Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 19

[p. 262]

Weerzien
door
J. Everts.

Oogenschijnlijk rustig zat ze met haar borduurwerk bij het raam. Oogenschijnlijk rustig, doch in haar knaagde, knaagde onophoudelijk de weerzin, de weerzin tegen het leven, tegen alles.

Langzaam, afgemeten, bijna machinaal-regelmatig bewogen zich haar lange witte vingers. Nu en dan hield ze even op, en staarde met een doffen blik naar buiten, of slaakte een nauw' hoorbaren zucht.

Ze was alleen thuis met de meid. Papa en Anton waren natuurlijk op kantoor en Mama was boodschappen gaan doen. Die goeie Mama had 't maar weer op zich genomen, hoewel 't eigenlijk háár werk was. Maar zij kon niet, o nee zij kon bepaald niet. Misschien later, maar nu nog niet.

Zoo zat ze dan nu weer alleen, en dit was haar eigenlijk het liefste, Alles, tot het geringste, vermoeide, irriteerde haar. Als ze met zichzelf alleen was, kon ze denken, 't uitdenken, of wat nog prettiger was: wegsoezen. Maar dit lukte helaas lang niet altijd.

Ze was niet mooi. Ze was opvallend mager, ook in haar gezicht, waardoor de lijnen van kaak- en wang-beenderen te scherp uitkwamen en haar hoofd te groot scheen in verhouding tot het tengere lichaam. Ze had de fijne blanke huid van menschen, die veel thuis zitten, en aan haar voorhoofd tegen het zwarte haar kwam dit nog sterker uit. Daar was haar huid strak gespannen; en zoo ergens, dan had men haar gemoedsbewegingen dáár kunnen aflezen: telkens sloeg er even een fijn nerveus rimpeltje door. Ook in haar groote, donkere oogen was iets schichtigs, angstigs bijna, doch dit loste zich schier geheel op in een uitdrukking van bodemlooze wanhoop.

't Uitdenken....

‘U moet er niet aan denken’ - had de dokter gezegd, die haar maandenlang behandeld en eindelijk zoover gekregen had, dat ze ten minste weer kon opstaan en een eindje wandelen. ‘U moet er niet aan willen denken. Door verstandig redeneeren er u voortdurend tegen verzetten. U zult zien: dan lukt 't op het laatst van zelf. Uw wil is nu nog ziek: die moet eerst beter worden - en dat hangt voornamelijk van u zelf af.’

Hoe dikwijls had hij haar dat wel gezegd? Elken keer opnieuw dreunde hij 't op, als een lesje. Ze hoorde 't hem nog zeggen op z'n eigenaardig-langzame, nadrukkelijke manier: ‘Door - verstandig - redeneeren - u - ervoortdurend - tegen - verzetten. Er - niet - aan-wìllen-denken.’ En dan streek hij haar maar aldoor zacht over 'r hand. Dat deed dan wel even goed, vooral omdat ze voelde, dat hij meelij met haar had. Maar overigens - jawel, hij had makkelijk praten - als hij weg was, voelde ze zich weer even ellendig als te voren. ‘'t Hangt voornamelijk van u zelf af’ - dat was een uitvinding van den lateren tijd van 'm, en dat had hij zeker verzonnen, om maar van 'r af te komen. Hij had trouwens geduld genoeg gehad. Maar zij wilde er juist wèl aandenken, dat gaf 'r tenminste eenige rust. Ze wilde 't uitdenken, en probeeren er zóó overheen te komen. O, en ze móést er immers wel aan denken!

Als ze dien weerzin, die benauwenis van-binnen-uit, maar kwijt kon raken, die geheimzinnige, vernietigende macht in haar, die macht waardoor ze alles leelijk, hatelijk en gevaarlijk zag. 't Was door dien weerzin, dat ze zoo angstig was, anstig voor allerlei kleinigheden, voor het geheele leven, terwijl toch het grootste ongeluk: de dood, haar niets kon schelen, integendeel: dat beschouwde ze als een verlossing. Heel anders was ze dan alle andere menschen. Juist, dàt was 't - ach, anderen konden dat niet begrijpen - het leven was voor haar heel iets anders dan voor iedereen. Iedereen kon genieten, lachen, vroolijk zijn. Zij alleen niet. Zij begréép dat niet eens. O, wat moest ze ziek zijn daar binnen.

