Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 20

[p. 62]

Een sterfgeval
door Ellen de Clerq.

Het loopt op een eind met den ouden heer in de kamer naast ons. Al dagen lang dringt door de porte brisée, een reutelend ademhalen tot ons door. Nu zachter, dan harder, soms houdt het even op en daarna is het dan zoo hevig, dat we niet anders verwachten, of hij blijft erin. Maar de pension-juffrouw zegt, als ze onze kachel weer eens extra op komt stoken - want het is koud zoo buiten op het land in Februari - de pension-juffrouw zegt:

‘Hij schijnt geen rust te kunnen vinden. Zijn oogen kijken zoo ondeugend. Hij kan nog niet sterven’.

De verpleegster is er nu al een week of vier. Een nare vrouw, onbeschaafd en ongevoelig, die ons, 's avonds bij de thee, verhalen doet van haar ellendig huwlijksleven en weerzinwekkende ervaringen uit de verpleging en die telkenmale grootere teekenen van ongeduld geeft, omdat de oude man nog altijd niet ‘uitstapt’.

Iederen avond komt een zoon uit de naburige stad naar zijn vader kijken. Wij noemen hem: ‘Dag Pa’, omdat, dag in dag uit, deze groet vrijwel het eenige is, wat wij van zijn gesprek verstaan.

De oude heer is heel doof en houdt veel van muziek. In 't begin van zijn bedlegerigheid heeft hij ons laten vragen, wat piano voor hem te spelen in onze kamer. Hij blijft dat aangenaam vinden, ook nu hij over een week, over een dag, over een uur misschien, voor goed zal ophouden te hooren. En zoo spelen wij voor hem en vinden 't niets vreemd, dat wij aan de ééne zijde van de deuren een wals laten klinken, terwijl aan de andere zijde een mensch zich langzaam van 't leven losmaakt.

De pension-juffrouw heeft ons verteld, dat de oude heer een zonderling is, een dichter. Ook schilderde hij. Hij heeft haar wel eens aquarellen en landschappen in olieverf laten zien, zijn verzen voorgelezen. Maar hij schijnt zijn kunstuitingen voor zich gehouden te hebben en niet best met de wereld overweg te hebben gekund, want nooit krijgt hij bezoek, nòch van vrienden, nòch van familie, slechts van dien eenen zoon en de toon, waarop ‘Dag Pa’ geuit wordt, geeft me den indruk, dat meer plichtsbetrachting dan liefde de drijfveer is.

Het loopt op een eind met den ouden heer. Voor een paar dagen ben ik bij hem geweest om te bedanken voor vruchten, die hij ons - mijn zusje en mij - had laten brengen. Ik ben erg geschrokken van zijn mager, uitgeteerd gezicht met de gele, verdroogde huid, woesten, onverzorgden baard en borstelige wenkbrauwen boven de diepe oogkassen, waarin de sombere, brandende oogen onrustig ronddwaalden. En die handen met de lange, dorre nagels, klauwen als van een roofvogel, die maar al onder 't spreken, waar ik niets van verstond, in de dekens plukten! Hij maakte mij bang en wekte, in plaats van medelijden, mijn afkeer. Ik ga niet weer naar hem toe, trouwens hij vraagt niet meer naar ons.

Ik vind 't al onpleizierig 's avonds in het donker - de groote steenen gang is slechts spaarzaam aan het eind verlicht, - langs zijn deur te moeten, om de trap naar onze slaapkamer te bereiken.

Er is niemand op het oogenblik en pension dan wij beiden en hij. Het huis, een vroegere burgemeesterswoning, ligt eenzaam aan den landweg in een uitgestrekten tuin, bijna een bosch. Het is stormachtig, slecht weer den laatsten tijd. De wegen zijn vrijwel onbegaanbaar van de regens, binnen is het, als er niet heel hard gestookt wordt, kil en we zouden liefst den heelen dag met licht op zitten.

Het is nu wel den besten tijd voor een mensch om de aarde te verlaten, als de zon den ganschen dag schuil blijft, de velden zich uitstrekken in naargeestige grauwheid en de kale boomen zwiepen en knarsen in den wind.

Wanneer zal zijn tijd daar zijn?

Ik moet er 's avonds in bed maar al om denken.

