Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 19

Tweestrijd
door J. Everts Jr.

‘Naar huis! Een beetje doorrijden!’

Met een sprongetje was hij in de victoria, smakte zich in een hoek neer, zoodat het rijtuigje nog even zachtjes nadeinde op de veêren; de koetsier zette het paard aan, en voort rettelde het gespan over de ongelijke keien.

Hij was een goed-gebouwde, jonge man met een gezond, krachtig, zelfs knap uiterlijk, welke laatste eigenschap hij zich wel bewust scheen. Zijn stroohoed een tikje op één oor, den wandelstok met zilveren knop spelenderwijs met duim en wijsvinger tollen latend tusschen z'n knieën, staarde hij laat-dunkend voor zich uit, nu en dan met een slappen zwaai van zijn hand een bekende groetend.

Zoo liet hij zich, loom weggezonken in de gecapitonneerde kussens, willoos op en neer sjokken. Hij voelde zich eigenlijk uiterst behaaglijk: een goed idee om dat open bakkie te laten komen; met het mooie weer was zoo'n ritje juist geschikt om wat af te koelen en uit te waaien na straf-bitteren en zwaar kletsen in een dampig, rookerig societeits-lokaal. Bovendien was je gauw thuis. Want 't was met dat al knapjes laat geworden. Agnes zou bepaald al zitten wachten met het eten. Au fond voelde hij zich wel een klein beetje schuldig: veel uit geweest de laatste avonden, laat thuis gekomen, Agnes telkens alleen laten zitten, nou weer zoo laat.... Maar m'n hemel, ze was ook zoo vervelend. 't Was waar: er was niets op haar aan te merken, ze was o zoo braaf, o zoo goed en o zoo lief, maar.... o God zoo vervelend!.... Altijd weer was dit de conclusie, waarop zijn schuldbewuste gedachten uitliepen, en - in het begin tot zijn eigen

[p. 62]

verwondering - rust vonden. Deze diagnose, eenmaal gevonden, raakte hij er meer en meer van overtuigd, ermee vertrouwd; was hij zelfs zoover gegaan er in vertrouwelijke oogenblikken aan vertrouwde vrienden uiting aan te geven.... in vertrouwen.

Met schrik bedacht hij, dat er vandaag niemand genoodigd was aan tafel, dat ze samen den langen maaltijd zouden moeten doorbrengen. Oeh, dat zou wegen!.... En van avond? Wat was er van avond? Was er niks, waar ze samen eens heen konden gaan?.... Niks. Dood seizoen. Wat hoefden ze ook in die stad te blijven hangen! Waren ze maar naar Scheveningen gegaan, hadt je altijd nog het Kurhaus, Seinpost, zag je tenminste toiletten. Gaan toeren was al even vervelend als met z'n beidjes tot elf uur in die dooie serre te zitten koekeloeren. Nee, den geheelen avond ook nog te wijden aan het ‘huiselijk geluk’, dat was waarachtig te veel gevergd van een mensch met maar heel middelmatige deugden. En in de verte lokte Poetie!.... Dan maar weer een leugentje verzinnen; er was allicht nog wel een vergadering of zooiets te bedenken; aan tafel zou er ruimschoots tijd toe zijn. Hij kon altijd ook eerst nog eens aanzien, hoe Jes was vandaag.

Vreemd: zoo'n leugentje ‘om bestwill’ deed hem toch altijd nog wel wat. Hij vond 't niets aangenaam. Wat je noemt ‘verstokt’, een verstokt zondaar, was hij dus nog niet. Moest er anders wel aan gewend zijn langzamerhand. Maar.... Jes was ook zoo goed. Als ze maar niet zoo goed, zoo voorbeeldig was! Was ze maar snibbig, haaiebaaig, of tenminste achterdochtig. Dan zou 't veel gemaklijker gaan, hadt je tenminste eer van je werk. Maar nu.... 't stuitte hem waarachtig soms tegen de borst:

..... ‘Lieverd, ik moet van avond noodzakelijk naar een vergadering.’

‘Goed, man.’

‘Vin' je 't erg vervelend?’

‘Och...., ik had natuurlijk wel liever dat je thuis bleef; maar als 't moet....’

‘Ja, 't moet.’

‘Nou, als 't moet, dan moet 't.’

