Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 22

(1912)– [tijdschrift] Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift– rechtenstatus

Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd


Het handschoentje. De smartelijke herinnering van een oud man. Door Louis Carbin. Chi lo sa? Het is járen geleden, dat me dit gebeurde.. Het is járen geleden.... Ik zit nu hier in Holland stil op mijn warme kamer aan de schrijftafel met voor me, vol-beschenen door de staande lamp, de blank en grijze bladen van een open boek, waar ik niet in lees.... en ik herinner mij het alles.... Ik herinner mij het alles weer zoo smàrtelijk helder:.... - Het was op een avond, te Sabang, dat ik in de voorgalerij van mijn kleine huis op den hoogen heuvel maar stil te kijken zat naar de baai en naar het komen van den nacht.... Het was een van die wondervol kleurige einden van den tropendag, die altijd weer van het water daar een droombeeld maken. Een droombeeld. Want het is dan of ze niet meer stoffelijk zijn de glooiende zware bergen, die de baai omschermen. Er is dan enkel de wonderlijke kleur van rood-overtogen groen en enkel het gebarende golven der donkere aflijning tegen de blauwe lucht vol van losse roode pluizen. Dan is de spiegelgladde baai een diepte, peilloos, materieloos, van blauw ook en rood, maar een rozig rood en een teeder bleekend blauw. Dan is alles wonderbaar. Men verwacht het wonder. Men hoort, men hóórt de lucht, die stil is. Het is of al wat dood is ontwaakt, maar zich nog niet beweegt, alleen maar stil inwendig ontwaakt, om zich dadelijk ineens te gaan bewegen. Dan houdt men den adem in, bang het wonder in zijn wording te storen.... Maar het wordt donker.... en er gebeurt niets. Er gebeurt niets. En de hooge ijle pluizen verspreid aan den hemel worden grauw en het blauw verdiept zich al zwarter en zwarter, terwijl er weifelend hier en daar een ster te flonkeren begint. En de bergen worden sombere zwarte massa's en het water van de baai een ledig donker, waarin heel héél diep hier en daar een matte ster verkwijnt. Dan is er de vroege tropennacht gekomen, en het wonder is weer niet geschied.
[pagina 58]
Men blijft toch stil, en na den dag van schroeiende blakerende zonnehitte geniet men dan wel van de milde zwoelheid van den nacht. Men geniet, maar wat weemoedig. Men is vervuld geweest van een verwachting, die steeg en steeg.... en er is niets gebeurd. Er naderde het sprookje, maar het heeft zich afgewend. En langzaam aan, langzaam aan begint men zich eenzaam te voelen en geniet niet meer zoo in die verlatenheid. Men voelt zich alleen.... heel alleen met die groote bergen, die maar zwijgen dichtbij en donker, met tusschen de bergen het kalme spiegelvlak leeg en verlaten, met dichtbij de stille boomen, levend wel, levend een verborgen leven, maar naar buiten immer verstard in het ééne nimmer veranderende gebaar van hun groei. En het behaaglijke koeltegenot verkilt dan.... voorgoed. Zoo, zóó ging het mij dien avond gezeten in de voorgalerij van mijn kleine huis op den hoogen heuvel.... Men zou dan iemand, wie of wat ook bij zich wenschen, om tegen te praten, om van zich af te weren de dreiging, die groeit. Want de tropennacht, vreemd, geluidloos, roerloos, begint na de korte schemering te dreigen. Hoe? men weet het niet.... Waarmee? waarom? men begrijpt het niet. Maar ik voelde het weer.... En huiverde.... Toch was het niet frisch. Maar ik huiverde en onwillekeurig stak ik mijn handen in de zakken van mijn jas. Toen voelde ik weer het verfrommelde papier van een brief van een ouden kennis. Ik had hem al een dag of wat, dien brief. Hij had me geboeid, gehinderd en getroffen, en ik stak hem elken ochtend weer bij me. Maar een brief hoe dan ook is toch altijd een stem op papier, dichtbij. Daarom wilde ik die nu weer lezen, om niet meer te luisteren naar het sprakelooze dreigen van den nacht. En ik riep mijn jongen, om de lamp. En bij het licht veilig voor het teruggetreden zwart daarbuiten, las ik weer dien