Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 22

De vale en Neel,
door Wally Moes.

Een boer en een boer zijn er twee! En tusschen den eenen boer en den anderen is evenveel verschil als tusschen den eenen stadsheer en den anderen. Teus ‘Lip’, waarvan hier verhaald zal worden, gelde dus geenszins als de prototype van een boer!

Teus, die zijn bijnaam te danken had aan zijn buitengewoon lange bovenlip, was in het oude droomerige dorp uitnemend op z'n plaats. Ofschoon hij met taaie vlijt z'n werk deed, bewoog hij zich zoo langzaam, dat zelfs zijn paard van lieverlede deze langzaamheid van beweging van hem had overgenomen. Als hij op z'n mestkar of boerenwagen zat, en het phlegmatieke paar doodbedaard aan kwam sukkelen, had men uitstekend de gelegenheid Teus Lip eens goed op te nemen.

Hij was een lange, slungelige man; tusschen zijn zitplaats, vooraan op den bodem van de kar, en het los in den dissel gespannen paard wist hij haast geen weg met z'n beenen. Het eene hing altijd tot bijna op den grond, en het andere rustte met den grooten klomp stevig en gemoedelijk op de eene helft van het langzaam voortsjokkende, op en neer deinende achterdeel van het paard, waar het geduldige dier niet het minste tegen scheen te hebben. Misschien zou het den klomp van z'n baas zelfs wel gemist hebben, als een ander op de kar had gezeten.

Op dat lange slungelige lichaam van Teus Lip stond een kleine ronde kop, gerimpeld, verweerd en tanig, maar overigens zonderling jongensachtig gebleven. Het zou moeielijk zijn geweest 's mans leeftijd te schatten: hij was een van die menschen, die er op hun twintigste jaar oud, op hun veertigste nog precies hetzelfde, en op hun zestigste jong uitzien. Kleine, half dichtgeknepen oogen, waarvan de kleur niet te bepalen was, keken met een knorrige uitdrukking onverschillig

[p. 256]

recht vooruit, de neus, met weinig neusbeen en een even opgewipten top, was wat te klein, en de te lange bovenlip spande met een ronde lijn over de boventanden, terwijl de mondhoeken naar beneden trokken. Ofschoon hij den middelbaren leeftijd naderde, zag Teus Lip er eigenlijk uit als een oud geworden, huilerige jongen.

Een groote boer was hij niet. Er stonden maar vijf koeien op stal, doch de groep was gericht op veel meer, en niets ter wereld zou Teus liever willen dan alle plaatsen bezet te zien. Want al was hij dan ook niet vlug en niet vurig van aard, toch had ook hij zijn illusies, die hij met taaie volharding trachtte te verwezenlijken. Zijn veestapel vergrooten, daardoor meer mest voor het land hebben, meer varkens en kalven kunnen mesten of opfokken, dat leken hem de meest begeerlijke zaken, en daar waren al z'n gedachten op gericht. Maar hoezeer Teus z'n best deed, gemakkelijk was het niet, en zoo groeide het aantal koeien maar langzaam aan.

Met de kinderen ging het heel wat voorspoediger! Dat had niet geregelder en vlugger kunnen gaan, al ware het aangenomen werk geweest. Zoo gauw als de vlijtige natuur het maar toeliet, werd er altijd weer eentje geboren, en zoo krabbelden er nu al tien kleine jongens en meisjes in 't rond, en liepen overal vader en moeder voor de voeten.

Eens, vroeg in 't voorjaar, de koeien waren nog niet naar de Meent gebracht, was het heele dorp al sinds eenige uren in rust gedompeld, want de torenklok had z'n middernachtelijke twaalf slagen al uitgedreund, maar Teus Lip kon nog niet te bedde: hij had een zeer bijzonderen nacht voor den boeg.

Zijn allerbeste koe, ‘de voale’, moest kalven. Haar tijd was eigenlijk al een paar dagen om, maar nu geloofde Teus dan ook stellig, dat het er aan toe was. Als dezen nacht het kalf nog niet kwam, was er zeker iets niet in den haak.

De vale had al driemaal gekalfd, maar telkens had zij een bul gebracht, en Teus had er al z'n hoop op gevestigd, dat het nu dezen keer eindelijk eens een vaars mocht zijn! Dat zou hij dan opfokken, want hij wist in 't heele dorp geen mooier beest dan zijn ‘voale’, en van haar nog een koe op stal te hebben was zijn grootste verlangen.