‘Als 't moet, dan moet 't!’ Hoe dikwijls zou hij dit, van zooveel geest getuigende antwoord al vernomen hebben? Zei ze maar eens wat anders. 't Is waar, als het eens wat vlug na elkaar voorkwam, kreeg hij ook wel eens een verwonderd ‘Alweer?’ te hooren. Maar nooit kostte 't hem eenige moeite, ze dan toch nog met een kluitje in 't riet te te sturen. Brr, nee, die zouteloosheid, daar kon hij niet tegen. Hij had een pittig, frisch wijf moeten trouwen, mooi of niet mooi, dat kwam er tenslotte minder op aan, maar één, die 'm op z'n nummer kon en dorst zetten, als 't noodig was. Zoo één, die zei: ‘Twee maal twee is vier, niet? Nou, dan blijf je van avond eens lekkertjes en gezelligjes thuis bij je vrouw. Die heeft ook haar rechten. Begrepen? Wat, noodzakelijke vergadering? Kan wel wezen. Laat ze maar stilletjes vergaderen zonder jou, hoor! Die aandeeltjes komen toch wel terecht. Ben je mal, zoo'n licht ben jij nou ook niet, verbeel' je maar niks.’ - Hè, zoo'n wijf als Christien van Gijs bijvoorbeeld. Dan, stelde hij zich voor, zou hij ze eens stevig in d'r wangen geknepen, en ze eens goed in d'r brutale oogen gekeken hebben, en gezegd: ‘Schat, je heb gelijk, ik blijf bij je. Wìj houden van avond bijeenkomst, en laat die duiten naar de weerlicht loopen.’ Zoo'n vrouw, daar zou je wat aan hebben, daar zou je steun aan voelen. Dan voelde je, dat je wat naast je hadt. Kon je mee praten, kon je pret mee hebben. Voor je plezier zou je een heelen avond thuis blijven, om eens flink met 'r te kibbelen. Maar Agnes! Hij zou den man willen zien, die daar leven in bracht.

O zoo goed, o zoo lief, maar o God zoo vervelend!

‘..... Jes, zooals je weet, of misschien ook niet weet: Kees is vandaag jarig. Hij geeft een fuif op zijn kamer van avond. Ik heb beloofd ook van de partij te zijn.’

‘Héee... ik verbeeldde me, dat-ie pas in December jarig geweest was.’

‘In December?... Hoe kom je er bij. Wel nee, dat moet je mis hebben.’

‘Oh, nou, ik weet 't niet zeker. Ik kan me ook wel vergissen... Kom je niet te laat thuis? De vorige keer was 't ook al over twaleve, en je maak me altijd wakker.’

[p. 63]

Over twaal-leve... Jawel, jawel. O, die stem! Maar - dat bleef het eeuwige raadsel - had hij die dan vroeger nooit gehoord? Onbegrijpelijk: hij was toch over het jaar geëngageerd geweest. - Wonderlijk kon 't gaan in een mensch z'n leven. Er gebeurden dingen in je, gevoelens werden wakker, andere verdwenen, wat je vroeger nooit mogelijk geacht zou hebben.... Wat had hij van d'r gehouwen! Dol, dol was hij op t'r geweest. En dan in zoo'n paar jaar tijds... 't Ging langzamerhand, ongemerkt, maar dan was dat gevoelen, dat je heele leven leek te zijn, weg uit je, en je vondt ze spuug-vervelend. En - wat nog het mooiste was - je bleef toch leven. - Toch wist hij nog goed: toen voor het eerst dat gevoel, die gedachte in hem opkwam, was 't een verduiveld lamme gewaarwording geweest, alsof er iets in hem omgekeerd werd, op z'n kop gezet. Maar... ook dat vergroeide. Alles went... Behalve een vervelende vrouw, die blijft vervelend en irritant, en een blok aan je been.

O, soms kon hij ze haten! Ja, daar reed hij nu in een victoria-tje. Piek-fijn. Niets ontbrak hem. Alles kon hij zich aanschaffen... dank zij haar duiten. Eigenlijk was hij verplicht, haar nog dankbaar te zijn ook. Maar dat ontbrak er nog maar aan. Of dachten ze soms, dat 't zoo prettig was in de oogen van een ander en - dat was nog het slimste - van je zelf, een ploert te zijn? Ja juist, een ploert. Hij wist 't immers maar al te goed, dat hij een soort stedelijke beroemdheid, of liever beruchtheid genoot. Hoevelen zouden 't nu weer achter zijn rug gedacht of gezegd hebben: ‘Kijk, daar rijdt die fijne meneer van Hulken, die dat mooie maintineetje heeft in de Kruisstraat. Hij betaalt ze met de duiten van z'n vrouw.’ De heele stad wist 't... behalve Agnes natuurlijk. Een zeer twijfelachtige eer!... En dat had hij aan Agnes te danken. Zeker, als zij anders was geweest, zou hij er nooit aan gedacht hebben 't met Poetie aan te leggen. Maar dat werd niet in aanmerking genomen. Hìj was de slechte man, en zij was de bedrogen onschuld. Na, als 't niet anders kon, zou hij ook dit zich laten welgevallen; ook een mensch z'n gevoel vereeltte op den duur, en dan kon je veel hebben. 't Was alleen maar zoo jammer, dat in de wereld altijd naar den schijn werd geoordeeld.

