Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 19

[p. 167]

Uit het land der tinmijnen
door J.G. Sinia.

Een harde, helwitte zandweg, fel terugkaatsend het zonlicht, met aan weerskanten bosch, bijna ondoordringbaar bosch, waartusschen varenstruiken en allerlei slingerplanten meters hoog opschieten. Het eentonig gezoem der insecten, nu eens hard en snerpend, dan weer zacht, als heel in de verte, de schelle kreet van een vogel of het gekwetter van eene kolonie apen, spelend aan den kant van den weg, zijn de eenige geluiden die men hoort. Slechts nu en dan verstoren menschelijke stemmen, hard en onnatuurlijk klinkend tusschen deze massale groene muren, of het geknars der wielen van een zich traag voortbewegende ossenkar, de stilte, en vluchten de apen luid schreeuwend het bosch in.

Zoo is het algemeene type der wegen, die de voornaamste plaatsen op Banka met elkaâr verbinden, eentonig en terneerdrukkend door de eenvormigheid van het landschap, want zelden biedt het een vrij uitzicht aan, altijd weer op nieuw stuit het speurend oog op dien dichten sluier van eeuwig groen. Tot zelfs de kampongs, die op regelmatige afstanden aan deze wegen liggen, zijn bijna niet van elkaâr te onderscheiden en schijnen alle volgens een vast plan gebouwd te zijn. Rechts en links van den weg liggen de armzalige, op palen gebouwde en van atap en boomschors opgetrokken huisjes. Geen versieringen, geen vroolijke kleuren, niets wat op eenige welvaart duidt. Trouwens, waar zou die welvaart ook vandaan moeten komen? De Bankaneesche grond is over het algemeen dor en zandig, de Inlander heeft geen of weinig begrip van doelmatige bemesting en is bovendien met heel weinig tevreden. Hij kapt zich een ‘ladang’^*) in het woud, verbrandt het hout, dat hij niet vervoeren kan, zoodoende tevens een soort bemesting verkrijgende, en op den aldus vrijgemaakten bodem verbouwt hij met nog eenige andere gewassen het weinigje roode rijst, dat met een gezouten vischje zijn hoofdvoedsel uitmaakt. Zoo leeft hij zorgeloos voort, van den eenen dag op den anderen, zonder de behoeften, zonder kennis zelfs van al die verstrooiingen, waar wij verwende westerlingen niet buiten kunnen. Zou hij daarom minder gelukkig wezen? Ik geloof het niet en vaak voelde ik een soort afgunst bij mij opkomen, wanneer ik zoo'n troepje Bankaneesche mannen en vrouwen tegenkwam, gaande in hun eigenaardig sukkeldrafje, zwoegend onder zware vrachten en toch, ondanks deze en de drukkende hitte, vroolijk koutend en schertsend, terwijl ik moe en bezweet mij voortsleepte, over dien eindeloozen, zonnigen weg, waar geen zuchtje wind doordrong, vervloekend de warmte en het eeuwige Indische groen. Tot ik in mijn bivak aangekomen, na een frisch bad en onder het genot van een sigaar, weer langzamerhand in een betere stemming kwam en als natuurlijk gevolg daarvan een beteren kijk op de dingen kreeg.

Want het Bankaneesche landschap moge voor den oppervlakkigen waarnemer eentonig

*) ladang = opengekapte plek in het bosch, waar de zoogenaamde roofbouw uitgeoefend wordt.

[p. 168]

zijn, het heeft evengoed zijne bekoorlijkheden als ieder ander, mits men deze bekoorlijkheden dan maar opzoeke en niet aan den grooten weg blijve hangen en er vooral niet tegen op zie de minder gebaande paden te volgen, die het kapmes van houthakker of kolenbrander in het bosch uitgehouwen heeft: En ik denk er aan, hoe vaak ik ten koste van vele zweetdroppels, na de onmogelijkste paadjes gevolgd en de steilste hellingen beklommen te hebben, hijgend en puffend den top van een heuvel bereikte, maar dan mijne moeite ook ruimschoots beloond vond in het eenig panorama, dat zich daar aan mijne voeten ontrolde. Daar lag dan dat geheele golvende met bosch bedekte landschap voor mij uitgestrekt, nu schitterend in al zijn kleur en heerlijkheid, hier gehuld in de donkere scherp omlijnde slagschaduw van een voortdrijvende wolk, daar weer hel oplichtend in een zee van licht, zooals men dat alleen in de tropen kent, en daar achter de zee met eenige witte stipjes, visschersprauwen, en heel, heel in de verte, vaag, de Sumatrawal.

schietterrein, muntok.

Of ik zie weer, na een nacht van regen, wanneer de zonnestralen over het aardrijk glijden, de als doorzichtige sluiers om de heuveltoppen hangende dampen langzaam wegtrekken, tot zij daar eindelijk voor mij liggen, die beboschte hellingen en kammen, stralend in het eerste zuivere morgenlicht, zoo helder, zoo klaar, zoo scherp omlijnd, dat zelfs de kleinste stammetjes daar heel boven op den top zich nog als ragfijne zwarte draden tegen het azuur van den hemel afteekenen. En zwermen ‘bèttèts’,^*) lijk levende smaragden, vliegen luid schreeuwend over mijn hoofd; de natuur begint te ontwaken en reeds roepen

*) bèttèt = een soort parkiet, groen van kleur.

[p. 169]

de slagen op den ‘tong-tong’^*) in een naburigen Chineeschen pepertuin eerst met groote tusschenpoozen, daarna geleidelijk overgaand tot een soort roffel, om weer in een langzaam tempo te eindigen, de koelies tot den arbeid.

Dan die strandkampongs, liggend in de schaduw der klapperboomen, wier kruinen, door het zeewindje bewogen, zacht ritselend, het eeuwig lied van de zee begeleiden, dan... doch waarom dit alles op te sommen, ieder landschap, hoe dor en eentonig het er op eerste gezicht ook uitziet, heeft immers zijn eigenaardig schoon en terecht zong onze dichter de Génestet in zijn ‘Jong Hollandsch binnenhuisje:

Poëzie schuilt overal.
Overal mijn vrinden.
't Is de vraag maar wie haar al.
Wie ze niet kan vinden.

Op een van mijn wandeltochten trof ik - 't was in een van die strandkampongs - een aardig staaltje van apendressuur.

ladang op banka.

Een oude Inlander was bezig klappers te verzamelen en liet deze plukken door een aap. Toen ik naderbij kwam had het beest echter niet veel zin meer in zijn werk en voelde zich blijkbaar maar half op zijn gemak. Toch, na lang praten en dreigen kreeg de man hem eindelijk den boom in en met horten en stooten, telkens even ophoudend om mij kwaadaardig toe te grijnzen, ging het de hoogte in. En, 't is eigenaardig, maar het scheen werkelijk of het beest Maleisch verstond, want het voerde precies uit wat de man hem toeriep. De man wees een' klapper aan en de aap begon er aan te draaien om zoodoende den vrij taaien steel te doen breken, tot de man hem plotseling toeschreeuwde: ‘Boekan, jong toewa!’ (= ‘die niet, die oude!’) waarop de aap dadelijk met draaien ophield en den meer rijpen klapper greep, die er naast hing.

Ik had de verhalen dier zoogenaamde klapperapen altijd voor sprookjes gehouden, tot ik hier door eigen oogen overtuigd werd.

Muntok, 1 December 1907.

*) tong-tong = een uitgehold, doch aan de uiteinden gesloten stuk boomstam, overlangs voorzien van een gleuf.