Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 19

[p. 143]

Ons kunstnaaldwerk in gevaar.

Van de verschillende groepen der versierende kunsten, heeft die, waartoe wij het kunstnaaldwerk rekenen, zich altijd mogen verheugen in eene ongekende belangstelling. Immers ieder meisje, iedere dame hanteert de naald, heeft op school de ‘nuttige’ zoowel als de ‘fraaie’ handwerken beoefent, en handwerkt na afloop der schooljaren hetzij voor genoegen, hetzij tot tijdpasseering.

Voorheen echter beschouwde men dit naaldwerken met alle gepaste bescheidenheid; want: het patroon, op den stof gedrukt, kocht men in de tappisseriewinkel, de winkeljuffrouw gaf de kleuren aan, en begon zelfs een gedeelte, zoodat men slechts had voort te borduren. De accuratesse van het werk en de omvangrijkheid bepaalden dan ook meer de waarde dan het ontwerp en de kleurensamenstelling.

Thans is dit echter eenigszins anders geworden, men borduurt niet meer simpel weg, maar kunstnaaldwerkt, sinds er enkele dames waren die deden zien, dat met de naald en draad iets te bereiken was dat getuigde van smaak en van gevoel, dat sprak van weloverwogen vormensamenstel en kleurenharmonie. En nu indachtig de verwarring tusschen uilen en valken meent tegenwoordig een ieder die de naald hanteert te kunstnaaldwerken, vooral wanneer er een ietsje van ‘het moderne’ aan te bespeuren valt.

Men praat net zoo lang tot men het zelf gelooft van ‘de nieuwe stijl’ en ‘het echt Hollandsche karakter’ in het naaldwerk zonder eenig begrip te hebben nòch van stijl, nòch van karakter, en de borduurwinkels, de voorlichteressen der jeugd, de tijdschriften met patroontjes, zij helpen over het algemeen de borduurgrage meisjes, wie het doorgaans aan onderscheidingsvermogen ontbreekt, hoe langer hoe meer van de wijs. Geen wonder want zoowel de handwerkwinkels, als de tijdschriftjes behelpen zich uit zuinigheid met voorbeelden door leerlingen van de een of andere industrie- of kunstnaaldwerkschool ontworpen, waarin dus wel iets van den geest der betrokken leeraren zit, genoeg om er een modern tintje aan te geven, maar te weinig om een duidelijk begrip bij te brengen, hoe het zijn moet, en waarom zoo en niet anders.

Trouwens deze ontwerpende meisjes is het niet zoo heel kwalijk te nemen, zij willen graag en moeten soms iets verdienen en zijn doorgaans nog wel vatbaar voor eenige terechtwijzing.

Die echter de leerjaren eenigszins te boven zijn, en wel eens aan ‘teekenen gedaan’ hebben, zij voelen zich meer autoriteiten, vooral wanneer zij over eenige brutaliteit (wat veelal een gemis aan deugdelijke kennis insluit) beschikken en ontwerpen ‘in het moderne genre, d.w.z. zij nemen van het een en van het ander wat over en flansen het aan elkaar. Velen bereiken hierin een virtuositeit die de goe-gemeente maar al te zeer van de wijs brengt.

Op de onlangs te Amsterdam gehouden tentoonstelling van huisvlijt was in de afdeeling kunstnaaldwerk een overweldigende massa borduursels, die zich niet boven het middelmatige kon verheffen en het kwasi-moderne cachet, dat de meeste handwerkjes vertoonden, maakte de verwarring voor onkundigen nog grooter.

Nadat mevrouw Dijsselhoff met hare kussens en tea-cosy's bewezen had dat er met kruissteekjes prachtige dingen te maken waren, sindsdien is men zich op de ‘zoo gemakkelijk af te tellen’ kruissteekjes gaan werpen, meenende dat het daarin gelegen was, in stede van te beseffen, dat slechts de wijze van toepassen het geheel beheerschte. Aan al die prullaria is echter ‘het kruisje’ zelf, zooals iemand die zich nogal voorlichteresse waant, onlangs beweerde, totaal onschuldig. Gij dwaalt met uwe kruisjes beste juffrouw, want niet in de werkwijze schuilt hier de fout, maar in het begrip er van, in de toepassing. Een tien, twintig jaar geleden borduurde men bij voorkeur met de zoogenaamde platte- of ingrijpsteek, en het werd meestal heel leelijk niet door de werkwijze, maar door gebrek aan inzicht hoè die werkwijze te gebruiken, hoè

