Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 22

[p. 263]

plaine silencieuse.

Constantin Feodorovitch Bogajewsky,
door L.A.E. Neuhaus.

Het schiereiland, 'twelk de Grieken den Taurischen Chersonèsos noemden en waaronder wij tegenwoordig de Krim verstaan, wordt omspoeld door de zee van Azow en de Zwarte zee en strekt zich uit vanaf Soudak tot Kertsj.

De Tartaren, welke de oorspronkelijke bewoners waren, kenden het geheim van de irrigatie, zoodat tijdens hunne heerschappij, het land een lieflijk en vruchtbaar aanzien had.

De dalen waren bedekt met weelderige akkers; de bergen begroeid met dichte bosschen of met den wijnstok beplant. Aan de kust lagen eene menigte steden, waarvan, omstreeks 1800 j. v.Chr. Ardawdy (de stad der 7 goden) wel de belangrijkste was. Maar door die bij uitstek gunstige ligging en door hare buitengewone vruchtbaarheid, was de Krim de twistappel geworden tusschen verschillende volkeren. Telkens was dit schiereiland het tooneel van den hevigsten strijd.

De Tartaren zagen, hoe langzamerhand het vuur hunne steden en bosschen verdelgde, hoe hunne akkers en wijnbergen vertrapt werden. Het is dus wel te begrijpen, dat van het eenmaal zoo schoone land, door al die eeuwen heen, niets meer overbleef, dan eene dorre woestenij.

Men kan in de geschiedenis van de Krim opklimmen tot meer dan 30 eeuwen vóór Chr., zóó goed is de reeks harer lotgevallen door de overlevering bewaard gebleven. Na tijdperken van bloei, doorleefde deze landstreek ook weer tijden van verval, maar telkens herrees er als bij tooverslag eene nieuwe stad op de bouwvallen der vorige.

Zoo was eindelijk in de 5de eeuw v.Chr. op de plaats, waar Ardawdy eenmaal stond, de stad Theodosia met hare ruime havens ontstaan. Hare gunstige ligging wekte weer

[p. 264]

autels terrestres.

opnieuw de begeerte der naburige handelsvolken op; hare havens, hare bruggen en de wegen, die toegang gaven tot de handeldrijvende streken in Azië, waren voortdurend het gebied van strijd tusschen Rome, Armenië en Genua en tusschen Genua en Constantinopel.

Ook was de Krim en bovenal Theodosia het samenvloeiingspunt van 2 stroomingen, n.l.: het Barbarisme uit 't Noorden en de beschaving der Latijnsche en Grieksche volkeren uit 't Zuiden. De Hellenen hebben echter de overhand behouden; en zóó onafscheidelijk was 't lot van de veroverde landstreek aan dat van de oude Grieken verbonden, dat hun stempel daarop onuitwischbaar gedrukt bleef. Trouwens het landschap had al van nature hetzelfde karakter als het oude Attica en de havensteden zooals Theodosia, Koktebel, Surogea, Miganonia en andere, alle hebben zij hun Tartaarsch karakter verloren en daarvoor 't Grieksche aangenomen.

Na door al die eeuwen heen, telkens en telkens, te vuur en te zwaard vernietigd te zijn geweest en daarna weer een tijdperk van bloei te hebben doorgemaakt, deed in de 19de eeuw de heerschappij der Russen de deur daaraan toe en is er van den vroeger zoo vruchtbaren bodem niets meer overgebleven dan eene dorre vlakte, met hier en daar oude torens en muren, als stomme getuigen van het verleden. Eene doodschheid spreekt er uit het landschap; alles is verdord en verdroogd onder de verzengende zonnestralen en met geen mogelijkheid kan men zich meer eene voorstelling maken van zijn vroeger zoo lachend aanzien. De Grieken hadden het in hun Odyssea geen beteren naam kunnen geven; het Kymmerien, het droevige, verlaten land, ligt geheel in vergetelheid.

Met het droeve karakter van deze landstreek is het talent van den jongen schilder Constantin Bogajewsky nauw verbonden.

Evenals Segantini in Zwitserland de slapende gletscherfee heeft doen ontwaken, zoo is Bogajewsky de man, die door zijn groote liefde voor zijn geboorteland, dit uit zijn diepen slaap heeft weten wakker te schudden; is hij het, die de stem van het verleden weer doet spreken.

Hij, die zijne jeugd tusschen de oude Genueesche bouwvallen en torens en muren heeft gesleten, die gespeeld heeft aan het eenzame, verlaten strand, aan den voet van de nu zoo grijze en kale bergen, hij, die rond zich niets anders zag dan de doodsche,

[p. 265]

steenachtige, maar

la contrée du sud.

toch indrukwekkende natuur, hij is het, die zijn landgenooten door zijn schildersoog de schoonheid van die streken doet zien. Ruim 30 jaar geleden, zag hij in Theodosia het levenslicht. Door louter toeval, ontdekte men bij hem reeds op zijn 5de jaar het talent, dat hem nu tot een van de meest bekende en meest talentvolle schilders in Rusland heeft gemaakt.