brief: 20 Februari 18.., Medan. Beste Johnny. Te druk heb ik het nu om je na mijn laatste uitvoerige schrijven nog eens een lang epistel te pennen. Je weet nu alles. Alleen moest ik je nog schrijven, wanneer zij komt. Dan spreken we elkander vanzelf. Want ik kom haar natuurlijk afhalen van Sabang. En mag je van alles getuige zijn, behalve.... Maar laat ik niet uitweiden over wat me zoo bezig houdt. Hier is de datum dat ik kom met de ‘Van Swoll’ 12 Maart en de datum van aankomst van de Willem II is 13 Maart, zoodat we nog een avondje samen vrijgezel zijn. Prachtig hè? Hoe is het daar op Sabang anders? Nou, dat merk ik dan wel. Prettig dat ik er door jou dan iemand vind. Wat moest ik daar anders zoo'n heelen dag doen? Nu, een fermen poot van je ouden makker en ‘aanstaanden neef’ Karel van der Stap. Maar... de brief, als tevoren, hinderde me. Nimmer heb ik van mijn leven méér over een paar brieven gebroed dan over dezen en zijn vorigen langeren, die ik in gewoonte-beweging na lezing had verscheurd. En nimmer heb ik meer zoo geboeid gedacht over een paar menschen dan over Karel van der Stap en mijn nichtje Betsy Guizot, die te Leiden met hem was getrouwd, zoo men noemt ‘met den handschoen’. En ik kon me maar geen goed beeld meer van hen vormen. Het was dan ook tien jaar geleden, dat ik hen het laatst had gezien. Hij moest nu zes-en-dertig zijn. Na Holland had het lot ons in Indië gescheiden gehouden. En daar hij planter was geworden, na mislukte studie, en ik als militaire dokter had dienst genomen deed dit verschil in levensbezigheid ook
[pagina 59]
weldra onze correspondentie verkwijnen. Totdat hij mij ineens met een langen brief had verrast, waarin hij vertelde van zijn huwelijk met Betsy Guizot, die hij alleen als meisje van zeventien jaar had gekend in Holland. Het was een ernstig kind geweest, wat saai, maar mooi, en hij een oudere losbollige student, bekoord door haar overdreven rustige jonkvrouwelijkheid. Maar er had toch dacht mij nooit iets bepaalds tusschen hen bestaan. Tallooze vragen hielden me van toen af onrustig. Hoe was hij er bij gekomen. juist háár te vragen, de ernstige? Zou hij door een of ander aangegrepen veranderd zijn van aard? Wat zou hij gedaan hebben met zijn Japansche meid, waar hij wel over schreef? Wat voor idee zou Bets eigenlijk van hem hebben nu? Hoe zou ze er nu eigenlijk uitzien op acht-en-twintig jaar? Hoe zou hij haar gevraagd hebben? En zijn brief hinderde me weer. ‘En mag je van alles getuige zijn, behalve..’ Wat was dat toch weer grof. Dan ineens herinnerde ik me weer den toon van den vorigen langeren brief. Die was druk en opgewonden vroolijk geweest als klonk er in de stem van een kind, dat een gevraagde uitgang wordt toegestaan. Zou hij nu werkelijk zoo zijn? Was er alleen het oppervlakkige in hem gebleven? Zou het leven hem heel niet verdiept hebben? En hoe kon zij toch zoo maar uit de verte haar jawoord geven? Zou armoede haar er toe gebracht hebben? Ik had zoo iets gehoord van lesgeven na den dood van haar ouders.... Al die vragen maakten me ongedurig en ik kon mezelve geen antwoorden geven. Ik herinner me weer zoo levendig, hoe dat me tot suf makens toe maar bezighield en ik dien laatsten nacht voor onze ontmoeting pas laat in slaap kon komen. Denkend: morgen zie ik hem zelf.... En.... Den volgenden laten namiddag zag ik hem zelf! ‘Zoo Johnny, kerel hoe maak je 't, herkende je me niet? Kerel hoe maak je het?’ Dit was op het leege dek van de pakketboot ‘Van Swoll’. Er waren maar weinig passagiers. Ik stond tegenover een grooten, lompbuikigen Indischman, met mijn hand machinaal schuddend de zijne. Een groote lompbuikigen Indischman, met de ruwe studentenstem van Van der Stap. Ik kon eerst niets zeggen. En keek hem maar in het geelbleeke, dikke gezicht, met den slordigen grijzen knevel, en de wat matte oogen met zware plooien er onder. Zijn hemd was dikkig en slap. Zijn snorhaar in 't midden was gelig van veel rooken. En zijn stem klonk schor. Toen, met moeite, zei ik: ‘Tien jaar’.... Dadelijk kwam hij druk: ‘Ja zeg.... tien jaar hè.... waar blijft de tijd.... nou maar 't heeft jou niet veranderd.... dat heb je altijd met die magere menschen.... wij dikkers, als je hier niet meer aan sport kunt doen, hè?’ ‘Ja, daar komt hier niet veel van. Heb je je boeltje?’ vroeg ik niet wetend wat en hoe te praten. ‘O.... niet veel.... ik heb gezegd het naar 't hotel te brengen’. ‘Kom je dan niet bij mij....’ ‘Zeker kerel.... natuurlijk.... maar met haar ga ik maar liever in 't hotel hè.... je begrijpt.’ Ik begreep niets, maar knikte. Ik kreeg een onbedwingbare aanvechting op alles en alles maar bevestigend te knikken, zonder luisteren, zonder denken. ‘Ga mee’, zei ik ineens, en vervolgde vreezend te kort-af te zijn, ‘dan kunnen we thuis een bittertje voor tafel halen’. ‘Ja man.... een koninkrijk voor een behoorlijk bittertje.... ze hebben hier
[pagina 60]
zulke beroerde jenever.... en bitter van niks.... vaar je Angostura....?’ ‘Ja....’ ‘Prachtig, prachtig.... jij bent zeker ook de smaak nog niet kwijt!’ ‘Nee....’ We liepen nu den hoogen weg op, naar mijn huis. De al laag gezonken zon broeide nog warm. Het was stoffig. ‘Wat ben je stil kwam hij ineens met zijn luidruchtige stem. ‘Och.... ik voel me niet lekker’. ‘Koorts?’ ‘Misschien’. ‘Dat is niks. Niks beter voor de koorts dan jenever met angostura man’. ‘Zou je denken?’ ‘Beslist, ik ben nooit ziek geweest in Indië.... tenminste nooit gehad wat je malaria, koorts of zoo noemt.... en houd tegen de lui altijd vol, dat ik dat aan Jan Evert dank’. ‘Och.... ik drink 't maar weinig....’ ‘Daar heb je 't al.... is dit je huis?.... niet groot hè?’ We stonden voor mijn kleine villa-achtige houten huis, dat ik lief had om het mooie uitzicht op de immer wisselende baai. Stil wees ik hem in de voorgalerij gekomen het breede water. Het avondsprookje scheen weer te naderen. Er was omhoog het nog niet rood-vergloeide zilverige goud van pluizen aan den helder-blauwen hemel. En de baai lag dat weer tusschen zijn hooge groene boorden rimpelloos te spiegelen. En de pakketboot beneden aan den steiger leek fijn en edel door de kleinheid. ‘Winderig’, zei hij. Ik keek hem verbaasd aan. Hij lachtte. Het was een wel goedige maar een grove lach. ‘Ja.... als het waait bedoel ik.... dan lig je nog al open....’ ‘O ja....’ We zwegen. En gingen zitten in de beide schommelstoelen. ‘Nou Stappie’, kwam ik mezelve dwingend tot een opgeruimde stemmeklank: ‘Nou moet je me vertellen hoor.... hoe dat allemaal in zijn werk is gegaan’. ‘Eerst de bitter jong.... en dan babbelen’. Ik riep de jongen. Een oogenblik later zaten we met de karaf en de bitterglazen, het zijne al half leeg, het mijne bijna nog vol. ‘Nou....’ zei hij.... ‘ik heb háár maar gevraagd..... Ik wist dat zij nog niet getrouwd was.... en het na de dood van de ouwe heer je oom nog al moeilijk had.... het was een goed kind’. ‘Betsy een kind....?’ ‘Acht-en-twintig wil je zeggen? jawel, dat weet ik ook, maar een vrouw hè, dat blijft toch altijd in zekere zin een kind, en bovendien ik loop zoo tegen de veertig zoetjes aan.... hè?.... ‘Ja....?’ ‘Nou.... dan trouw je beter met een vrouw hè?.... je begrijpt me wel, een vrouw zoo van tegen de dertig nog niet getrouwd.... die 't eigenlijk wel graag zou zijn hè.... daar heb je niet zoo'n last mee..’ ‘Last mee....?’ ‘Ja man, als man van mijn leeftijd en zoo.... ik kan me toch niet meer bezig gaan houden met al die voorpost-gevechtjes en zoo.... je staat dadelijk meer tegenover elkaar als man en vrouw....’ ‘Heb je haar dat zóó geschreven!?’ ‘Ben je wijs.... Jezus man.... je hebt nog altijd niet veel benul van de vrouw.... je mag een hoop dingen doen, als je de zaken maar niet bij de naam noemt....’ ‘Zij was zoo'n argeloos kind....’ ‘Toen was ze zeventien man.... gebruik nou toch je hersens.... trouwens die stille wateren.... ze had het toen al van me te pakken....’ ‘Herinnerde je je dat nog?’ vroeg ik blij. ‘Wel nee.... of ja.... nou misschien ook wel.... maar ze schreef het me zelf.
