Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 21

[p. 204]

Moeder
door Frans Verschoren.

Trientje keek nog eens rond in de keuken. 't Was dus allemaal in orde: het huis uitgevaagd, de beesten gevoederd en verzorgd in den stal; alles stond op zijn plaats; en ze vergat toch niets: ze had heur korfke aan den arm en den brief, den kostelijken brief, zat er in.

- ‘Ik ben der mee weg!’ riep ze nog eens.

- ‘Doe er maar best mee!’ antwoordde Kobe, heur vent, even zijn hoofd door de half openstaande staldeur stekend.

- ‘Zij gerust, man!’

Ze snokte de huisdeur toe en nu ging het, over het voorhof, de brug over en het veld in, naar de naburige stad toe.

Hij mocht wel gerust zijn, Kobe, want hij wist immers wel dat Trientje op heur tong niet gevallen was. Als het met praten goed te maken was! God! Ze zou heuren babbel wel roeren, 't was eender tegen wien, tegen boer of werkman, of heeren uit de stad, tegen den koning zelf of den bisschop zou z' heur belang durven zeggen, 't was heur allemaal gelijk.

Ze stapte nu fiks langs de baan, het kleine, oude wijveke; en al was ze al een heel eindeke over de vijftig, toch repte ze heur beentjes nog dapper. Ze had heuren besten, donkerblauwen baaien rok aangeschoten, dezen morgen; ze was heelemaal op heur Zondags voor de gewichtige boodschap. Heur nieuwe leeren schoenen had ze aan, die ze overlaatst gekocht had te Lier, met Sint Gommaruskermus. Om heur schouders hing heur kostelijke sjaal, weelderig gekleurd, rijk bebloemd, met grillige kronkels en festoenen, heur oude sjaal, dien ze bijna nooit meer droeg en waar ze voor vijf en dertig jaar mee was getrouwd. Heur kempische, kanten muts omsloot nauw heur hoofd en van voren zwartten twee platliggende haarblessen, langs weerszijden naar achter weggestreken, onder heur kap. De breede, spierwitte mutslobben, waar ontelbare koperen spelden in goudden, regelmatig nevens elkaar gerijd, slobberden neer, vleugelend bezijden heur hoofd. Vinnig keken heur bruine kijkers, effen strakte heur wassig, gele gelaatsvel over wangen en slapen en voorhoofd, sprokkig en droog; alleen om heuren beweeglijken, fijngelipten mond, lijnden tal van groefjes, zwarte rimpeltjes, straaltjes en kringetjes, als in de schil van een uitdrogenden winterappel. Trientje was heelemaal op heur paaschbest, maar heur harteke zat vol zorg en kommer en in heur hoofdeke tobde ze met heur gedachten om en weer. Aan heuren arm droeg ze een korfke, en erin lag een groote brief, die zoo licht woog.

Trientje volgde nu den langen steenweg naar de stad toe en ze beende, bedrijvig en vlug. Want het was een heele dingen, dat er nu op handen was! Kobe deugde daar niet voor. Die kon alleen maar werken, slaven als een paard, was knokig en pezig, stoere kerel van over de zestig, maar als er te praten viel, was hij niet thuis. Hij was weinig van zeggen, koppig en bot. En nu moest Trientje zelf er op uit, naar den notaris Van Bemden, die tevens senator was, en van wien ze huurden hun hoefke, met de landerijen er rond.

Hij was schatrijk, die notaris Van Bemden. Zoover ge maar zaagt hier, akkers en weiland, hofsteeën en boomen, 't was allemaal van hem. En een brave man, die veel goed deed. Als ge maar intijds uw huishuur betaaldet.

Trientje moest er nu heen voor Jaak, heuren zoon, die te Leuven vastzat, al vier jaar lang.

Dat was een droeve historie geweest, die van Jaak. Met kermis in den nazomer, was dat nu al vijf jaar geleden. Ja, vijf jaar al! De tijd stond niet stil. Het was zoo ineens gebeurd, zoo geweldig, het verschrikkelijkste dat ze van gansch heur leven had beleefd. Ze was anders niet weinig tegengekomen, Trientje, sedert ze op de wereld was, en ze had geen beetje miserie gekend: Sterften van beesten in den stal,

[p. 205]

tegenslag met de vruchten op 't veld, Miel, heur oudste jongen, die een slag gekregen had van 't paard en ervan gestorven was, zonder het dagelijksche tobben en scharrelen te rekenen, om aan den kost te geraken en den notaris het zijne te geven, alle drie maand; neen, dat met Jaak was te wreed geweest, te wreed. Hoe dikwijls, in den beginne, had ze niet zitten snakken van verdriet en gewenscht dat hij dien slag gekregen had van 't paard, in plaats van Miel.