[p. 144]

de teekening in overeenstemming er mede te ontwerpen. Want met dien zelfden ingrijpsteek hebben de Japanners hun prachtige vogels en bloemen geborduurd, wonderen van techniek en goeden smaak. Nòch het praten over ‘echte’, ‘nationale’, ‘frissche’ ontwerpen, (wat is een frisch ontwerp?), nòch het leuteren over kruisjes brengt ons naaldwerk iets verder; alleen het oordeelkundig zien, het bestudeeren van goede voorwerpen, uit welk land, van welke nationaliteit ook kan er toe bijdragen om hen die werken, inzicht te geven, op welke wijze zij iets moeten aanvatten. Al dat nageborduur geeft niets, omdat het slechts uiterlijke schijn is en het benul, dat de leiding moest hebben, eraan ontbreekt.

Een ander gevaar voor de gezonde ontwikkeling van ons hedendaagsch kunstnaaldwerk is voorzeker gelegen in de verschillende tentoonstellingen door der-zake-onkundigen in elkaar gezet, en door even onkundigen dikwijls gejureerd. Wij willen de goede bedoelingen, die achter deze tentoonstellingen zit niet aantasten: huisvlijt te bevorderen of drankmisbruik tegen te gaan is een zeer goed streven, maar om versierende kunsten in het algemeen en kunstnaaldwerk in het bijzonder te beoordeelen, daartoe worden andere capaciteiten vereischt.

Zoo is thans weder een tentoonstelling in voorbereiding, die te 's-Gravenhage gehouden zal worden ten bate der vereeniging tot opvoeding van verwaarloosde en verlaten kinderen in het gezin, waarvan wij overtuigd zijn, dat het resultaat - dat wil zeggen ten opzichte van het kunstnaaldwerk - zeer gering zal zijn.

Het comité, waarin de beau-monde der hofstad zitting heeft, organiseert zoo als het heet een ‘tentoonstelling en concours’ van canapé-kussens, lampekappen, kamerschutten, waaiers en boekbanden, waartoe een ieder kan inzenden, tegen een inleggeld van f 1 per voorwerp. Dus geen schifting, geen keuze, niets van dien aard, een ieder die voor f 1 een kans wil hebben in het concours, kan mededingen. En de autoriteiten die in dit concours zullen jureeren, ik vermoed dat zij onze naaldwerk-kunstenaressen al even min tot deelneming zullen doen besluiten, dan die gansche illustere commissie.

Noch de beide museum-directeuren, voor wie het kunstnaaldwerk ongetwijfeld al een zeer gering deel van hunne studie heeft uitgemaakt, noch de beide dames van wie de eene leerares aan een industrieschool is, en de andere ons als lid eener examencommissie wordt aangeduid, zullen, dunkt mij, hen die iets op kunstnaaldwerkgebied presteeren, doen besluiten een kansje te wagen.

Waartoe in commissie of jury niet menschen verzocht, die zelf op het gebied der versierende kunsten of het speciale terrein van het naaldwerk bewezen hebben leiding te kunnen geven, waartoe geen onzer bekende ornamentisten aangezocht, noch kunstenaressen als mevrouw Derkinderen of mevrouw Dijsselhof gevraagd. Ik noem hier juist menschen van zeer uiteenloopende ornamentale opvatting, maar die beiden door hun werk hebben doen zien, dat naaldwerk iets ernstigers, degelijkers is, dan een modegril. Want waarlijk daar gaat het heen.

Het batikken heeft de eer gehad, maar bleek te moeilijk, het kantwerken daarna - lukte ook niet, het weven thans - zal bij nader inzien eveneens te omslachtig blijken, doch het naaldwerk ‘op moderne leest geschoeid’ dat gaat misschien nog wel. Vooral de kruisjes, die ‘tellen zoo gemakkelijk’ op het grove Liberty-linnen, en klaar is Kees. De kussens, de boekomslagen en de kamerschutten, wij zien ze al komen, en de waaiers en lampekappen met borduursels van de bloemslingertjes die thans zeer in trek zijn, en bij de voorliefde voor Lodewijk XVI interieurs passen; maar een overzicht van de stand van ons kunstnaaldwerk, een tentoonvan het beste wat er thans op dit terrein gemaakt wordt - neen, hieraan behoeven wij niet te denken; 't kan zijn, dat wij ons vergissen, maar de gegevens zijn er niet naar om te onderstellen, dat deze tentoonstelling ons iets nader zal brengen tot den bloei van het kunstnaaldwerk.

R.W.P. Jr.