En in de kamer wachtte Neel, zijn vrouw, hetzelfde werk. Het elfde kind werd verwacht. Neel was een flinke, kordate vrouw, die nooit veel drukte van zoo'n geval maakte en altijd weer gauw op de been was. Het trof alleen maar niet mooi, dat ze pas zoo laat in den avond gemerkt had, hoe 't met haar stond. De kinderen lagen al allen te bed en sliepen, en om ze weer wakker te maken en nu nog naar familie of buren te laten brengen ging toch niet best. Ze moesten dus maar blijven liggen, ze zou wel stil houwen en alles heel zachtjes aan doen, en kinderen slapen gelukkig vast.

Teus had een buurvrouw gewaarschuwd, en deze zat nu, nadat zij een ketel water aan de kook gebracht en verder alles klaar had gelegd, geduldig bij Neel te wachten; de vroedvrouw was ook juist gekomen. Zij konden zich daarbinnen dus redden, terwijl Teus op de deel bij de voale de wacht hield; alleen lastig, dat, om de kinderen niet wakker te maken, alles zoo stil moest gebeuren! Heelemaal gerust was Teus niet, want hij had 't er in 't geheel maar niet op, dat 't kalf zoolang wegbleef! 't Had er allang moeten wezen, en men kon toch nooit weten, of alles wel in orde was. Men hoorde soms van zooveel ‘roarigheid’; het stomme dier kon wel betooverd zijn!

Teus had de vale al eenige dagen geleden uit de groep gehaald en apart in den stal er naast gezet. Daar liep zij geen gevaar een stoot van de andere koeien te krijgen, en hij hoefde niet aldoor bang te zijn, dat het kalf in de groep viel en in de mest stikte.

Het was heel stil in huis.

Teus had aan 't eind van den deel bij den stal, waar de vale ruim en zindelijk op versch stroo stond, een brandend lampje tegen den

[p. 257]

muur gehangen, en het licht wierp zijige glanzen op de breede, grijze flanken van het mooie dier. En als Teus voor den stal ging staan, werd zijn schaduw over de deel reuzengroot en boog zich in drieën gebroken over den grond, den muur en de slieten boven. Van tijd tot tijd loeide de koe even zachtjes, als wilde zij zeggen: ‘waarom toch al dat ongewone gedoe?’, dan streek Teus haar over den snoet en zei vriendelijk: ‘goed beessie, doe nou es je best, en breng me 'n vaars’. Nadat hij nog wat gewacht had, ging de vale plotseling liggen en loeide wat harder. Teus begon zich ongerust te maken - 't was toch niet mooi er zoo alleen bij te zijn! - misschien had hij straks wel hulp noodig, als 't niet glad ging - nee! 't was eigenlijk geen werk, nou z'n wijf er niet was om in geval van nood iemand te kunnen roepen - hij zou toch maar liever gauw buurman Kees gaan halen.

In een ommezien was Teus met Kees terug.

De twee boeren hielden goede buurschap, ze waren nog samen aangenomen en erg gewend aan mekaar. En Kees was bar geduldig, hij zou vast niet pruttelen al duurde 't nog wat lang, eer 't kalf kwam.

Het was nog in 't geheel niet gezellig op de deel, zooals in den zomer, als men er huisde. Er stonden nog geen tafel en stoelen, en er was nergens iets van koffiegerei te zien. Dat trof slecht, de mannen wisten ternauwernood waar te gaan zitten; maar Kees had nooit veel drukte en was gauw tevreden, hij vond wel een zitplaats op den kruiwagen, terwijl Teus zich met een oud hakblok behielp. Zoover mogelijk van het voorhuis af, hun ruwe schreeuwstemmen zooveel mogelijk dempend, onderhielden de twee mannen zich over het vee, daar raakten ze nooit over uitgepraat. Alle buitengewone gevallen, die ze allebei evengoed wisten, haalden ze breedvoerig op, en Teus keek telkens in gespannen verwachting naar z'n vale, of zij nu ook misschien 't een of ander raar stukje uit ging halen.

Over de vrouw in de kamer werd niet gepraat. Nooit reppen de boeren een woord tegen elkander over het verwachten van een kind. - Daar het geen mins mee van noode, dat zien ze wel as 't zoover is, dan is 't net vroeg genogt.

En Teus maakte zich buitendien daarover in 't minst niet bezorgd: het ging bij z'n wijf altijd van een leien dakje, en nou zou ze 't ook wel weer klaar spelen zonder hem. 't Trof wel onnoozel, dat ze er nou niet was om een bakkie koffie voor hen te zetten, dat kort nog ereis af, as je wachten mot - wat zou Kees daar nou wel van denken, dat ie zou op 'n droogie most zitte? - Nadat hij daar in stilte een poosje over had zitten prakkezeeren, zei hij:

- ‘Kees, man, me wijf is aarg an de kou, dat treft jaammer, maar ze kan d'r nijt uitkomme voor een bak koffie. Ze mot zweete’.