[pagina 61]
Ze houdt nog echt van me, ze heeft aldoor van me gehouden, nadat ik weg was....’ ‘Kom?’ ‘Nou ja.... dat is zoo'n beetje romanesk gefantaseer.... dat hoort er nu eenmaal bij, nu 't toch eenmaal zoo ver is.... en ze wàs tóén toch wel een beetje gecharmeerd van me’. ‘Geloof je?’ ‘Wel ja.... natuurlijk.... schenk nog eens in.... ho, ho.... je gooit het er over.. je bent toch wel een beetje koortsig.... je hebt een bevertje.... maar.... wat ik zei.... ze had het toch veel te druk.... met die dood - en die examenrommel....’ ‘Ja.... ze is leerares geworden....’ ‘Ja.... de stumperd, ik dacht aan al dat gevos vroeger zelf, ik ben blij dat ik haar daar uit haal op die manier’. ‘Ja.... dat moet een harde kluif voor haar zijn geweest....’ ‘Nou.... en of.... ik hoorde dat allemaal toevallig van een kennis uit Holland, die haar wel eens over mij gesproken schijnt te hebben.... nou toen heb ik haar maar gevraagd’. ‘Zoo maar ineens.... hoe kwam je daarbij?’ ‘Och wat zal je ik zeggen.... die meid van me begon vervelend te worden.... en ik heb een hoop opslag weer.... en er was daar een aardig kringetje van getrouwde lui,.... de Deli-maatschappij ziet haar personeel nu eenmaal graag gehuwd.... nou.... zoo 't een met het ander is me langzamerhand in mijn kop gaan zitten.... er was pas weer zoo'n aardig Europeesch vrouwtje in de plaats.... nou dan zit je wel eens te piekeren hè?.... en ik weet zelf niet meer hoe het kwam.... maar ik moest telkens aan Bets denken zooals ze was in Leiden....’ ‘En hoe....?’ ‘Hoe ik haar heb gevraagd?’ ‘Toch niet ineens....’ ‘Nou.... jij heb er ook niet veel kaas van gegeten.... hoe wou je nou anders?.... wat zou ze hebben moeten denken.... als ik ineens zoo maar ereis was gaan schrijven.. naar Holland kon ik niet.... ik heb dus op een goeien dag een lange brief gedicht.... ik sta er soms nog versteld van zooveel mooís als ik daarin heb gezet.... en ik heb haar eerlijk mijn portret gestuurd.... haar eerlijk gewaarschuwd, dat tropenjaren zwaar wegen.... dat ik ouder was.... 't is 't zelfde portret.... van verleden jaar, dat jij van me hebt....’ ‘O, ja....’ Ik herzag het portret even in gedachten. Het leek en het leek niet. Hij was er zwartschaduwig op in zijn gezicht, maar de foto's in Indië waren toen altijd slecht. Het portret leek op hem zooals hij vroeger was, maar wat dunner van haar en wat vermoeider van uitdrukking, en het leek ook wel op hem zooals ik hem nu zag, maar dan minder grof, sensueel en vervallen. ‘Nou.... zoo viel ik maar met de deur in 't huis’. ‘En....?’ ‘Ze nam 't aan....’ ‘Dadelijk....?’ ‘Nou.... ik heb wel donders lang moeten wachten geloof ik.... maar toen 't antwoord kwam was er geen twijfel....’ ‘Zond ze jou een portret.... is ze veranderd?’ ‘Nee.... een beetje ouder.... ja ze zond een portret....’ ‘Heb je 't bij je....?’ ‘Ja.... hier....’ Hij haalde een wat-oude leeren portefeuille uit zijn binnenzak. En opende die. Er zaten veel kreukelige oude bank-papiertjes in. Daar tusschen uit diepte hij een nieuw portret. En gaf het mij. Ik keek. Ik zag een innig zacht gezicht, wat magertjes en moe leek me, met de oude ernstig-lieve oogen van vroeger. Maar er was toch nog altijd dat saai en stille in, dat ik zoo vervelend van haar vond in Holland.
[pagina 62]
‘Toch altijd een lief gezicht’, kwam ik. ‘O ja.... en ze heeft wel een goed vol figuur gekregen ook.... mooi geloof ik’, praatte hij vroolijk, ‘ze heeft me een aardig portret nog gezonden.... een groot, ten voeten uit....’ ‘Ja.... ze was vroeger een beetje tengertjes’. ‘O.... ja.... maar dat heb ik wel goed gedacht.... een ongetrouwd meisje van tegen de dertig.... daar zitten te veel ongestilde verlangens in.... om mager te blijven wat?.... jij bent dokter.... nou kijk niet zoo gewichtig jong.... een mensch is toch een mensch.... wâblief?’ ‘Natuurlijk’, kwam ik moeilijk, dan makkelijker herhaalde ik: ‘natuurlijk.... het is nu een “jonge vrouw”.... nou.... Stap.... ik geloof en hoop dat je.... dat je....’ Ik stotterde. Hij keek me met komische belangstelling aan. ‘Nou.... vader....?’ ‘Dat je heel gelukkig met haar zult worden....’ ‘Prosit.... amen!’ lachtte hij en dronk met een zwier zijn bittertje leeg. Ik had willen zeggen.... ‘dat je haar zult trachten gelukkig te maken’, maar ik kon niet. Waarom niet? Was dat lafheid? Ik weet het niet. Maar wel weet ik, dat ik dadelijk voorstelde om maar naar het hotel te gaan. ‘Wat doen?’ ‘Eten.... het is vlak bij hier....’ ‘O.... doe je dat in 't hotel.... leef je hier alleen?’ ‘Alleen?’ ‘Nou ja.... ik bedoel dat je geen inlandsche hebt of zoo?’ ‘Nee....’ ‘Saai voor je’ en ineens opstaand, met een vroolijken armzwaai, lachend ‘ook maar wat uit laten komen’. Ik zweeg. Het begon donker te worden. En ik was blij, dat we naar het verlichte hotel liepen om te eten. Het was een paar stappen van mijn huis. Er kwam toch geen intimiteit. We hebben daar met nog een paar tafelgasten, luitenants van ons garnizoen, maar tot laat in den nacht zitten kaarten. Ook dien nacht heb ik niet geslapen bijna. Maar niet gedacht. Ik heb met een leeg hoofd maar suffend neergelegen, tot eindelijk de slaap me langzaam bekroop. Den volgenden ochtend vroeg moest ik naar het hospitaal. In den laten namiddag werd de Willem II pas verwacht. Van der Stap sliep een gat in den dag. En weer werd het nacht.... En weder kon ik niet slapen.... Nauwelijks te bed of ik had het warm en zweette en draaide me voortdurend om en om. En werd al wakkerder en wakkerder.... Tot ik ten laatste snakkend naar lucht opstond en voor in de galerij ging zitten, in slaapbroek en kabaai. En een pijp stopte, en gelaten niet meer poogde naar slaap, en rookend ging zitten turen naar de baai, die temidden harer dikke zwarte wallen fijn zilverig overvloeid werd door de pas verrezen maan. En ik overdacht den dag. Ik had het gevoel door afmattende verschrikkingen te zijn gegaan. Ik herzag de ontmoeting op de mailboot, te midden van het menschengewoel. Nu nog zie ik de oogen van Betsy. Ik was een eindje teruggetreden. Van der Stap trad op haar toe. Ze herkende hem eerst niet. Ze herkende hem eerst niet!.... en keek een beetje verbaasd met nog de warme verwachting in haar stille oogen. Dan hoorde ze zijn stem: ‘Betsy.... vrouwtje....’ Ik geloof niet dat ik ooit meer iemand
[pagina 63]
zoo duidelijk bleek heb zien ‘worden’ en zien verstarren van blik.... Eindelijk stak ze haar hand uit, en kwam gesmoord.... ‘Karel....’ Nog hoor ik die stem! Nog! Het was het versmoorde geluid van een mensch, die afscheid neemt. En ze keek hem maar aan, maar aan, maar aan, met die vergroote stille oogen .... dat hij er verlegen van werd en zei om iets te zeggen: ‘Johnny is er ook’. Koud, kalm, gelaten zocht ze even mee met zijn blik en zag me staan! Toen glimlachte ze en wuifde. Ik kwam naderbij. ‘Dag Johnny’. Nog hoor ik die stem. Nog.... Het was het verruimde geluid van iemand in nood, die een medemensch ziet. Met moeite kon ik mijn aandoening bedwingen en stotterde maar: ‘Dag Bets.... veel.... veel geluk hoor.... veel, veel geluk.... heb je een goeie reis gehad?’ Er vloeide nu dadelijk een kalmere stemming tusschen ons. De verlegenheid tusschen haar en hem scheen wat te wijken. Het was of ze beiden blij waren, dat ik er was. Als ze praatten, dan was 't eerst met mij telkens, en dan pas met elkaar. Maar aarzelend en onzeker. Dat bleef zoo den verderen namiddag en avond. Ik had het gevoel dat ik er aldoor bij moest blijven. En ik zegende zijn verlegenheid, die zijn zoo ruw geworden stem wat matter maakte, en zijn gebaren wat rustiger hield. Ik heb hen elkander maar één keer schuchter zien zoenen op de wang, plichtmatig bijna. Dat was bij mij thuis. Maar ik dorst niet weg te gaan. Even onwillekeurig had ik een beweging gemaakt. ‘Loop niet weg jong, je bent van de fermilie’, had hij toen gezegd En zij....? Zij had me met vochte oogen even toegeknikt. Of heb ik me dat verbeeld? 't Kan wel, ik was mezelve niet. Tot de avond kwam. Heel verstandig had Van der Stap, practische kop in 't leven, mij het praatje rond laten strooien, dat zij al lang getrouwd waren en zijn vrouw uit Holland weer terugkwam. Dus waren we vrij van de gewone hinderlijke belangstelling, die anders het geval zou hebben verwekt. We hielden alleen gedrieën in het hotel een goed diner, aan een apart tafeltje. En deden alle drie opgewonden. Soms zakte Betsy even stil in elkaar en keek angstig naar het door congestie wat roode vergroofde gezicht van Stap. Of heb ik me dat toen verbeeld? Want dadelijk dan deed ze weer vroolijkjes.... en babbelde, babbelde, honderd uit. Ik zat haar bijwijlen verstomd aan te kijken. Was ze zoo veranderd? Vroeger praatte ze alleen rustig, als kind van zeventien zelfs, en nu volwassen vrouw, zat ze maar te babbelen over de reis, over Port-Said, over de menschen.... te ratelen gewoonweg, dat Van der Stap glunderde van pleizier. Dan had ik afscheid van hen genomen. Tot den volgenden middag. Dan zouden ze met de boot doorgaan naar Singapore en vandaar direct door naar Medan. We zaten toen in den voortuin van 't hotel. Er was niemand meer. Ik hoorde haar nog in den donker zeggen: ‘Laten we nog even wat blijven zitten.... Karel....’ ‘Goed.... goed....’ had hij gezegd. Maar ik hoorde zijn ongeduld en haar stem was vol van angst. En toen zat ik daar, alleen, in den maannacht van mijn voorgalerij. Alles was stil. Ik dacht en dacht. Telkens weer herinnerde ik me een gebaar van den een en dan weer een gebaar van den ander. Wat ging het mij toch aan.