Vroeger... o ja, vroeger was ze ook wel anders geweest. Wel nooit heel levenslustig, maar toch nooit zooals nu. O nee!... Nooit had ze eigenlijk het leven begrepen - ‘een vreemd eenzelvig kind, vol caprices’, zooals Mama altijd zei - verwonderd had ze er altijd tegenover gestaan. Soms op eens dol-uitgelaten, dan weer op eens diep in de put. Ze had altijd de menschen kunnen benijden, die

[p. 263]

dadelijk zoo beslist hun richting wisten en volgden. Toen met Guus had ze eigenlijk voor het eerst bewust het leven als een weelde gevoeld.... Een korte lente, waarop nooit een zomer gevolgd was. En nog altijd was 't winter, een eentonige, sombere, eindelooze winter. 't Verwonderde haar nog, dat ze dit alles door had kunnen maken, dat haar lichaam ertegen bestand geweest was.... Trouwens, wat was 't nog? Het leven was haar een gewoonte, niets dan een saaie, drukkende noodzakelijkheid geworden, een last. Als 't van haar afgehangen had.... Vreemd, zooals er door anderen over je leven beschikt werd soms. Dat ze nog leefde, was dit niet, doordat het lichaam soms taaier is dan de wil?

O, als Guus eens wist, wat hij haar had aangedaan! Maar dat wist hij niet, en zou hij ook nooit weten. Van háár niet tenminste, van háár niet. Dat had ze zich vast voorgenomen, en dat was haar trots. Misschien dat hij anders uit meelijden of gewetenswroeging haar nog.... Maar nee, nee, dat juist wilde ze niet. Goddank had ze nog verstand genoeg om een huwelijk uit meelijden uit den booze te achten. En zij trouwen, nu nog?... Een wrak, een geraamte? Nee, 't was nu te laat.... En bovendien... hield ze eigenlijk nog wel van 'm? Hield ze nog wel van 'm? M'n God, dat die twijfel er was! Dat ze dit vragen kon! O, ze wist 't niet, ze wist niks meer, niks... alleen dat ze ziek was daarbinnen in haar hoofd, dat alles kapot en verward was daarbinnen, onherstelbaar kapot - dat wist ze....

Had ze hem maar nooit gekend - dacht ze wel eens. Maar dan weer was ze hem toch nog dankbaar voor de mooie herinnering, die zij ervan had.

O, die herinnering, daar leefde ze nog op, en... dat ze die niet vergeten kon, was misschien metéen haar ziekte. Kon ze zich maar losscheuren van het verleden. Maar daar had een mensch geen zeggen over. 't Wàs in je en 't blééf in je. 't Was een deel van jezelf geworden. Ze had een gevoel, of ze zou dood-bloeden, als ze dat wegnamen.

Geen dag ging voorbij, of ze dacht nog aan dien tijd, die in haar geest vermooid was tot een wondere lente, vol zon en bloesems en zwoel van belofte. Z'n oogen, z'n mooie, lieve, blauwe oogen.... 't Was of ze er nog in keek, nu na zeven jaar; en z'n krachtige, echt-mannelijke stem, als hij zong....

Als hij zong.... Daar was 't mee begonnen.

Als een storm was 't over haar gekomen, - op dien avond bij de van Uden's, toen hij César Franck's ‘Panis Angelicus’ zong. Niet, dat hij nu zoo buitengewoon mooi zong, maar de glòed, hij vòelde 't; hij was vroom op dat oogenblik en je werdt ook vroom, dwepend-vroom als je 'm hoorde. Ze had er zich wel over verwonderd, dat hij juist hàar... want ze wist heel goed, dat er veel knappere meisjes onder hun clubje waren. Toch had ze zich nooit aan hem opgedrongen, en daarom was zij hem misschien juist des te meer opgevallen tusschen al die meisjes, die zooveel werk van hem maakten. Hij was galant tegen allemaal, tè galant misschien, dat is waar; maar zooals met haar was hij toch met geen een. Neen, er was geen twijfel aan, ze had zich niet vergist. Hij had 't haar trouwens zelf gezegd.....