Kees hield zich van den domme, ofschoon hij drommels goed wist waar de schoen wrong. Geruststellend zei hij:

- ‘Ze het schoon gelijk, man. We zelle 't zoo wel redde, de nachte binne nijt lang en nijt koud meer, en ik geloof vlak, dat 't nou wel gauw beure zal. Kijk maar, de voale begint zoo te draaie’.

Werkelijk gaf de koe teekenen van onrust en loeide klagelijk, de twee mannen gingen naar haar toe - en een kwartier later was het kalf geboren.

- ‘Kees, 't is zoowaar een vaars’, zei Teus op verheugden toon, ‘daer he 'k nou toch schik van! Ik zal 't beessie gauw effe an de lucht brenge, daar komt 't 't eerst van op streek’.

Hij nam 't kalf in z'n armen en droeg het naar buiten, waar hij het nuchtere, slungelige beest op de nog onzekere pooten zette.

Het werd al mooi licht buiten, en Teus kon nu z'n kalf goed zien. Het beest bleef, net zooals Teus het neergezet had, wijdbeens staan, hapte naar lucht en keek beduusd uit de groote glimmende lodderoogen. Het natte, als geplette vel droogde zienderoogen en werd fluweelig glanzend zwart. Het

[p. 258]

was een prachtig kalf, en na het naar hartelust bewonderd te hebben, nam Teus het met groote vreugde weer op, en bracht het terug bij de vale, die het dadelijk ijverig begon te likken.

- ‘Nou, Kees, vriendelijk dankbaar hoor man! As je mijn es noodig hebt, kom je maar trouw over, hoor!’

En Kees trok naar huis.

Teus verzorgde zoo goed hij maar kon de koe en haar jong, en talmde nog wat in den stal: hij kon haast niet weg van z'n vaars. Juist toen hij eindelijk in het voorhuis wilde gaan, kwam de vroedvrouw er uit.

- ‘Zoo, zijn jullie ook klaar’, zei hij, da's mooi!’

- ‘Ja, gelukkig hoor’, zei de vrouw, ‘want ik mot meteen naar een ander’, en zij haastte zich weg. Teus ging naar binnen.

Neel had het er weer best afgebracht en was van het werk zoo hongerig geworden, dat zij, overeind zittend in de bedstee, met smaak een dikke snee roggebrood zat te verorberen. Teus trad op de bedstee toe en zei voldaan:

- ‘De voale het 'n vaars gebrocht, 'n pracht van 'n kalf!’

- ‘Dat valt mee’, zei Neel, ‘kijk, Griet kleedt de onze an, 't is een knechgie’.

Buurvrouw Griet zat aan de tafel en was druk bezig met het kind. Teus keek er op neer en zei:

- ‘Nou, die ziet er ook best uit. Nou hebbe we 't dezijn bijna vol, 't kan lukke, hoor! Maar nou mot ik gauw nog een poossie te bedde, want ik ben net zoo lui! Ik kan m'n ooge omtrent nijt ophouwe en ik mot straks weer alleen voor de beeste zurge’.

En zonder zelfs z'n pet af te zetten, stapte Teus over z'n vrouw heen in de bedstee, en was binnen een paar minuten in diepen slaap.

Toen Griet de jonggeborene naar behooren had aangekleed, legde zij hem in de wieg en ging wat op haar stoel bij de tafel zitten dutten. Om zeven uur zou de ‘baakster’ komen, dat korte poosje zou ze dus nog maar effe blijven, de kinderen mochten eens vroeger wakker worden.

Neel was ook ingedut, en gedurende een paar uurtjes was het nu rustig in het groote vertrek, hoewel niet bepaald stil. Uit de eene bedstee, waar Teus en z'n vrouw lagen, klonk een stevig ronkduet, Griet aan de tafel stemde soms mee in en hield zich, als zij door hare ongemakkelijke houding uit hare lichte sluimering gewekt werd, voor een poosje stil, de kinderen leverden, ondanks hun lichtere ademhaling door hun groot aantal een zacht ruischende begeleiding, de nieuwe wereldburger sputterde soms even, en de groote hangklok sloeg met zijn krachtig ‘tik tak’ gestadig en ernstig bij het concert de maat. Maar de rust was van korten duur; in de bedsteden der kinderen begon het van lieverlede levendig te worden: eerst draaiden en wentelden er zich eenigen, en al gauw klonk het eerste geroep om moeder. Gelukkig kwam de ‘baakster’ er juist aan, Griet gooide nog even de luiken voor haar open en maakte nu gauw, dat ze wegkwam.

Teus kwam ook overeind, en toen hij zich alles te binnen bracht, wat er dien nacht gebeurd was, stapte hij dadelijk met z'n lange beenen over Neel heen uit de bedstee en verdween in den stal. Hij ging het eerst naar zijn kalf kijken. ‘Zoo'n mooi beessie toch’, mompelde hij opgetogen, en zijn anders knorrig gezicht had een vriendelijken glans. Nu hij alles alleen moest doen, had hij de handen vol werk, en zoo vlug als hij er toe in staat was, ging hij aan den gang.