[pagina 64]
Ineens, zooals je dat kunt hebben, zág ik inwendig duidelijk, duidelijk Betsy's gezicht, alleen haar gezicht en bleek, smartelijk bleek, de oogen in angst vergroot. Driftig stond ik op, vond dat mijn pijp uitging en haalde lucifers. Toen hechtte ik nog niet aan voorgevoelens en al die vreemde onbegrijpelijkheden in het leven. Ik ging weer dampend zitten. En trachtte me te verdiepen in een kwestie van het hospitaal. Met wil dwong ik me nu verder niet aan hen te denken. Het was stil en rustig buiten met het blanke maanlicht. Dan dreigt de nacht niet zoo, als er is het milde maneschijnsel. De stille boomen hebben droomerige houdingen. Ik rookte en ik piekerde.... Doch ineens....! Goeie God wat was dat! Verstijfd rees ik overeind. Mijn hart klopte me in de keel. Een harde klap had ik gehoord van den kant van het hotel. Als van een deur die dichtslaat. Toch woei het niet. Bang bleef ik staan, bang, bang, en ik wist niet waarom. Dan ineens, stond even stokkend mijn hart en adem stil. Trillend van zenuwen keek ik naar den weg. Daar zweefde snel een witte gedaante. Zij kwam snel op mijn huis toe. Een vrouw in lichte sarong en kabaai. Het was Betsy! Wat was er gebeurd! Stijf van schrik zelve, stond ze ineens stil in de voorgalerij en keek me aan. Die oogen! Ik wist geen raad. Ik begreep niets. Ik dacht niets. Ik stond haar ook maar aan te kijken als zag ik een fantoom. Toen zei ze enkel en sloot even de oogen: ‘Verschrikkelijk’. Toen bracht ze haar handen aan het hoofd en begon onbedaarlijk te snikken. Onbeholpen, liet ik haar staan, en dacht slim water te gaan halen. De steenen vloer was koud aan mijn voeten. Mijn sloffen had ik laten liggen. Ik kwam terug, al maar fluisterend: ‘Wat is er dan.... wat is er dan....?’ Zij lag nu in mijn stoel, snikte niet meer, keek maar ontzet voor zich uit. En wilde niet drinken. Ineens met een gil.... ik hoor hem nog, dien gil.... vlóóg ze op, duwde me op zij, holde mijn kamer binnen, en smeet de deur achter zich dicht. Ik draaide me om. En zag Van der Stap.... in jas en broek .... blootshoofds.... de haren ongekamd.. Hij leek me geweldig in de bleeke weifelende maneschemering. Hij leek wel dol. Hij zwaaide met zijn armen en deed wild. En siste me toe: ‘Waar is ze’. ‘Dat weet ik niet’. ‘Ze is hier’. ‘Ja.... maar.... Jezus Stap.... houdt je toch kalm.... denk om het schandaal’ viel me als laatste redmiddel in. Getroffen stond hij stil. Hoog, breed, broedend als een getergde stier. Wat moest ik doen? Wat was er gebeurd? ‘Ga zitten Stap’, zei ik verdwaasd. Hij ging zitten, zwaar, plomp, buikig. Hij scheen ten einde raad. ‘Wat heb je met haar gedaan’, vroeg ik. ‘Niets....’ ‘Niets....?’ ‘Gewoon.... gewoon.... goddome.... wat me te doen stond.... daardoor was ze me voor.... ik kon toch niet zóó de weg op. ‘Zoo?’ ‘Nou....!’ ‘......?’ ‘Ja.... goddome.... wat wou je anders....?’ dan ineens woedend weer.... ‘waar is ze nou.... wat doet ze.... laat me door....’ Hij was opgestaan. Ik stond voor de deur.