Ze herinnerde het zich allemaal zoo goed. Ze zag hem daar nog voor heur oogen staan, 's morgens vóór drie uren, in 't putteke van den nacht. Zij zelf stond er bij in heur hemd, met een dun rokske aan, dat ze haastig, haastig had aangetrokken, toen ze uit heur bed was gesprongen op het hooren van dat bonzen op de voordeur, zoo ongewoon, te midden van den nacht en zoo geweldig. 't Waren drie gendarmen, met den veldwachter van 't dorp, gekomen om Jaak aan te houden. Ze vonden hem niet op zijn bed, maar ze hadden alle hoekskes en kanten doorsnuffeld. Jaak had zich verborgen boven op de hooischelft en daar hadden ze hem uitgehaald. Ze zag hem nog wegleiden, tusschen de dienders, geboeid, bleek, krijtwit, met zijn hoofd voorovergeknakt; daar roodden groote bloedvlekken op zijn hemd, op zijn broek. Ze hadden 's nachts gevochten met messen, in een balzaal, om een lief, hij tegen Nelis, den dokwerker. En, och God! een kwade slag in zoo gauw gegeven. Nelis was ineengestuikt en korts daarop doodgebloed. Jaak was gevlucht, dadelijk, en zich gaan verbergen, al eens niet wetend wat hij had gedaan.

Vijftien jaar had hij gekregen. Nu zat hij te Leuven en ieder jaar mochten ze hem eens gaan bezoeken, rond Paschen. Drie keeren was Trientje er al bij geweest, met Kobe en hij stelde het goed in 't prison. Stilaan waren ze 't gewoon geworden; maar 't was en bleef toch heur jongen niet waar? En zij had er nooit geen kwaad aan ondervonden. 't Was een ongeluk, een schrikkelijk ongeluk en 't had zoo moeten zijn. Soms dronk hij wel eens een pint of een borrel te veel; dat deden z'immers allemaal. de jongens van 't dorp. Maar het vrouwvolk deugt niet, het slechte vrouwvolk; dat heeft al wat ellende en miserie gebracht in de wereld. Vijftien jaar! Zou ze hem ooit nog vrij zien van z'n leven? Jaak, heur jongen!...

Ach! mocht het nu toch eens lukken, nu! De meester uit de school had iets opgemaakt, een schoonen brief. Trientje had gesnikt toen hij het heur had voorgelezen, en zij-zelf hadde het niet beter kunnen zeggen, gelijk het er allemaal geschreven stond - en nu moesten ze den brief naar den Koning zenden, want die was juist vijf en twintig jaar getrouwd en zou wel veel vergiffenis schenken, te dier gelegenheid. Ze moesten dat doen, hadden de menschen hun wijs gemaakt. En ze hadden 't zich laten gezeggen. Daar kwamen er zoo zoovelen los of kregen vermindering van straf. De meester had aan Kobe gezeid dat hij den brief aan Mijnheer den Senator Van Bemden moest geven, dat die er wel voor zorgen zou, dat alles te rechte kwam.

Trientje trok er dus moedig op af, dien Zaterdagmorgen, dag waarop de notaris de menschen ontving, tot aan den noen. Ze zou het hem allemaal wel eens uitleggen, hoe 't gegaan was met Jaak en in heur eigen was ze al volop aan 't praten met Mijnheer den notaris en zij beantwoordde de mogelijke vragen, die hij heur stellen zou. Zij bepleitte de zaak, schikte het allemaal zoo licht ze maar kon, maar middelerwijl verzeilden heur gedachten weeral, weg van het onderhoud met den notaris. Want ze had er toch al wat mee afgezien, met Jaak, als ze 't allemaal nog eens overdacht. Van als hij nog een schoolbengel was; maar later veel meer nog, als hij bij de soldaten was, had zij er menigen traan voor gelaten. Maar moedig was ze er altijd tusschen gekomen, en meer dan eens was ze naar Antwerpen geweest, bij de oversten om het allemaal weer goed te praten wat hij mispeuterd

[p. 206]

had. Ze had er zeker veel verdriet aan beleefd, maar dat moest ze immers allemaal nu niet vertellen. Zij had het hem al lang vergeven en het bleef toch altijd heur jongen, heur Jaak, van wien ze, diep in heur hart, meer nog hield dan van heur zeven andere kinderen. Want die waren of dood, zooals Miel en Kato, of getrouwd en vervreemd. Daarbij, heur kinderen waren altijd zoo stug en bot gebleven tegen heur, net als Kobe, heur vent. Van Jaak alleen had ze vriendschap gehad, een woord van genegenheid gekregen, soms. Van de anderen nooit.