Uit wraak had men de woning zijner ouders in brand gestoken en met moeite was het, dat men de kinderen nog uit de vlammen redden kon. Constantin, bij verkorting Kostia genoemd, en zijn broertje Saschia werden bij de buren in huis gebracht; toen men de kinderen na eenigen tijd kwam halen, zat de kleine Kostia in zijn hemdje op den grond, met een vel papier vóór zich en een potlood in de hand, bezig eene schilderij, dat aan den muur hing, na te teekenen. Het was voor het eerst van zijn leven, dat hij een schilderij zag; het was een zeegezicht von Aiwaszowsky.

Zóó verrukt was het kind daarover, dat van dat oogenblik af aan, de kleine Konstantin steeds aan het teekenen was, hetzij naar eigen fantasie, hetzij naar platen uit oude Duitsche tijdschriften.

Aiwaszowsky, die onbewust met zijn schilderij, den stoot had gegeven aan het sluimerende talent van Bogajewsky, had in Rusland, vooral in Theodosia, waar hij geboren en getogen was, eenen grooten naam.

Hij is het, die in Theodosia het kunstgevoel heeft weten op te wekken en te ontwikkelen; door hem, hebben hare bewoners de zee leeren zien en bewonderen. Men prees zijn talent zeer en de jonge schilders volgden hem slaafs in zijne opvatting na. Dit is wel te betreuren, want met zijn lyrisch pathos en zijn romantiek, oefende Aiwaszowsky eene despotische macht op hen uit.

Gelukkig, dat Bogajewsky bijtijds aan den invloed van dezen meester ontsnappen en zijn talent zich op oorspronkelijke wijze ontwikkelen kon. Wel copieerde Bogajewsky in de vrije uren, die het gymnasium hem liet, de zeegezichten van Aiwaszowsky, welke deze aan de stad Theodosia ten geschenke had gegeven, maar deze invloed was gelukkig niet van te langen duur.

Nadat Bogajewsky 't gymnasium in zijne geboortestad had afgeloopen, vertrok hij met vaderlijke raadgevingen van Aiwaszowsky naar de schilderschool te St. Petersburg. Deze vermaningen hadden geen betrekking op zijn werk, maar wel op 't leven. Aiwaszowsky drukte hem o.a. op 't hart, zich

[p. 266]

terre antique.

niet in slecht gezelschap te begeven, niet met slechte vrienden om te gaan en steeds te zorgen, de achting van zijnen meester te winnen.

In de jaren, dat hij te St. Petersburg werkte, kon Bogajewsky maar geen smaak krijgen in 't naakt model. Het menschelijk lichaam weer te geven, was niet zijn ‘fort’. De commissie van de schildersacademie had dan ook al uitgemaakt, dat Constantin geen talent bezat. Toch was er één onder die commissieleden, die zich niet bij deze uitspraak kon en wilde neerleggen. Het was de schilder Kuingy, die den jongen Bogajewsky in zijne werken gadegeslagen had en in hem wel degelijk een talent, een zeer oorspronkelijk talent zelfs, ontdekt had. Hij nam Constantin bij zich op zijn atelier en leidde hem in de richting, waarin hij meende, dat het jeugdige talent de meeste kans van slagen had, n.l. het landschap.

In zijn academisch proefstuk: ‘Le Brouillard dans les Montagnes ziet met nog duidelijk den invloed van Aiwaszowsky op kleur en wedergave van rotspartijen, maar in het schilderij, dat hij ‘Le Passé de la Crimée’ doopte, komt voor het eerst geheel en al het eigen ik van den jongen schilder voor den dag.

Het tragische lot van zijn geliefd geboorteland geeft hij op dit schilderij op indrukwekkende wijze weer. Het stelt de quarantaine-plaats van Theodosia voor bij de kale, uit zee opschietende rotsige landtong, omringd door zware muren en groote torenswelke dagteekenen uit den Cyclopentijd.

In dit schilderij is reeds niets meer te bespeuren van Aiwaszowsky's invloed; men zou eerder geneigd zijn te zeggen, dat het compacte, het massieve in de uitbeelding van de steenmassa's hem geïnspireerd was door de Münchener school, waar Bogajewsky tijdens een kort bezoek met Kuingy vertoefd had.

