brief uit de gevangenis
door Reimond Kimpe.

‘...............

Toen, nadat in huis weer eens uitgeleefd was het koortsig bedrijf van den dag en mij plots weer alleen liet het luidruchtig uitgaan der bedienden, met de aandikkende duisternis, benauwender dan ooit te voren, de vroegere beklemdheid alweer mij bekroop.

Willeloos, in onveranderde houding bleef ik tot pijnens toe tegen nààr uitstaande toonbank ruggelings aangeleund.

De neerwaartsche blikken star voor me uit, één voor één zag ik dooven ook de lichten van andere winkels, hoorde ik in stilaan donkerende straat langzamerhand uitgonzen 't levendig bewegen der vroolijk huiswaarts keerende menschen.

Ik schepte behagen in 't akelig spel van schuin inschijnende lantaren, luisterde gretig naar de wassende stilte rondom mij.

Allengskens, ook aan den zelf opgedrongen arbeid was ik gewoon geraakt, zoodat ik me 's avonds niet meer vergeten kon in

[p. 391]

de gedachteloosheid van weldadige rust.

Zoo dagelijks, had ik me links en rechts nog wat bezig gehouden, hardnekkig aan al nietigheden toch knoopend het telkens weer afwijkend denken, tot ik mij eindelijk terug overgaf edoch, aan zacht overweldigende treurnis.

Van lieverlede, onmachtig tegen 't leed waarvoor niet bestond zelfs de ootmoedigste troost, uiterlijk onverschillig had ik het in me moeten dulden; onbewust, had ik het alzoo verder aangekweekt, tot ik onwaar tegenover me-zelf, er heimelijk van gaan houden was, het opnieuw weer doorlevend met smartelijk genot, maar toch deugd doende pijn.

Neen, we hielden niet meer zóó van elkander, als vroeger!

Eens, in nimmer bevredigende zelfkwelling, en als aan de diepte mijner denkbeeldige droefenis begeerig de grootte metend mijner liefde, tot begoochelende zelfbeproeving, was in mijn brein plots spoken gekomen de veronderstelling van haren mogelijken dood.

Zoo hevig had ik geschrikt, dat geruimen tijd nog het nawee mijne zonderlinge neiging voldeed.

Maar allengerhand had ik zelfs niet meer geweerd de van her en steeds vaker aansluipende gedachte, ja zelf-ontschuldigend zocht ze op weldra onder 't vrijwillig opgelegde taakwerk, was er al meer en meer mee vertrouwd geraakt, tot ze eindelijk had in heur macht 't beheer mijner overprikkelde verbeelding.

Zóó was die gedachte gaan leven in mij als een stem, waarnaar ik soms in dagen lange verstrooidheid luisteren bleef, alzoo 't voorwerp mijner liefde wanhopig door diens gewaand verlies, hartstochtelijk zooals vroeger beminnend.

Aandoenlijker dan ooit, dien ganschen dag had ik in mijn binnenst geluideloos zich herhalen gehoord die zoet wrange woorden, tot ik dien avond, plotselings, uit aanlokkende overdrijvingszucht, 't verlangen groeien voelde, ze in meewerkende omgeving van donker en stilte, luidop na te zeggen en ze aldus verwerkelijkend, nog bij te zetten sterkere begoochelingskracht.

Doch toen ik spreken zou, onverwachts de oude vrees me beving; ik druilde wat, een poosje mijne aandacht vestigend op de dingen rond mij, en nadat de angst een weinig was geweken, zei ik gedempt, woord voor woord na, de innerlijke fluisterstem:

- Was ze nu... maar... gestorven!

Ik huiverde.

Toch, hoe zonderling, het akelig gezegde bracht me rust bij; ineens uitgestreden dook weg 't gevoel van inwendigen strijd, en behoeftig liet ik me opgaan in 't broos geluk van dien vrede.

Het leek me wel of dat denkbeeld niet meer gekomen was uit mij, en evenals aan 't kwijnend liefdegevoel, buiten mijn wil om, ook aan diens invloed gaf ik mij over, hunner vereende betoovering argeloos genietend de voorproef van mijn nog éénig mogelijk gewaand geluk: als eertijds mijne vrouw thans te kunnen beminnen door haar verlies.

Langzamerhand liep uiteen de gang van mijn denken, vlood weg de schim der verbeelding.

Mij uit de mijmerhouding oprechtend, pijnlijk de handen sliepen door te langen druk.