Ze had al een heelen tijd over de steenen geloopen. Heur linkervoet deed heur zeer. Zoo'n nieuwe schoenen, dat prangt zoo en is niets gemakkelijk. Lichtekes hinkend en trekbeenend kwam ze aan 't groote huis van den notaris Van Bemden.

Ze trok schuchterkes aan de bel en wachtte, een heelen tijd lang.... Ze zou nog maar eens bellen en wat harder snokken ditmaal. Nu hoorde ze de zware metaalklank daarbinnen en de deur draaide open.

Of ze Mijnheer den notaris eens spreken kon, over Jaak, ge weet wel, knipoogde ze, die te Leuven zat.

De portier, gegallonneerd, met geel vloeren, rood gestreept ondervest, glimlachend, leidde Trientje naar binnen, door een breede, hooggewelfde portaal, waar allerlei groene planten, breed gepluimde palmen, rank gestamde oleanders, stonden langs de wanden.

De portier deed een zijdeur open. In de wachtkamer zaten al een zevental menschen, sprakeloos, stil, heeren met strakke gezichten, gesloten en koud, onverschillig, verslonden in eigen gepeinzen en belangen, een bejaarde dame, in den rouw, omhuld in een groote vool, waarachter heur blanke aangezicht waasde.

Trientje vaagde en wreef heur beslijkte schoenen duchtig af aan de mat, vriendelijk, vertrouwelijk babbelend van 't slechte seizoen en de vuil beslijkte wegen, tegen den portier, die de deur achter heur toetrok.

Nevens de oude dame stond een stoel leeg en Trientje zette zich op het nipke van den fluweelen zit. Ze plaatste heur korfke op heur knieën. Dan raapte ze, met vollen greep heur baaien kleed op, ontblootend een kort, dun, grauw flodderrokske en een stukje mager been; ze wroetelde in den grooten zak, die om heur middel gebonden zat, met een lint en waarin heur zakdoek, heur paternoster en heur koperen snuifdoos in verborgen zaten.

Trientje kuischte heur neus, rumoerig, in heuren rooden zakdoek, nam een snuifke, asemde luid de lucht in, de snuif optrekkend en vroeg aan de dame nevens heur of ze nog lang zou moeten wachten op Mijnheer den notaris.

Weet niet, ontweek de dame in rouw.

Achter een groene, gewatteerde deur hoorde Trientje dof gepraat, twee, drie stemmen, over en weer, maar ze verstond geen enkel woord, hoe scherp ze ook luisterde.

Juist wou Trinetje, in een opwelling van gemoedelijke mededeelzaamheid, heur historie gaan vertellen aan heur gebuurvrouw, als de deur van het bureel van den notaris openging, de dame in rouw dadelijk opveerde en binnenging.

Trientje bekeek, een voor een, de gezichten van al de vreemde heeren, die daar nog voor heur gekomen waren.

Het duurde lang, een geslagen uur, eer het vrouwke aan de beurt kwam. Daar zaten al versche wachters om de tafel heen, langs de wanden gezeten of ongedurig nerveus heen en weder stappend en toen eindelijk Trientje binnen moest, voelde ze toch iets vaags benauwends opstijgen uit heur borst, een beklemdheid om heur hart en zweetdruppelkes perelden op heur voorhoofd. Het kwam van de muffe beslotenheid en doezige warmte hier binnen, meende Trientje, want van vrees of bedeesdheid was ze zich nooit bewust. Maar ze zuchtte eens diep, het onaangenaam gevoel verdrijvend; ze vermande zich en glimlachte vriendelijk, minzaam.

- ‘Hewel,’ vroeg de notaris, ‘wat is er, Trientje?’

[p. 207]

Hij kende Trientje, het babbelvrouwke, heel wel en vermoedde al dadelijk een heelen boel klachten, vragen om uitstel van betaling, herstel aan daken of slecht sluitende deuren, aan keldering of stal, al de slameur die buitenmenschen en huurders hem gaven, vervelend en lam.

Hij leunde een oogenblik achterover, in zijn lederen leunstoel, zijn grijze hoofd even oplichtend, van verre door zijn brilleke heenkijkend naar verspreide stukken, brieven en allerlei documenten, op zijn werktafel, vóor hem.