Toen opeens dat groote wonder, die felle pijn, of ze een zwaren slag op haar hoofd, neen een diepen vlijmenden steek in haar borst kreeg. Weg, naar Indië, dat vreemde verre land, een maand reizen, een andere wereld.... Waarom had hij haar dit aangedaan? Had ze hem niet gegeven, wat hij van haar verwachtte? 't Was mogelijk, maar zij kon zich toch niet anders maken, dan ze was? En ze had zooveel van 'm gehouden, zooveel.... Misschien had ze 't hem niet genoeg laten merken. Haar aard was nu eenmaal nooit demonstratief geweest. Maar in haar, o in haar hadden zich schatten van liefde en teederheid voor 'm opgestapeld. Zou hij 't ooit geweten hebben?

Ternauwernood had hij afscheid van haar genomen. Wel had ze hem nog geschreven, en antwoord van hem gekregen, een paar maal zelfs, maar aan die brieven met dien vreemden cynischen toon, nee, daar wilde ze liever niet aan denken. Ze stelde zich hem geheel anders voor, daar in Indië. Ze verbeeldde zich - en zoo gaarne - dat hij 't

[p. 264]

daar heel ellendig had, dat hij verteerde van verlangen naar haar, maar dat hij 't om een of andere reden, niet dorst of kon schrijven. Doch in haar droomen kwamen ze dan toch op een of anderen dag bij elkaar, en dat weerzien was langzamerhand een waanzinnige realiteit voor haar geworden, een ziekelijke aandachts-concentratie, een lichtpunt in de toekomst, waarvoor ze bang was en waarheen toch ook al haar verlangen ging tegelijkertijd. Ze wist bijna niet meer, dat 't maar een dwaallicht was.

Bijna dagelijks zat ze zoo te soezen: een uitmergelende draai-kolk van steeds dezelfde gedachten en gevoelens.

Zoo was ze verloren in haar gepeinzen, dat ze het overgaan van de bel niet gehoord had.

De meid kwam binnen, reikte haar een kaartje over.

‘Daar is een meneer, en die vraagt of-tie belet doet.’

‘Heb je niet gezegd...?’

‘Ik heb gezeid, dat mevrouw uit was; maar toen vroeg-tie of ù thuis was.’

Ze keek op het kaartje, las den naam: G. Terhorst. Een schrik schoot door haar lichaam. Eerst werd ze vaal-beek, daarna teekende zich een scherp-belijnd blosje op haar ingevallen wangen. Ze maakte een afwendende beweging als wilde ze vluchten. Een oogenblik kwam 't in haar op, belet te geven. Ze voelde zich zoo nerveus, bijna niet in staat een woord te spreken. Doch een ander gevoel in haar overwon. Zenuwachtig draaide ze het kaartje tusschen haar vingers. Ze beet zich op de lippen en kuchte even.

‘Laat... Vraag, of meneer binnen wil komen’ - zei ze kort.

Ze keek haastig, onderzoekend om zich heen, en verstopte snel het blauwe sputum-fleschje, dat bij haar op de vensterbank stond, in haar naaimandje.

Eenige oogenblikken later stond hij voor haar. De meid sloot de deur achter hem.

‘Dag Lize.’

Hij zei 't dadelijk, hard, joviaal.

‘Dag... Guus.’