In scherp nuchtere werkelijkheid de dingen rond mij, af en toe, gezellig, 't voorbijgaande stemgemompel onder 't venster, uit alles sprak 't makkelijk onverschillig alledaagsleven; maar een telkens weerkeerende droef stemmende zucht naar eenzaamheid deed mij bij 't heengaan besluiten, na 't avondmaal nog wat rond te loopen door de doodsche stad.

't Was nachtdonker geworden binnenshuis en stil; lijze fluitend eenige deuntoontjes en geruchtend met tastende handen, gemaakt onachtzaam opende ik de deur der eetkamer.

Ik miek van de blindende klaarte gebruik om zijwaarts af te wenden den blik; maar toen ik haar onder 't wit gaslicht, in diepen leunstoel zitten zag en bekeek haar ovaal bleek gelaat, ondanks mij, deed me schrikken 't plots opwellend vermoeden dat ze wel ziek worden en inderdaad sterven kón.

Alsof ze mijne gedachte lezen zou, neep me van vrees even de keel.

Ik voelde dat ze op me gewacht had;

[p. 392]

bedremmeld zocht ik een uitvlucht, maar zij-zelf, onafgewend staroogend, kwam me ter hulp en met de bevestigende vraag of ik zoo lang had gewerkt, streek weg ook de verlegenheid uit mijn kloppend hart.

Vreemd klonk mijne nauw beantwoorde stem en koud het langzaam getik der vorken.

Toen tusschen ons beiden weer wrong de onoverkoombare ongezelligheid, wat leek me droef noodeloos de rijke versiering der kamer en 't uit louter gewoonte uitgestalde tafelgerei.

Wij luisterden elkander zwijgen in de stilte; hoewel ik moedeloos de wijd open dub-oogen neerhield, toch voelde ik heure doellooze blikken schuin naast me heenstaren.

Een oogenblik lichtte me leede nog voor den geest de herinnering aan 't pijnlijk gekibbel of 't smartelijker treuren dat voorheen onvermijdelijk op dergelijke spanning ware gevolgd, schemerde weg weldra achter de telkens weer opkomende gedachte:

- Was ze nu maar gestórven!

En zij, aan wat moet zíj toen toch hebben gedacht!

Door de kamer ronddrevelend vergeefs zocht ik naar woorden om mijn uitgaan te rechtvaardigen; doch alweer met als begrijpende blikken mij nagaand, kwam ze mijn heimelijk voornemen tegemoet; toch vertoefde ik nog een wijle als om de haast van mijn vertrek te verbergen.

Toen ik, van achter haar om, mijne ontsteltenis nog verduikend, me eindelijk ten afscheid neerboog over haar, stond weer vast haar blik in de ruimte, was strak reeds haar mond, zoodat mijn kus droog neerkwam ergens op haar onbeweeglijk gelaat.

Zonder gerucht alsof ik mijn heengaan nog verhelen kon, beschaamd sloop ik stil het donkere huis uit, en aldoor nog bekommerd om haar, toen met een doffe zucht was dicht gegaan de deur, wendde me terug om, me verzekerend of ze wel degelijk sloot.

De lucht was nog zwoel van den nauw henen zomer; aangenaam deden me aan ook de lichthoeken van enkele laat open winkels, in dunne mistlucht brekend de eentonigheid der koud groene straatlichten.

Onbewust, als had ik werkelijk nog boodschappen te doen, met snellen stap liep ik door, groette onwetens opgeruimd ineens, een buurman in schuin verlicht deurgat.

Een koortsige vreugd, waarin zich de stemming van thuis ganschelijk scheen op te lossen, dreef me doelloos voort door de stad.

Toen ik, nu en dan nog in verbeelding neerzag op onze verhouding van dien avond, op mijne eigen doenswijze, op heel ons leven zooals we 't dag in, dag uit, met heimelijken weerzin samen torsten voort, rees plots als een al wisschende vloed, de schijnbaar zegevierende wil in me op, triomfantelijk, met volle bewustheid ons vorig bestaan te dompelen in de zee der vergetelheid, breidde zich ebbend voor mijn hunkerend verlangen uit, de begoochelende hoop te gaan leven lijk de andere menschen, en ook als zij nog gelukkig te kunnen zijn.

Hoe langer hoe meer, duidelijk, uit de diepst opduikende herinnering scheen me te blijken eigen schuld en eindelijk waande ik in mij de reddende zekerheid te voelen dijen dan ook uit eigen kracht mijn levensgang nog vermogen te wenden.

Ik verademde, en toen ik het moegepeinsde hoofd weer opwaarts droeg, was 't me alsof mijn oogen wijder open gingen in de schemerklaarte, een nieuw uitzicht kregen al de dingen en menschen.