- ‘Ach, mijnheer de notaris,’ begon Trientje, ‘ik zal u dat eens vertellen. Ik weet wel, gij hebt ook nog al veel om uw ooren, misschien nog meer dan wij, menschen van den buiten, al hebben wij het ook nogal druk, jaar-in, jaar-uit, met de beesten in den stal, en....’

- ‘Ja, ja; maar zeg me liever eens gauw waar ge voor komt’.

- ‘Juist, mijnheer de notaris, ge weet wel, nu vijf jaar geleden, op de kermis van ons dorp....’

Zonder dat Trientje het gezien had, drukte de notaris op een schelknop en al dadelijk kwam, uit een zijdeur, een klerk geruischloos binnen.

- ‘Ga maar voort, moederke, ik luister wel; maar maak het een beetje kort, als 't u belieft’.

Trientje babbelde, al maar door.

- ‘Een afschrift van den verkoopakt van dat winkelhuis in de Rechte straat,.... en die stukken voor de hypotheek Mertens, juist. - Vergeet de registratie niet voor De Beule....’

- ‘En ach, mijnheer, Jaak is altijd zoo'n brave jongen geweest.’

- ‘Zoo, ja, 't is voor Jaak.... Laat zien.... och ja, die daar.... te Leuven zit’.

- ‘Ja, mijnheer de notaris, ge hebt hem heel goed gekend, babbelde Trientje en heur mondeke repte zich vlug; en alle jaren gaan w'er naar toe, Kobe en ik; en hij is er heel gaarne, bij manier van spreken, hij heeft het er toch zoo goed van eten en slapen, zoo goed als thuis. En ze zien er hem zoo geerne, de oversten allemaal. Want hij doet er heel goed zijn best. Hij kan zoo wat van alles, timmeren en kleuteren. Nog geen de minste klacht tegen hem. Als we hem maar een beetje tabak meedragen, dan is hij zoo blij, rollekes, ge weet wel, mijnheer, want ze mogen daar niet rooken. Mocht hij van tijd tot tijd een halven dag uitgaan, - da's jonkheid, niet waar, mijnheer de notaris, - dan wou hij er zijn leven lang blijven, zei hij laatst nog.... maar toch, voor een ouder is 't hard; ge hebt ook kinderen, niet waar, mijnheer de notaris, en dan....’

Een klerk kwam binnen. Gefluister om en weer.

- ‘Vijf en twintig duizend, zes honderd.. juist.... Drie hectaren, negen centiaren.... Ja, 15 December dan. Telefoneer maar..’

- ‘En nu dat de koning, zooals de menschen zeggen, vijf en twintig jaar....’

- ‘Ik begrijp al, 't is voor een verzoekschrift....’

- ‘Juist, mijnheer de notaris, als ge zoo goed zoudt willen zijn. De meester van ons dorp....’

Ze had, al pratend, het schrift uit heur korfke gehaald en reikte het over de tafel aan den heer Senator.

- ‘Goed, goed Trientje, Dinsdag, in den Senaat, zal ik den heer Minister van Justitie zien, en ik zal er op aan dringen, dat hij dit rekwest zal steunen, zooveel hij maar kan.... 't Is goed, 't is in order’.

Onderwijl was de notaris al opgestaan, heur de deur wijzend.

- ‘Is het nu al gedaan, mijnheer de notaris,’ stamelde Trientje, niet begrijpend dat het zoo vlug ging, zoo simpel. En dat papier dan?’

- ‘Daar zorg ik wel voor’.

De deur ging open; de portier, gegalloneerd en glimlachend, stond daar, heur den uitweg wijzend.

Trientje begreep niet best en ze brabbelde nog voort, het speekselschuim vagend, met den rug van heur hand, uit haar mondhoeken.

[p. 208]

- ‘Wel, mijnheer, wat zal ik u zeggen, hoe zal ik u bedanken, we zijn wij maar arme boeremenschen, maar ik zal Onzen Lieven Heer van zijn kruis bidden, voor u en voor uw kinderen’

Ze stond in den gang nu, in het breede marmeren portaal met palmen en oleanders, en toen, al met eens, brak heur gemoed, brak het los, al wat het oude vrouwke met geweld samengedrukt hield in heur hart en ze begon te hiklachen, te snikken, luide en koortsig te snikken, stotterend:

- ‘En zal hij nu vrij komen.... onze Jaak?’

Vriendelijk deed de portier de voordeur open.

- ‘Dat zal wel, moederke!’ moedigde hij aan.

Trientje stond op de straat, alleen; met heuren grooten, rooden zakdoek doopte ze heur tranen weg en ze keerde weerom naar huis, den langen, eentonigen weg, moederzielig-alleen.