In de kamer was het een heele drukte. Neel gaf van uit de bedstee aan de baker aanwijzingen over het aankleeden der kinderen. Op de twee kleinsten na waren allen erg verwonderd, dat er een nieuw kijndje in de wieg lag. Ook Sor, de ruigharige, goedzakkige hond, duwde doordrijverig zijn natten snoet onder het wiegekleedje en besnuffelde kwispelstaartend zijn nieuwen toekomstigen speelmakker. Twee kleine, dikke jongens, met beenen zoo rond als hoepels, stonden naast Sor en staken hun vlaskoppen

[p. 259]

met belangstelling onder het gordijntje. Piet, de jongste, riep:

- ‘Zoo'n roar kijnd toch as moeder gekoch het! Hij wil geen eens naai ons kake, hij nijpt ze ooge heelemaal dich en ze bek doot ie wijd op en met ze hankies veult ie an ze hoof! Hij het zeker geen zin in de wiege te legge. Ik zal 'm straks es op Sor zette, dan kan ie buite es kake, dan het ie meer schik’.

- ‘Aach! zoo dom as jaai toch nog binne!’ zei z'n broer, ‘dan valt ie d'r ommers af!’

- ‘Nou, dan zet ik 'm d'r weer oppe!’

- ‘Dan valt ie d'r weer af!’ hield broer vol.

- ‘Nou, lillikke zeerkaas, ik zet 'm d'r telkens weer op as ie d'r afvalt. Wat denk jaai?! dat ik Sor nijt achteran kan loope?! ik kan net zoo hard loope as Sor! jij nijt!’

Sor had zoo dikwijls z'n naam gehoord, dat hij er opgewonden van was geworden. Hij sprong tegen z'n twee kleine bazen op en likte ze overal, waar z'n tong net terecht kwam, en vol pret waggelden de twee dreumessen op hun kromme beenen dravend met Sor door de kamer.

Maar het oudste kind, een aardig deerntje van tien jaar, had zoo recht geen zin in het geval. Ze wilde in 't geheel niet naar het kindje kijken en zeurde telkens weer, vlak bij moeder:

- ‘Hè, moeder toch nou, waarom hei je nou weer een kijndje gekocht! Hadt nou es 'n sportkar edaen! Je hebt ons altijd een sportkar beloofd en we krijge 'm nooit es!’

En moeder suste:

- ‘Stil maar, den volgenden keer doen we vast es 'n sportkar! Ga nou maar naar school, dan mag je straks 't nijwe bruurtje es wiege!’

En het grootste gedeelte van de bende trok af.

- ‘Baas’, kwam de baker even op de deel zeggen, ‘de vrouw vraagt, of je as je 't gaat anzegge van 't kijnd effe bij Bettemeui anloopt en haar waarschouwt of ze hier wil komme om er mee naar de kark te gaan, ze het beloofd peet te zijn’.

- ‘Goed’, zei Teus, ‘dan zal ik maar eerst gauw gaan, ik kan nou wel effe weg en nou is Kees d'r nog, die gaat wel mee naar het raadhuis’.

Kees was weer even bereidvaardig, en de twee mannen stapten gemoedelijk samen naar het gemeentehuis. Ze werden dadelijk op de secretarie toegelaten. De secretaris zat al aan z'n lessenaar. Toen hij Teus Lip zag komen en begreep waar 't om was, zei hij:

- ‘Zoo, Teus, ben jij daar alweer? Je geeft me heel wat te doen, hoor!’

- ‘Ja, man’, zei Teus Lip, ‘dat werk gaat door, zoo is 't maar net!’

De secretaris bladerde in zijn boeken.

- ‘En geef me nou den naam maar es op van je kind, ik zie 't is 't elfde’.

- ‘Den naam’, zei Teus aarzelend, ‘Bettemeui zal er peet over zijn, maar nou ik 't goed bedenk...., en verder kwam Teus niet.

- ‘Nou, man, waar wacht je nou op?’ vroeg de secretaris weer, ‘ik zit klaar om te schrijven. Is 't een jongen of een meisje?’

Diep in gedachten keek Teus voor zich uit en kneep de kleine oogjes bijna dicht. Zijn lange bovenlip leek nog langer dan anders, zoo bedenkelijk trok hij de mondhoeken omlaag. Hij schoof z'n pet op zij, krabde zich achter z'n oor, en zeide eindelijk langzaam:

- ‘'t Is toch wat! nou weet ik zoo vast as 'n steen, dat de voale een vaars het gebrocht, maar wat of me wijf wel gebrocht het, ben ik glad weer vergeten!’