De grootste ommekeer in zijn schildersuitingen echter, heeft zeker wel het tijdperk van den Japansch-Russischen oorlog teweeg gebracht. Als militair was hij opgecommandeerd in het fort Kertsj, dat door zijne ligging de geheele zeeëngte bestrijkt, welke

[p. 267]

het oostelijk deel van de zee van Azow met de Zwarte Zee verbindt. In deze omgeving, waar Bogajewsky om zoo te zeggen, gedurende 2 jaar was opgesloten, was het hem door de militaire overheid ten strengste verboden, teekeningen of schilderijen naar de natuur te maken. Zijn kunstenaarsziel moest daar, zooals te begrijpen is, zwaar onder lijden. In den velen vrijen tijd, dien hij had, moest hij zich op de eene of andere wijze uiten; wat was natuurlijker, dan dat hij zijne fantasie vrij spel liet en hij landschappen op het doek bracht, waarbij de herinnering aan zijn geboorteland hem te hulp kwam.

le rivage. col. tretjakoff, moscou.

Door de herinnering was het of zijn blik zich verscherpte; door zijn in zich zelf gekeerd zijn, was het of alles hem duidelijker voor den geest kwam, en zóó ontstond eene wedergave van de natuur, niet geheel zooals hij haar vroeger gezien had, maar verscherpt door de kennis der tragische lotgevallen van het land.

In hem doemde de Odyssea van de Grieken op, die zijn land reeds toen beschouwden als een land vol tragiek. Wellicht voerde zijne fantasie hem wel wat te ver en beeldde zijne sombere stemming de dingen nog troosteloozer af dan ze in werkelijkheid waren, maar het karakter van de dorre, steenachtige en barre landstreek geeft hij ontegenzeggelijk goed weer. Die indrukwekkende Cyclopische rotsgevaarten, die stille wateren, waar men zich geen levende bewoners in kan voorstellen, geven den aanschouwer een denkbeeld van de treurige verlatenheid van het land. Zóó voelde hij, en drukte deze gedachte hem.

Nogmaals en nogmaals moest hij die altijd in verschillende natuurtafreelen naar eigen fantasie uitbeelden, zóó, dat zijne vrienden tot elkander zeiden: ‘Kostia heeft weer de steenziekte!’

Wat eene forschheid van behandeling spreekt er uit al deze schilderijen en wat geven zij goed de verlatenheid, de dorheid, het droomerige en toch bovenal de indrukwekkende schoonheid van het landschap weer! Zeer karakteristiek is zijn ‘shrapnel’ zon, zooals men die in Rusland noemt; zij blakert en brandt en zendt haar verzengende stralen onbarmhartiglijk op het aardrijk neer. 't Is alsof men bij het zien ervan de zonnehitte uit het gesteente voelt weerkaatsen. Zijne groepeering is meesterlijk; het fijne, wazige verschiet, ingesloten door de donkere, forsche rotsmassa's op den voorgrond, brengt den beschouwer onder eene diepe bekoring.

Een van de meest forsche uitingen van Bogajewsky's kunst, is wel zijn ‘Rivage’, dat door het Moscousche schilderijenkabinet ‘Tretjakoff’ is aangekocht.

Hoe fijn zijn daarentegen zijn: ‘Terre antique’, ‘La contrée de sud’, en zijn ‘Matin’, waarvan de wazige verschieten uiterst teer en gevoelig zijn.

Bogajewsky laat vrij spel aan de fantasie

[p. 268]

der toeschouwers, welke bekoord zijn door zijne schilderijen.

Verscheidene zijner werken zijn reeds uit het atelier verhuisd naar de verzameling van dezen of genen kunstliefhebber of door musea aangekocht. De jonge schilder is in dit opzicht wel een gelukskind te noemen.

Een zijner laatste stukken, welke hij ‘Inspiration d'après Mantegna’ noemde en welke hij kort na zijne reis in Italië op 't doek bracht, zou ingezonden worden op de tentoonstelling, welke dit jaar te Rome gehouden is. Maar vóór het de grenzen over ging, was het reeds door het Moscousche museum aangekocht met de bepaling, dat het niet in Rome tentoongesteld zou worden. Hoe vereerend het aan den eenen kant ook voor hem was, speet het Bogajewsky toch, dat hij zijn plan veranderen moest en eenige andere schilderijen ervoor in de plaats naar Rome zenden moest.

Veel staat ons nog van dezen jongen en talentvollen kunstenaar te wachten. Zijn talent is onontbeerlijk voor zijn geboorteland geworden; het is het verleden, dat hij weer heeft doen spreken, maar met smart voelt hij, dat velen die stem nog niet hooren. Toch zullen zijne strengheid en veeleischendheid voor zich zelven hem zijn doel doen bereiken.

matin.

Hoe het ook zij, aan Bogajewsky heeft de Krim, vooral Theodosia, reeds veel te danken. Haar schooneslaapsters-slaap is door zijn penseel als door eene aanraking met den tooverstaf geëindigd.

Zijn roem heeft zich reeds ver buiten de grenzen van de Krim verbreid. Moge op een niet te verafgelegen tijdstip ook ons land de vruchten van zijn talent leeren kennen, bewonderen en waardeeren!

Aug. 1911.