De straten en pleinen schenen me langer toe en breeder, hooger de opstand der huizen; ik raadde wat gebeurende was achter verlichte voorhangen, doorzag den laten voorbijganger, en in mijn geest vormde zich het benijdbare beeld der gewone leefwijze.

Naarmate ik de omgeving beter meende te begrijpen, werd alles aantrekkelijker, lokte mijn aandacht met wedijverende kracht, zoodat ik op den duur van 't kijken moe werd.

Een oogenblik sloot ik de oogen als om tegen te houden het rollen eener drukkende zwaarte in 't voorhoofd.

Toen ik van de duizeling was bekomen,

[p. 393]

met half dichte oogleên, onverschillig, langs de gevelrijen heen, door het gedool der straten zelf liet ik me leiden.

In mijne rustelooze verbeelding ineens helder-klaar afgeteekend op 't gewemel mijner medemenschen duizende levens, ontrolde zich de voorstelling van mijn eigen bestaan.

Als uit de hoogte zag ik neer op mijn handel en wandel thuis, de bedrijvigheid der bedienden en knechten, het komen en gaan van 't volk in den winkel, en langzamerhand uit de gedachte aan 't stoffelijk welzijn, kortstondig, eene onechte voldaanheid gedeeg.

Uit de nijdige vergelijking met den stand van bekenden wist ik me nog voor te liegen dat ik zoo goed als iemand het gezochte geluk bezat.

In wanhopige begeerte er stout verder op fantazeerend, steeds keerde en herkeerde ik dat denkbeeld in mijn brein om, het met inspanning opnieuw en immer méér trachtend te genieten.

Ik betrapte me-zelf op aanstellerig verwaande bewegingen, keek schuchter achter me om of mijn zonderling gedrag soms niet gezien was; maar toen ik me voor een tijdje alleen wist in de nacht-donkere straat, liet ik me uit kinderlijke aandrift over aan den kleinzieligen lust, keer op keer onder 't lantaarnlicht, in de spiegelende vensters, mijn gekunstelden gang en gebaren na te gaan.

Evenwel langs goud licht neerplassende koffiehuizen vertraagde ik den tred, en doende alsof ik aandachtig iets bekijken moest in de klaarte, bleef er een wijle staan, afgunstig beluisterend het soms luid door de buurt opklinkend vermaak.

Doch bij 't naderen van dichtbijen stap, ineens me vermannend, uit inwendigen nijd, weerstond ik koud en met geveinsde onverschilligheid, den noodenden vrouwenlach, of met gehuichelde haast, als had ook ík mijn bepaalden weg door den komenden nacht, liep ik den hol stappenden man voorbij.

Onachtzaam, zonder aandacht meer de blikken voor me uit, gedachteloos ging ik verder door de stad, met ziekelijk genot weer voelend verdwijnen naarmate ook uitstierf het leven van den dra henen dag, de kort te voren nog nagestreefde schijnvreugd.

Een verre klokslag deed me denken aan het uur, en de schielijke gedachte aan mijne vrouw tooverde me weer voor den geest het beeld van haren mogelijken dood.

Wel weerstribbelde ik een poos 't overweldigend denkbeeld, maar was weldra weer te zwak voor de steeds bedwelmender verschafte deugd.

Toen ik bij toeval het neerhangend hoofd hief en den weg herkende dien we, haast nog kinderen, al vrijen honderde malen hebben bewandeld, kwam plots de lust in me op, huiswaarts keerend hem te volgen.

Al kuieren liet ik pijnlijk, tot in zijne kleinste biezonderheden, als eene gewenschte zelfkasteiding, ook het geringste herdenken op me inwerken. Bij iederen stap, aan alles wat mijne blikken ontmoetten, ontsproot eene eigen herinnering.

Ik voelde me heropleven in 't verleden, deed mijn geest geweld aan om me bedriegelijker nog te verplaatsen in den reeds lang henen tijd, joeg woest hunkerend doorheen het droombeeldig aandenken, het gevoel-zelf onzer vroegere liefde na; al mijne geestkrachten stelde ik te werk om ze nog eenmaal te gevoelen zooals voorheen, tot ik eindelijk met gespannen spieren, hijgend, in mijne borst, smartelijk, dan toch als 't ware weer zwellen voelde mijn hart.

Na een korte verbijstering waarbij ik als voor 't blindend spel van dooreen woelende kleuren de oogen sluiten moest en verdrijven wou met ingehouden adem het suizen van vermengde geruchten uit de ooren, leek me ten volle veroorloofd toen de seffens weer opduikende gedachte aan haren dood.