O, de wereld! Als je 't goed beschouwde, was 't eigenlijk zoo om te lachen. Hij bijvoorbeeld, hij was een geluksvogel. Ja, dat zei iedereen! Hij had immers een rijk huwelijk gedaan. Jawel, prachtig. Maar eigenlijk - en dat wist niet iedereen, althans, dat werd niet geteld - eigenlijk had hij z'n jonge leven verprutst, vergooid. Daar zat hij nu op het zijen kussen om zoo te zeggen, hij met zijn korpus nog vol energie, hij, die zoo'n mooi rijk leven had kunnen hebben. En wat had hij nu? Wat deed hij nu? Naar lichaam en geest verlummelen, verslappen in weelde en overdaad. Hij die vroeger zijn hoofd altijd vol allerlei grootsche plannen had, hij kon niets doen. Aan Agnes' kapitaal mocht hij niet komen. De familie was al heel tevree. als hij de rente maar opstreek en verteerde en verder geen kromme sprongen uithaalde. Hij voelde zich gebonden, verlamd. Verkocht was-tie, zuiver verkocht, man, en daarbij in het oog van de heele stad een ploert, omdat-ie zijn vrouw bedroog. Waarachtig, dat baantje van geluksvogel viel niets mee. 't Was geen sinecure. Dat leek maar zoo. - Was 't dan wonder dat hij z'n hoofd tegen de kribbe gegooid had, en z'n geluk en de vergetelheid was gaan zoeken bij een borrel en... bij Poetie?

Zijn gedachten werden afgebroken doordat hij zijn huis naderde. Nog voor het rijtuig geheel stilstond, wipte hij er uit, en was met een paar groote sprongen boven op de hooge stoep, terwijl het leege rijtuigje lawaaiig wegratelde.

Binnen viel de doodsche deftige stilte, drukkend op hem. Haastig stapte hij de lange gang door en de sombere eetkamer, waar de tafel al gedekt stond. In de serre wist hij Agnes te zullen vinden. Ze zat in een gemakkelijken rieten stoel bij het open raam, starend in het keurige, maar popperige stadstuintje. Ze had regelmatige, zelfs mooie, doch levenlooze trekken en een goed figuur. Haar kleeding was rijk, maar opvallend stijf. Loom reikte ze hem de hand ter begroeting.

‘Zoo, dag wijffie. Lang moeten wachten?’

[p. 64]

‘'t Gaat nogal.’

't Kwam er toonloos, lijzig uit.

‘Was er iets bijzonders?’

‘Och drukte, allerlei drukte. Daar hebben jullie vrouwen zoo geen verstand van.’

Hij liet zich, om nog even te praten, met een plomp in een der stoelen neer. Zij bood hem een bittertje, maar hij bedankte. Daarna vertelde hij het een en ander uit de stad, nieuwtjes van de straat. Maar zij toonde weinig belangstelling, glimlachte alleen soms even vormelijk, lusteloos.

‘Kom’ - zei hij opspringend, toen hij uitgepraat was - ‘zullen we eens gaan eten?’

Zwijgend verrees ze en volgde hem naar de eetkamer, waar ze op de electrische schel drukte: het sein dat de meid kon opdienen.

‘Ziezoo’ - zei hij, den zwaar-eiken gebeeldhouwden leunstoel onder zich aanschuivend en zich tot opgewektheid dwingend - ‘vandaag zijn we nu eens gezelligjes onder ons, hè?’

‘Ja’ - antwoordde ze met eenige verwondering in haar stem - ‘je hebt niemand geïnviteerd.’

‘Nee, ik weet wel. Maar als ik weet, dat je erop gesteld bent, zal ik er voortaan wel voor zorgen.’

‘O, voor mij niet. 't Kan mij niets scheten.’

‘Heb je aan mij genoeg?’

‘Op dergelijke flauwiteiten geef ik geen antwoord’ - pareerde ze gepikeerd.

‘Dank je.’

Er volgde een lange stilte. De meid had onderwijl opgediend.

‘Zeg Jes’ - hernam hij eindelijk weer - ‘hoe zou je 't vinden, als we dat Schelfhoutje eens opruimden?’

‘Waarom?’

‘Dat ding verveelt me.’

‘Ooh, nou, ga je gang. 't Kan me heusch niets schelen. Je weet, dat ik geen verstand van schilderijen heb, en dat ik me er ook niet voor interesseer.’