Twee maanden geleden, toen we hier pas en pension waren, is er in de slaapkamer

[p. 63]

over de onze, een oude juffrouw gestorven. Den heelen nacht heb ik haar doodsstrijd gehoord en daarna de drie dagen, dat haar lijk in huis was, niet kunnen slapen. Zou ik dat bij den ouden man nu weer hebben? Waarom huiver ik eigenlijk van een doode? Een lijk is toch niets dan een ontzield, levenloos lichaam, even bewegenloos als een tafel of stoel? Ik zal hem niet zien, alleen maar weten, dat hij daar beneden vlak bij mijn zitkamer koud en stijf in bed ligt, dood-, doodstil, tot hij gekist wordt en weggehaald. Waarom maakt mij dat zenuwachtig?

Ik wensch, net als de verpleegster, dat het nu maar afliep en ik over dag niet meer dat gerochel hoorde.

Na eenige dagen op een middag verstomt het plots. Is hij dood? Neen, de pension-juffrouw zegt, dat hij juist wat beter is en slaapt. Ze gaat regelmatig de kachel bij hem stoken en blijft lang praten met de verpleegster. Ze praat zóó luid, dat ik niet begrijp, hoe hij er doorheen slaapt, al is hij doof. 's Avonds zit de verpleegster weer bij ons onder theetijd, maar gaat telkens eens zien naar mijnheer. Hij blijft wel bijzonder rustig. 't Is erg vreemd in huis, het gereutel niet te hooren. Erg vreemd.

En 's avonds in bed het theeuurtje overdenkend en de gezichten voor mij halend van de juffrouw en de verpleegster, weet ik ineens, dat de oude heer wèl dood is en zij 't voor mij maar verzwegen hebben, om me niet wakker te doen blijven.

Natuurlijk is hij dood, ik voel 't duidelijk. Nu ligt zijn lijk daar beneden in het donker, alléén. Zou een dokter altijd zeker weten, dat iemand dood is? Verbeeld je, dat hij slechts schijndood was! In zijn kamer bewoog, als ik er langs moet, of ineens de deur opende! Gek, dat mijn zusje er niets van voelt. Zoo'n zenuwkind! ze slaapt rustig.

Ineens moet ik denken om wat een leerares, in natuurlijke historie, vroeger op school, ons eens vertelde. Dat sommige menschen in den toestand tusschen waken en slapen hallucinaties hebben. Waarom denk ik daar nu juist aan? 't Is ellendig, want nu durf ik mijn oogen niet te sluiten uit vrees in te dommelen en me dan plots te verbeelden, den dooden ouden man te zien. Hoe zou zoo'n hallucinatie zijn? Weg, niet aan denken. Rechtop in bed gaan zitten, naar buiten kijken, hoe de wolken in den storm langs den hemel jagen en zien naar 't wuiven en buigen der boomen. Wat een weer, wat een weer! 't Is één geklaag en gehuil rond het huis.

Nare gedachte, bij zulk weer begraven te worden. Als de grond zoo kil en nat is en er zoo'n gure wind over het kerkhof waait. Onzin! 't doet er immers niets toe, maar toch.... Hè, zoo'n nacht is lang, heel lang en beneden ligt al maar die doode man. Tegen den morgen val ik in slaap en word, als de meid mij acht uur roept, niet half uitgerust wakker. Wat is er ook al weer voor onpleizierigs? O ja, mijnheer is dood. Nu moet ik er straks langs om te gaan ontbijten. Gelukkig is het met den dag niet half zoo erg als 's avonds. Brrr, als het van avond weer zoo donker en stil is.

Nu kakelen de kippen, loopen en rijden er wat menschen langs den weg, zie ik den knecht in den tuin aan 't werk. Ik vertel beneden gekomen, dadelijk aan de juffrouw, dat ik 't weet en we spreken af, mijn zusje onkundig te laten. Om elf uur wil ze piano spelen. Ik kan 't niet verbieden. Wat hindert het ook? Het zal den doode niet storen, integendeel. Ik zal wat lieve wijsjes kiezen. Ja, 't is gek, hij heeft er niets aan, maar als wij bloemen aan een doode geven, mogen we dan ook geen muziek maken?

De storm heeft zich gelegd en de zon breekt door. Ik weet, dat ze nu net op het bed van den ouden man schijnt. Mijn zusje speelt op haar eenvoudige, gevoelige manier een kinderliedje en ik kan de idee niet van me afzetten, dat het den doode goed doet.