Maar lijk ik den inval kreeg, dat misschien nog alleen de door 't dagelijksch leven tusschen ons beiden opgetrokken vervreemding mij 't nagejaagde geluk onthield, dat in ieder van ons dezelfde hartstocht nog verholen lag wellicht en door wederzijdsche

[p. 394]

toenadering ten hevigste weer opflikkeren zou, denkelijk enkel mijn aanbod er toe noodig was, rees plotselings het voornemen in me op, haar bloot-weg uit te storten mijn innerlijk gevoel en in overheerlijke onmacht, lijk weleer zij-zelf onvermogend met woest zoenenden mond me soms pijnigend beet, haar te bekennen hoe ik om liefdeswil zelfs begeerd had heuren dood.

Ineens ontbrandde 't verlangen in me, zoo dadelijk, op 't oogenblik zelf heur mijn hart te openen, en in verbeelding haar nog wakend ziend, steeds op me wachtend, door eene onwederstaanbare zucht gedreven, vlood ik huiswaarts.

In een oogwenk schemerde me de zigzagswijze loop der straten voor den geest, had ik gekozen den kortsten weg; mijne oogen sluitend zag ik onder hoogen gevelopstand, wenkend reeds geel streep-lichten de reten der luiken.

Veerkrachtig, geluideloos langs schaûwdonkere muren liep ik ijlings heen; onder neervlekkend lantaarnlicht haastte ik me hijgend voort, wijd beenend met scheen knellenden stap; maar het leek me wel of mijn loopen slechts gaan was, mijn snelle schreden me nauwelijks vooruit hielpen.

Ik voelde me lachen soms van ingetogen blijdschap en me bedwingend toch, niet meer denken willend, in gemaakte verstrooidheid bekeek ik met traan-natte oogen de beurtelings naderende gasbekken.

Zonder einde scheen me de weg; de blikken steeds gericht op 't verst pinkelend straatlicht, onder 't afsnijdend oversteken telkens bij 't op- en af-wippen der voetpaden liep ik nog moeizaam eenige passen.

Steeds met de gedachten vooruit volgde ik in verbeelding 't nog af te leggen eind; maar eerder nog dan ik had vermoed, kwam ik in mijne gebuurte terug aan.

Onwillekeurig blikte ik schuchter langs de gevelrijen heen, wischte vlug 't druppelend zweet af, en alsof ik kon bespied worden, niets merken latend, in schijnbre onoplettendheid ging ik trager loopen.

Buiten mijne weet, nog aldoor bezig in gedachten, ineens bevond ik me voor mijne woning; maar onvrijwillig deed ik eenige passen achteruit: zwart stond het huis in den nacht!

Ik duizelde; een oogenblik was 't me of draaiend wegschemerden al de dingen rond mij; met schokkende bonzen hoorde ik jagen mijn hart, voelde stremmen plots eene lamheid door lijf en leden.

Werktuiglijk opende en vermiek ik behoedzaam de deur, sloop zonder gerucht den trap op; boven voor de gesloten kamer hield ik even nog stil, moeilijk een uitzuchten verzwelgend, draaide dan voorzichtig den knop; de nachtpit deemsterlichtte.

Ze sliep; de armen lagen open over weggewoelde dekens en op donkere haarweelde, in de schaduw van 't hoofdeinde, 't gelaat half afgewend; de stilte was hoorbaar.

Van eindelooze verslagenheid neep me krampachtig de borst; toen uit wanhoop weer opschoot de vlijme gedachte aan haren dood, kwam het me voor of werkelijk haar boezem niet meer bewoog, en ineens weer vol angstige hoop, boog ik me luisterend over haar neer; maar ze ademde zacht, zeer langzaam als na diepe uitputting, wie weet door welken droom!

Toen ineens, huiverend, en als zou ik omkijkend iets vreeselijks hebben gezien, vluchtte ik schuw de zijkamer in, miek er vlug met nog bevende vingeren licht.

Haast krachteloos liet ik me neer in zacht diepen leunstoel, het hoofd achterover, de oogen toe; maar aldoor sidderde tusschenpoozend door me heen de gewaarwording van bij 't bed, stond me als een lichtdruk haar aanblik voor den geest.

Nu ik weer thuis zat, was 't me of de wandeling niet gebeurd was, of ik heel dien tijd niet had geleefd.

Van de ingebeelde hoop en de zelf opgedrongen vreugd bleef me alleen over, de door zijn nijdwekkend gemis nog dringender aanspraak op geluk.