[pagina 65]
‘Laat me door zeg ik je....’ ‘Neen’. Wetend ineens wat me te doen stond, hield ik hem met mijn strakken blik in bedwang. Zijn oogen dwaalden even af. ‘Ga zitten’, suggereerde ik. Tot mijn verwondering, dociel ineens, gehoorzaamde hij. ‘Je bent dronken’, zei ik hard. Hij zweeg, den zwaren dikken kop neer. ‘Niet dronken Karel ben je.... kwam ik toen zachter.... maar veel te verhit’. ‘'t Is toch natuurlijk wat ik wou?’ kwam hij met een gebroken geluid. ‘Misschien niet’. ‘Misschien niet?’ ‘Nee....’ ‘Maar wat wil ze dan....?’ ‘Dat weet ik niet’. ‘Welnou....’ driftig ineens weer oprijzend.... ‘laat me door....’ ‘Nee.... je komt niet binnen’. ‘Maar jij ook niet’, dreigde hij ineens met de vuist. ‘Ga zitten’, suggereerde ik weer. Hij deed het. ‘Luister nou Karel....’ ‘Ja’. ‘Het is blijkbaar te veel, hoe, waarom dat weet ik niet.... maar je ziet het’. ‘Ja....’ ‘Nou....’ ‘Maar ik begrijp het niet.... jij?’ ‘Misschien’. ‘Misschien!?’ ‘Ja.... rechtzinnig huishouden’, viel me ineens in. Dat scheen hem een verluchting te geven, want kalmer bauwde hij me na: ‘O ja.... rechtzinnig huishouden’. ‘Dat is het....’ ‘Goed.... maar wat nou?’ ‘Wil je luisteren?’ ‘Goed’. ‘En kalm blijven en doen wat ik zeg?’ ‘....?’ ‘Denk om de menschen, ze is buiten zich zelve man....’ ‘Goed.... zeg op’. ‘Je brengt haar terug naar het hotel en komt hier slapen’. ‘Ben je gek’. ‘Je brengt haar terug en komt hier slapen’. ‘Ze wil niet met me mee’. Even zwegen we. ‘Ze wil niet met me mee’, herhaalde hij. ‘Dan doe ik het.... ik ben haar neef’. ‘En dan....’ ‘Dan gaat ze daar alleen slapen’. ‘En dan....’ ‘Dan blijven we hier samen opzitten.... tot morgenochtend.... vroeg.... slapen doen we toch niet.... ‘En dan....’ ‘Dan ga jij er voordat de jongens bij de hand zijn waarschuwen, dan kan ze zich aankleeden.... en doe jij niets’. ‘Niets?’ ‘Beloof je me dat?’ ‘Moet dat?’ ‘Ja’. ‘En naderhand dan....?’ ‘Ja.... dat weet ik niet.... god man dát weet ik niet.... maar nu moet je zoo doen’. ‘Goed’. ‘Beloof je?’ ‘Mijn hand, je meent 't goed Johnny, 't gaat me boven m'n verstand.... maar jij bent dokter....’ ‘Nou.... dan ga ik even bij haar binnen’. ‘Goed’. Ik ging naar binnen en stak een kaars aan. Angstig in elkaar gedoken zat ze met groote oogen naar me te staren op den rand van mijn bed. ‘Hij is daar hè’, fluisterde ze. ‘Ja’. ‘Komt hij me opeischen?’ vroeg ze dof. ‘Nee....’ ‘Niet....?’ ‘Nee.... hij heeft beloofd....’ ‘Wat?’
[pagina 66]
‘Hier te zullen blijven slapen, als je rustig naar het hotel gaat’. ‘Naar het hotel....’ huiverde ze. ‘Ja’. ‘Alleen?’ ‘Ik zal je brengen’. ‘Vindt hij dat goed?’ ‘Ja’. ‘Vindt hij dat goed?’ ‘Ja.... hij is nu heel rustig.... doe je 't?’ Ze zweeg. Ik wachtte. Ze zat te denken. Bleek was ze nog. Ze schreide niet, ze leek wel kalm, ijzig kalm. Wat is haar in die oogenblikken door het hoofd gegaan? Ik weet het niet. Ik weet het niet. Maar ineens zei ze: ‘Houdt hij van me....?’ Ik gaf geen antwoord. ‘Maar hij houdt toch van me....?’ Toen zei ik: ‘Veel’. ‘Jij hebt met hem gesproken vóór ik er was.... houdt hij van me?’ ‘Op zijn manier wel....’ ‘Op zijn manier’, fluisterde ze me na. Toen vroeg zij: ‘Ik ben nu toch eigenlijk met hem getrouwd hè?’ ‘Ja....’ Ze zweeg. Ze dacht.... Wat dacht ze?.... Ik weet het niet. Dan kwam ze dof: ‘Ga hem zeggen... dat hij... naar de kamer gaat.... dan.... kom ik dadelijk alleen’. Verschrikt keek ik haar aan. ‘Ga’, zei ze rustig. Ik deed het. ‘Wel?’ vroeg hij moedeloos. ‘Ze komt dadelijk bij je’. ‘Bij mij?’ ‘Ja.... je moet eerst naar je kamer gaan.... dan komt ze na....’. ‘Zei ze dat?’ ‘Ja....’ ‘Zonder verdere....’ ‘Ja.... zonder....’ ‘Goddank’. Hij stond op en ging, het hoofd zwaar van gedachten. Hij groette mij niet. Ik scheen niet meer te bestaan. Ik trad de kamer weer binnen. Daar zat ze nog maar steeds in elkaar gedoken, op den rand van mijn bed, te staren met haar groote droge oogen, te staren in het licht van de kaars. ‘Bets....’ ‘Ja....’ ‘Hij is gegaan’. ‘Geloofde hij....’ ‘Ja....’ ‘Johnny....’ begon ze met gebroken geluid, maar sloeg zich ineens weer snikkend de handen voor 't gelaat. Ik bleef staan op een afstandje.. bang... ‘Verschrikkelijk....’ hoorde ik haar weer fluisteren. ‘Bets, hij is wel goed.... au fond....’ hakkelde ik. ‘Goed....?’ vroeg ze opziend met betraande oogen, glinstrend van 't kaarslicht in het bleeke gelaat. ‘Ja....’ Ze veegde haar tranen weg en stond op. Ze stak haar hand uit en hield de mijne een oogenblik vast. Haar hand was steenkoud. ‘Johnny....’ kon ze toen rustig zeggen.... ‘je bent lief’. ‘Och kind.... ik weet niet....’ ‘Ja, je hebt goed gedaan.... ik zie het zoo.... blijf nu hier.... kijk me liever niet na.... wil je....’ ‘....!! ....?’ ‘Wat?.... o.... nee, nee, nee, nee.... ga maar mee.... dan ben je gerust hè?....’ Ik knikte. ‘Breng me dan maar’, kwam ze. Ik voelde me bevrijd. En in den stillen blanken maannacht, over den verlaten weg, ben ik met haar teruggeloopen naar het hotel.