In den loop van den dag komen de dokter en ‘dag Pa’, maar wij merken er niet veel van, gaan onzen gewonen gang. 's Avonds is 't heel, heel akelig in huis; ik moet mij werkelijk vermannen, langs zijn deur te gaan. Het is veel stiller dan anders en er klinken allerlei vreemde geluiden.

De nacht is natuurlijk als de vorige. Ik ben blij, dat een mensch slechts drie dagen boven de aarde mag staan, ik zou er ziek

[p. 64]

van worden. Nog altijd weet mijn zusje van niets. Wij zeggen 't haar pas, als de begrafenis is afgeloopen. Daarom waarschuwt de juffrouw mij 's morgens ook, 's avonds in mijn zitkamer te blijven, als de timmerlui komen. Maar het toeval speelt ons altijd parten, juist als ik denk nog net even naar boven te kunnen gaan en mijn deur open, loop ik precies tegen de kist aan. 't Ontroert me niet, ik verbeeld me, eigenlijk voortdurend heel kalm en gewoon te zijn, 't niets bijzonders te vinden. 't Is alleen maar ergerlijk, dat ik niet slaap 's nachts en aan één stuk moet denken aan dat stille, stille lijk, zoo dicht bij mij.

Den volgenden dag is het Zondag. Wij loopen rond het huis en plots zien we in dè serre, grenzende aan de kamer van den ouden heer, de kist staan. Ik weet, dat hij erin ligt. Wat moet ik doen? Mijn zusje vraagt en ik vertel haar, dat sommige menschen al bij hun leven van familie of vrienden hun kist cadeau krijgen, opdat ze ze zelf eerst kunnen zien. Ze gelooft me, heeft geen vermoeden van de waarheid en na een uurtje wandelen spelen wij weer piano en 's avonds maakt ze groote pret met het dochtertje van onze pension-juffrouw. Zóó luidruchtig, dat ik haar verbied om den wille van den zieken, ouden heer.

Goddank, eindelijk is de laatste nacht doorgemaakt en op den begrafenismorgen trekken wij al vroeg het huis uit - naar het bosch, het is prachtig weer - om niet eer terug te keeren, voor alles is afgeloopen.

Dan, in het bosch op een zodenbank, te midden van lariksen, die waarlijk al iets lenteachtigs over zich krijgen, vertel ik mijn zusje, dat de oude man gestorven is. Ze schrikt hevig, maar we zitten zoo heerlijk in het warme zonlicht onder den blauwen hemel, meezen en fazanten geven zooveel afleiding, ze vergeet het heel gauw. En terwijl wij lachen en schertsen, hoor ik hoe de klokken gaan luiden en weet, dat ze daarginds op het kleine dorpskerkhof den eenzamen, zonderlingen, ouden man in het graf neerlaten. Het geeft me een verlaten gevoel, dat niemand, zelfs geen dier, dezen man betreurt, ook geen werk van hem zal blijven voortleven. Ik denk er om, dat allen in het huis, waar hij nu voor zijn dood verblijf hield èn de juffrouw met haar man en kinderen èn de verpleegster èn ik, wij allen verheugd zijn over zijn weggaan, wij vreemden, koude, hartelooze vreemden.

Als we thuis komen, is alles voorbij en 's nachts slaap ik weer gewoon.

Maar de juffrouw blijft een afkeer houden van de sterfkamer en, om er over heen te komen, maakt ze ze na eenige dagen schoon en richt ze als woonvertrek in.

Op een avond, als haar man naar de stad is, de kinderen naar bed, vraagt ze mij bij zich ‘voor de gezelligheid’ naar ze zegt. Doch ik zie aan haar oogen, dat ze vergaat van angst. Ze voelt de aanwezigheid van den doode, zooals ik ze voel, de gedachte aan hem laat ons niet los, 't is of hij de heele kamer vult en als ik ten laatste haar alleen moet laten, omdat het hoog tijd is te gaan slapen, kan de juffrouw het niet meer uithouden en rent zonder hoed, op haar pantoffels, in razenden angst den donkeren landweg af, door plassen en modder, haar man tegemoet, weg, weg van die vreeselijke kamer, die de oude man ondanks zijn begrafenis nooit verlaten zal.