Ze zei 't aarzelend, schuchter, en sloeg de oogen neer, terwijl ze hem de hand reikte. 't Was zoo vreemd in haar. 't Was of alles om haar heen draaide. Haar hoofd kon nog zoo weinig hebben, en nu deze hevige emotie. 't Was ook, of ze hem niet goed zag. Was dat Guus: die kolossale, veel te dikke, sterkgebruinde man, die haar een ruk gegeven had, alsof hij haar arm uit het lid wou trekken? Hij gaf haar echter den tijd zich te herstellen, en zij was 't, die het gesprek het eerst hervatte:

‘Je bent ons dus nog niet vergeten al dien tijd?’ - zei ze met een kwijnend behaagziek lachje, hem een stoel wijzend en zelf ook weer plaats nemend met een allerliefst teer en gracieus beweginkje.

‘Nee, nee’ - lachte hij luidruchtig. ‘Wat denk je wel van me! Integendeel. Ik heb dikwijls aan jullie en aan de prettige uurtjes, hier doorgebracht, moeten denken als ik eenzaam in de binnenlanden zat. 't Behoort tot m'n mooiste en liefste herinneringen. En je weet: “de herinnering is het eenige Paradijs, waaruit men niet verjaagd kan worden.”’

‘Ja’ - zei ze na een korte stilte. Er was een vreemde, onvaste klank in haar stem. Toen: ‘We hoorden zoo weinig van je den laatsten tijd.’

‘Ja. Ik voel me wel een beetje schuldig’ - lachte hij verlegen, eenige malen achtereen hard met zijn handschoenen op zijn knie kloppend. ‘Maar... schrijven, weet je, is nooit m'n fort geweest. Dat moet je me maar niet kwalijk nemen. En dan in die hitte... Een mensch verandert heelemaal in Indië.’

‘O ja...?’

‘Ja. Dat kan je wel begrijpen: een heel andere levenswijze, een heel andere omgeving, ander klimaat. Alles is daar anders.’

‘'t Scheen je er nogal te bevallen.’

‘O, best zelfs. Nou kan ik me overal nogal schikken. Maar ik begrijp dat gescheld van sommige menschen op Indië toch niet. Indië is een best land, een prachtig land.’

‘Maar het vaderland toch bovenal, hè?’

‘Wij in Indië zeggen altijd: mijn vaderland is het land, waar ik te eten heb.’

‘Hoe materialistisch! Maar waarom ben je dan teruggekomen?’

‘O, 't is altijd prettig weer eens in de kou te zijn. En dan: om de ouwe vrienden en kennissen weer eens op te zoeken. Anders vervreem je zoo heelemaal daar tusschen die blauwe schoeljes.’

[p. 265]

‘Dus je gaat weer vol moed terug?’

‘Vol moed?... Met plezier zelfs. Ik heb daar m'n werk. Wil je wel gelooven, dat ik me hier alweer verveel.’

‘Nu al? Hoe lang ben je dan al hier?’

‘Laat is kijken... Twee weken ongeveer.’

‘Twee weken...!’

Ze had bijna verontwaardigd uitgeroepen, waarom hij haar dan niet eerder was komen opzoeken. Maar zij bedwong zich, kampte alleen nog even tegen een onaangename gedachte. Ze was ook zoo overdreven gevoelig.

‘Wat ben je dik geworden’ - zei ze met een glimlach, en even blozend om de familiariteit.

‘Ja’ - lachte hij, op zijn buik kloppend. ‘Dat is van het goeie leven.’

‘Maar heb je daar dan werkelijk zoo'n goed leven? Ik dacht altijd....’

‘Ach, dat is dat domme idee - excuseer, maar er is heusch geen ander woord voor - van de menschen in Holland, die nog altijd denken, dan Indië zoo'n soort strafkolonie is. Daar is niks van aan, hoor. Ze zorgen er heel goed voor je.’

‘Ze? Wie Ze?’

Nu was 't zijn beurt te blozen:

‘Wel... de vrouwen. De inlandsche vrouwen. De zoogenaamde huishoudsters of njaai's. Daar heb je heel goeie schepsels onder.’

‘Ooo...’ - lijsde haar stem, droomerig langzaam, en 't was of haar gedachten met het geluid in een diepe put afzakten.

‘Ja. Vin'je dat zoo vreemd?’

Ze keek bedremmeld voor zich neer.

