Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 20

[p. 215]

Boeken over kunst.

Ik geloof niet, dat er in eenigen tijd zooveel boeken, boekjes, tijdschriften enz., enz., op kunstgebied uitgegeven werden als heden ten dage, en het is bijna ondoenlijk ze alle te vermelden, laat staan ze te bespreken. Maar toch verschijnen er af en toe uitgaven, die, ‘al voorzien zij dan ook niet direct in een dringende behoefte,’ zooals de term in voorwoord of prospeetus gaarne luidt, een eigen cachet dragen, een karakter vertoonen waaruit blijkt, dat men hier met wat bijzonders te doen heeft. Zoo'n uitgave is niet iets beter of minder dan een andere die reeds bestaat, duurder of goedkooper dan een voorgaande, maar draagt hetzij door de wijze van uitgaaf, hetzij door den inhoud, de kenmerken van uitgegeven of geredigeerd te worden door iemand van lang niet alledaagsche kwaliteiten.

Weinig uitgevers zijn er helaas, die iets meer in een boek zien dan een handelsartikel, sommigen zou men kortweg zelfs fabrikanten kunnen noemen, daar zij met hetzelfde succes, hetzelfde kaufmännische talent, een ander artikel zouden kunnen exploiteeren, en daarom is het altijd een genoegen een uitgave te zien, waaraan eenige zorg besteed is.

Men versta mij niet mis en leze hieruit, dat ik het zaakkundig element in den uitgever misken, o neen, maar waar wij ons zoo gaarne den boekverkooper, evenals een kunstkooper, denken als een man die iets voelt voor het boek, voor het schilderij, en wij deze bedrijven dus iets hooger aanslaan dan de eerste de beste handelsonderneming, daar leert de praktijk ons vaak dat niets minder juist is. Laat ons intusschen thans niet verder uitweiden over deze kwestie, maar liever met vreugde begroeten die uitgaven, waaruit het genoegen om een boek goed en mooi te maken tot ons spreekt.

* _* *

Sinds eenigen tijd ligt er een buitenlandsch tijdschrift op mijn tafel, waarvan, al zijn wij het niet geheel eens met de opvatting, toch een zekere bekoring uitgaat. Het is uitermate verzorgd en het opmerkelijke ervan is, dat de redactie in handen is van een Nederlander den heer I.L.M. Lauweriks, leeraar in de bouwkunst te Hagen in Westfalen en het gedrukt wordt bij een Amsterdamschen drukker, de firma Duwaer en Van Ginkel.

De heer Lauweriks die met de Bazel het bekende tijdschrift voor Bouw-Sierkunst redigeerde, heeft aan dit Duitsche tijdschrift ‘Ring’, ook een bepaald cachet weten te geven.

Het papier is zeer dun Japansch en evenals bij Japansche boekjes wordt het dubbel genomen met den vouw aan de voorzijde, terwijl ook op Japansche wijze de bladen in den rug aaneengehecht zijn. De tekst is gezet uit ferme zwarte aaneengesloten letters, wat aan zoo'n bedrukte pagina wel een stevig en solide aspect geeft.

De voorkant (voorsnede) der pagina's, die zooals gezegd omgevouwen is, werd zwart bedrukt, wat praktische overwegingen kan hebben, n.l. om het smoezelig worden bij doorbladeren te vermijden. Trouwens de heele wijze van uitgave, men moge ze op het eerste gezicht voor een beetje gezocht houden, is volgens een vast plan in elkaar gezet. Geen zucht tot iets buitennissigs, maar zooals Lauweriks in een der eerste afleveringen uiteenzet, bestaat er tusschen ieder onderdeel een bepaalde samenhang en is de bedoeling o.m. geweest een tijdschrift te geven dat er in alle deelen prettig uitzag

Laten wij hem liever zelf even het woord geven, waar hij den vorm, de wijze van uitgave van zijn tijdschrift nader toelicht:

‘Die meisten (Kunst) Zeitschriften sind eigentlich bloss grobe, unaesthetische Körbe, worin man die Kunstware -verabreicht und es ist deutlich, dass man diese dadurch beschädigt und herabwürdigt; denn aus einer schmutzigen Hand nimmt niemand gerne etwas an, das er essen soll. Eine aesthetische Ware verlangt also auch eine aesthetische Verpackung, gleich einem schönen Bild, das in Passender Umgebung aufgehängt werden will.’