Toen de hevig kloppende slapen stilaan waren verkoeld, het hoofd zwaar op de borst, de droomende blikken opwaarts, met verfijn-

[p. 395]

de krachtsinspanning verdiepte ik me opnieuw in mijn leed, stap voor stap afdalend in de herinnering van mijn reeds henen leven.

In genoeglijke zelfmarteling herdacht ik de eentonigheid der dagelijksche sleur, poogde ik nog te voelen de droef baatlooze weerspannigheid aan 't werkelijk bestaan, het elkander voorgespiegeld schijngeluk van ons huwelijk; met bitter genot waande ik me terug in den verwachtingvollen tijd der verloving, zag duidelijk me voor den geest staan, als hadden we ze ons nog maar onlangs in heerlijkste vervoering toegefluisterd, al de droombeelden onzer schoonst kinderlijke liefde.

Om des te beter nog de smart van het verloren levensideaal te kunnen gevoelen, somde ik met zelfgenoegzame overdrijving, één voor één op, al de mislukte worstelingen tegen de langzaam doch onfeilbaar liefde koelende werkelijkheid; ik bracht me 't keerpunt te binnen van onzen traag uitlevenden hartstocht, en hoe voor 't laatst aan ons wanhopig verlangen ook de hoop op een kind voor goed was verzwonden.

Nadat ik van lieverlede, met nog eenigzins verholen spijt alweer het duidelijk besef kreeg hoe uit al mijn kracht ik mijne vrouw zou hebben bemind, hadde ik ze maar mogen verliezen zelfs toen ons liefdeblaken nog 't hevigst was, verliet me niet weder de gedachte aan haren dood.

Naarmate ik alzoo dieper in treurnis verzonk, gevoelde ik als over mij toe sluiten, de gelatenheid van een behaaglijk welzijn: alsof ze werkelijk niet meer was, wist ik me in eens leven zonder haar, zag ik me als in een oogenblik van helderziendheid ook in de toekomst leven zonder haar, voelde ik me door haar verlies, met den dubbelen hartstocht eener voor immer onuitdrukbare liefde haar beminnen.

Doch nauwelijks had ik in vervoering de verwezenlijking van mijn gedroomd geluk ontwaard, pas gloeiden van heete tranen de nog starende oogen, of met een ruk werd ik door de hartvochtigste werkelijkheid weer ontnuchterd.

In ontstellende verbazing dacht ik aan mijne vrouw, hoe ze argeloos sliep in de kamer daarnaast, besefte met groeienden angst hoe de dagelijksche levenssleur meedoogenloos ons morgen weer verder en verder van het verloren heil verwijderen zou, en toen ik in verbeelding, met steeds toenemende ontzetting, doorheen de toekomst de wreede vernietiging naging van ons zoo heerlijk begonnen leven, kwam het me ineens voór alsof, tot weerstand te laf, ik-zelf het uit eigen wil alzoo gebeuren liet.

Oogenblikkelijk rees een heftig weerstreven in me op, en als uitdagend me-zelf, vroeg ik me radeloos af wat er dan toch ter redding kòn gedaan.

Als na een poos van vertwijfeling, diep uit mijn binnenst en dringender nog de vroegere stem weer te spreken kwam, onder den onwederstaanbaren drang der verleiding, door de wegende stilte fluisterde ik ze na:

- Sterven;.... ze mòèt sterven....

Rechtop, leunend met de vlakke hand op de tafel, de schuin neerwaartsche blikken van 't licht afgewend, in een oogwenk was ik in mijn diepst geweten afgedaald, ontdekte er werkelijk de noodige kracht tot de vereischte daad, en onwillens op mijn verleden terugblikkend, als eene verontschuldiging, bleek het me zelfs alsof de gedachte er aan reeds lang, zeer lang reeds, er schijnbaar immer verscholen had gelegen.

Toen ineens: - ik weet alleen dat ik de slaapkamer weer binnen sloop, nog opsnoof den geur van haar warm lijf en haar wild zoenend plots op den mond, mij drukkend op haar neerboog, de omhelzende armen knellend haar den hals, aldoor woester steeds zoenend zoog haren adem, tot ik met heel de zwaarte van mijn lijf op hare borst, misschien door dat ze zelfs niet ééns heeft geworsteld tegen den dood, als na 't verloop eener eeuwigheid, haar slak onder me voelde uitliggen, levensloos.

Neen-neen-nèèn!.... nooit heeft iemand zijne vrouw zoo lief gehad als ík!’

Lier, April '11.