‘De zeden zijn daar zoo heel anders dan hier, moet je rekenen. Daar vindt niemand er iets in. 't Is een noodzakelijk kwaad,’ - legde hij uit, z'n schouders ophalend, alsom zich te verontschuldigen.

‘Och ja, dat zal wel’ - zei ze zwakjes.

Er was even een pijnlijke stilte.

‘Ik kan van jou niet zeggen, dat je dikker geworden bent, Lize.

‘Nee....’

‘Dikte is niet altijd gezondheid. Hoe is 't er anders mee?’

Ze trok een onverschillig mondje en schokte de schouders even:

‘Och, 't gaat nogal.’

‘Niet zoo heel best?’

‘Een beetje... last van zenuwen den laatsten tijd. En dan... hoest ik altijd nog.’

‘Hoesten? Dat dee je toch vroeger niet.’

‘Nee.’

‘En zenuwen, jíj?... Kom, ik dacht, dat je daar te verstandig voor was.’

‘'t Schijnt van niet.’

Hij was zijn verbazing nog niet te boven:

‘Zenuwen! Iedereen praat over zenuwen tegenwoordig. Daar moet je niet aan toegeven. Ik geloof, dat ik je weer eens onder mijn leiding moet nemen. Onder mijn zorg zou je wel gauw weer opknappen.’

Ze keek hem opeens verontwaardigd aan, om z'n onfijne bravour. O, hij probeerde nog dezelfde charmeur van vroeger te zijn. Maar was hij, of was zij zoo veranderd? 't Deed haar nu zoo ontzettend grof en leeg aan.

‘Nee, maar zonder gekheid’ - hernam hij. ‘Weet je, wat je tegen die zoogenaamde zenuwen moet doen? Je moet beginnen met 't geen “zenuwen” te noemen. Het idee alleen al, dat ze zenuwen hebben, jaagt den menschen den schrik op het lijf. Daarvan alleen al worden ze zenuwziek. De man, die het woord “zenuwen” en “zenuwziek” heeft uitgevonden, hadden ze moeten opknoopen. Dat is mijn opinie.’

‘De naam doet er weinig toe’ - zei ze fijntjes. ‘Het gevoel, het feit, dat is het ergste; en dat ìs er; en dat is maar niet zoo eens even met een grapje weg te praten.’

‘Nee, nou goed. Maar in ernst, als ik je een goeie raad mag geven: je moet ze weglachen, wegfuiven, die zenuwen, je moet veel uitgaan, pret maken, jezelf vergeten. Dat is de manier. Als ik in Indië... me ellendig voelde - ik had daar ook wel eens beroerde dagen, hoor - dan ging ik naar beneden... ik bedoel naar de kotta en spoelde dat kinderachtige gevoel weg met een behoorlijk kwantum whiskey-soda. Dat lukte best. Ik ga een pari met je aan, dat ik jou ook in twee weken beter maak.’

‘Ik vrees, dat 't je niet lukken zou.’

‘O, o. Ja maar, je moet niet zoo zwaarmoedig zijn.’

‘Dat wor' je wel op den duur.’

Het nerveuze rimpeltje sloeg met al korter tusschenpoozen over haar voorhoofd. Ze

[p. 266]

voelde zich moe worden en geïrriteerd; en ze meende te bemerken, dat hij ook zich niet op z'n gemak voelde, zich verveelde misschien wel.

Het gesprek kwijnde, kreeg een gedwongen toon.

Op eens scheen hij zich den tijd te herinneren. Met een schrikje keek hij op zijn horloge, stond haastig op, en beweerde dat hij zijn tijd verpraat had, noodzakelijk nog ergens moest wezen: een afspraak.

Het afscheid was kort en correct van weerskanten. Ze vroeg opzettelijk niet, of hij nog eens aankwam. Ze wist, dat hij 't niet van plan was, dat ze hem niet weerzien zou. Ze was daar niet verdrietig om, 't scheen haar eer een kille rust te geven.

Toen mevrouw thuis kwam, lag Lize met zware hoofdpijn te bed.