[pagina 67]
Als een schim in de duisternis zag ik haar de deur in schuiven van de kamer. Er brandde geen licht. Gelukkig, ging me door 't hoofd. Toen liep ik terug. Ik voelde me kapot. En heb verder den heelen nacht zitten rooken in de voorgalerij. En kreeg telkens tranen in de oogen. Nog, nòg, hoor ik haar zeggen: ‘Johnny.. je bent lief’. Den volgenden ochtend bracht ik hen naar de boot, als ware er niets gebeurd. Beiden zagen ze er bleek uit en vermoeid. Ik heb het weggaande schip staan nakijken tot het om den hoogen landhoek verdween. Nog, nog zie ik haar zakdoekje wuiven.... Had ik goed gedaan? Nu nog vraag ik dat mezelve af. Had ik wat anders kunnen doen? Dit alles is nu jaren geleden.... jaren geleden.... En ik zit nu hier in Holland stil op mijn warme kamer aan de schrijftafel met voor me vol-beschenen door de staande lamp de blank en grijze bladen van een boek, waar ik niet in lees.... en ik denk.... Ik overdenk het verleden.... en ik twijfel. Had ik goed gedaan? Ik zie haar weer zitten op den rand van mijn bed, kleintjes, armelijk in elkaar gedoken, de oogen vergroot en verdonkerd van angst in het krijt-witte gelaat. Hoe is het haar gegaan? Ik weet het niet. Ik weet het niet. Nooit heb ik meer iets van hen gehoord.. Behalve ééns. Het was een paar jaar later. Het is de eenige brief, die ik heb bewaard. Ik schuif de la van mijn schrijftafel open, en zoek in een oude doos met documenten. Ik leef nu in het verleden en wil nog eens zien het eenige tastbare, dat ik ervan behield. Daar heb ik het. Een oud vodje. Een gedrukte kaart, met een paar geschreven woorden onderaan van hem. Deed ik goed? Ik weet het niet. Nog, nòg, hoor ik haar zeggen: ‘Johnny, je bent lief!’ Was dat wel zoo? Of was ik laf? Ik lees de kaart. Er staat op gedrukt, een datum: twee jaar later.... 13 April.... Ik schrik weer van dien datum.... al weer een dertiende.... Er staat verder: De Heer en Mevrouw van der Stap - Guizot geven kennis van de geboorte van een welgeschapen zoon: John Karel Siegbert. Ze hebben hem naar mij genoemd. Maar me daar nooit over geschreven. Het zijn nu oude menschen als ik. Onderaan staat met van der Stap's slordig schrift: ‘De moeder bevindt zich in allen welstand’. Mijn god.... Wat heb ik....? Ik zie 't weer! ik zié 't weer.... 't gezicht!.... zoo helder.... zoo helder.... zoo verschrikkelijk helder.... Betsy's gezicht.. het is daar vlak voor me.... alleen haar gezicht!.. bleek, onwezenlijk, smartelijk bleek.. een gemoed in pijn.... zoo duidelijk.... zoo duidelijk.... verschrikkelijk.... Verstijfd staar ik voor me uit. Het is weer weg ineens.... Recht voor me hangt de groote kalender. Er staat op.... 12 Maart.... Waarom is dat getal zoo groot? Wat drijft me ineens naar de klok te zien? Het is nà twaalven!! 13 Maart. Altijd die dertien, altijd die dertien. Het is dié datum! Wat beteekent dit allemaal.... wat beteekent dit? Wacht mij iets? Mij, oude man? Had ik niet goed gedaan? Ik weet het niet.... ik weet het niet....

Vorige Volgende

Het handschoentje. De smartelijke herinnering van een oud man. Door Louis Carbin.

Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs

Het handschoentje. De smartelijke herinnering van een oud man.
Door Louis Carbin.