[p. 216]

Een tijdschrift moet, buiten den inhoud, den ontvanger reeds aesthetisch genot verschaffen. De platen zijn hier wel hoofdzaak, maar de wijze waarop zij in de aflevering staan, de typografische verzorging van den tekst, het papier dat soepel is en prettig aanvoelt, dit alles moet reeds een zekere werking uitoefenen op den lezer, vóór hij zich tot lezen en tot nauwkeuriger bekijken zet.

‘Das Papiermaterial und seine Behandlung bildete daher das erste greifbare Mittel, dem Beschauer etwas zu bieten, das ihn durch sein blosses Dasein angenehm berühren soll und das Japanpapier mit seiner seidenhaarigen äusserst feinen Faserung entspricht durchaus der Freude am gediegenen, angenehmen Material, die jedem Mensch innewohnt, und die, in der beredeten Sprache John Ruskin's ausgedrückt, zu einem aesthetischen Elementartrieb erhoben ward.’

We zien het, deze uitgave is ernstig overdacht, hier is waarlijk sprake van een samenwerking, want al moge de leiding bij den heer Lauweriks berusten, het typografische gedeelte ziet er even verzorgd uit; men moge het al of niet eens zijn met de gesloten zwarte letter, dit neemt niet weg dat hier iets bereikt is, waarvan men aanstonds zal zeggen, dat het er goed uit ziet.

Een viertal afleveringen zijn thans verschenen, die ieder aan een afzonderlijke kunstuiting gewijd zijn. Een aan textielkunst, één aan medailles, één aan moderne houtsneden en één aan architectuur.

Het zou ons te ver voeren hier in nadere bijzonderheden te treden; trouwens het was onze bedoeling ook niet zoozeer de waarde van den tekst of der illustraties na te gaan, dan wel om de aandacht te vestigen op dit tijdschrift, dat zoo de kenmerken draagt met zorg en overleg te zijn uitgevoerd, en waarvan reeds het zien en het aanvatten een genoegen is.

Als van zelf brengt de bespreking van dit Ringzeitschrift mij op een uitgave die mij ook reeds eenigen tijd geleden bereikte en die eveneens afgescheiden van den inhoud door zijn uiterlijk aspect blijk geeft van voorbereid te zijn door iemand die iets gevoelt voor een boek.

Béale-Gryne heet het boek, dat de schrijver-teekenaar Jean de Bosschere met bijzondere liefde verzorgde, en door de Antwerpsche firma Buschmann deed drukken.

Het omslag, het papier, de letter, de breede witte marge, de roode kapitalen, de sluitvignetjes, de in kleur gedrukte illustraties, dit geheele complex van samenwerkende onderdeelen, die tot het uiterlijk van het boek bijdragen, vormt een aangenaam, prettig geheel. Zelfs de illustraties, al zijn ze meestal niet tusschen den tekst gedrukt, verhouden zich goed tot de letterzwaarte. Ze zijn streng in lijn gehouden, en decoratief van opzet, ietwat herinnerend hier en daar aan het werk van Aubrey Baerdsley, den formidabelen wit en zwart kunstenaar. Geen heeft zoo goed als deze de decoratieve werking van wit en zwart begrepen, en zijn beginsel te volgen zonder te imiteeren lijkt mij een aanbeveling. Het klinkt misschien zonderling wanneer onze appreciatie van een boek alleen het uiterlijk betreft, maar afgescheiden van het feit dat wij ons niet bevoegd achten de dichterlijke gedachten van dit boek naar waarde te schatten, past in het kader van dit overzichtje slechts een beschouwing van de wijze waarop het boek verzorgd werd. En dit geschiedde met bijzondere liefde en toewijding.

R.W.P. Jr.