‘Interesseer’, klonk 't onaangenaam in hem na, met een verscherping van de medeklinkers.

‘Ik kan 't namelijk nogal geschikt ruilen tegen een mooie Poggenbeek - zoo'n mooi frisch zonnig dingetje: eendjes in het gras bij een sloot - met een kleine toelage.’

‘O... met een kleine toelage!’ - Ze keek hem met een verschrikten blik aan.

‘Nou ja, natuurlijk. Wat dacht je?’

‘Nou... jij moet 't weten. Ik vind 't altijd weggegooid geld.’

‘Dat moet je niet zeggen. Ik geniet er heel veel van.’

‘Een dood ding an je muur. Je kijkt er zelden naar. Naar mijn idee kan je meer plezier van het geld hebben.’

Hij schokte verontwaardigd z'n schouders.

‘Dat geld is niet weg. Ik houd 't zelfs voor een goede geldbelegging: de Poggenbeeken loopen omhoog.’

‘O ja, is dat zoo? Nou... zooals ik zeg: jij moet 't weten.’

‘Ja, maar ik zou nou zoo graag eens iets doen, waar jij ook plezier in hadt.’

‘Maar man... als 't me nou toch niet schelen kan.’

‘Ik geloof, dat niks jou wat kan schelen.’

‘Dat is niet waar.’

‘Wat dan?’

‘O, een heele boel.’

‘Noem is wat.’

‘Nou...’ dacht ze even na; toen, lichtelijk geïrriteerd: ‘zeg, denk je, dat ik daar maar zoo in eens op kan komen!’

‘Nee. 't Is moeilijk. Ik geef je een half uur tijd.’

‘Wil je nog sla?’

Een wijle occupeerden ze zich beiden zwijgend met hun kreeft met mayonnaise en sla.

‘Die kreeft is heel lekker deze keer’ - merkte hij op, zijn mond afvegend om een slok wijn te nemen.

‘Ja. Hé, dat dacht ik ook juist.’

‘Beter dan de vorige keer.’

‘Ja, toen was hij niet zóo goed, maar toch nog wel goed.’

‘O zeker, best te eten. Maar toch..... minder.’

Zijn spot ging haar voorbij. Ze aten weer zwijgend. Hij dacht aan den langen avond, dien hij nog voor de borst had en die in ditzelfde tempo doorgebracht zou moeten worden, en hij dacht ook aan Poetie in het onaanzienlijke benedenhuisje, maar waar een paar kittige zwarte oogjes hem en de geheele

[p. 65]

omgeving verwarmen zouden, waar hij zich amuzeeren en lachen kon, lachen moèst.

Als Agnes nu maar eens ièts deed of zei, dat aardig was, waardoor hij Poetie en het verlangen naar haar even zou kunnen vergeten. Wa' bliksem, hij bedroog ze toch niet met moedwil!

Hij ging er letterlijk op zitten wachten. Maar er gebeurde niets Alleen steeg het verboden verlangen al hooger en hooger. 't Werd zoo hevig in hem, dat hij zich verwonderde, dat Jes 't niet voelde. Tersluiks keek hij naar haar. Doch ze bemerkte niets. Ze zat rustig te eten. Ze kòn zoo eten!

Hij werd nijdig, geïrriteerd, omdat ze maar zoo onophoudelijk zat te eten!

Toen, opeens, gaf hij zich over:

‘O ja’ - zei hij, als schoot 't hem juist te binnen - ‘voor ik 't vergeet: ik heb vergadering van avond.’

‘Zoo?’ - er klonk geen teleurstelling, hoogstens eenige verwondering in haar stem. ‘Waarvan nou weer?’

Deze vraag verschrikte hem even. Dat vroeg ze anders nooit. Nu was oppassen de boodschap.

‘Waarvan? Wat kan joù dat nou schelen?’

Er kwam even een lach op haar gezicht, een dom waterig lachje.

‘Och nee. 't Kan me ook eigenlijk niet schelen. Maar..., zoo maar. Of mag ik 't soms niet weten? Is 't een geheim?’

Zijn kwaad geweten roerde even. Zou ze eenig vermoeden hebben? Je kon nooit weten. Die zoogenaamde onverschilligen waren soms juist niet te vertrouwen.

‘Nou... een “geheim” is een beetje sterk. Maar je moet er toch maar niet verder over spreken. Een nieuw-op-te-richten gemeenschap. 't Is opgekomen... ja eigenlijk bij mij voornamelijk. 't Is nogal een aardig idee, al zeg ik 't zelf. Verder kan ik je er nog niks van vertellen. Je begrijpt dat ik erbij dien te wezen.’

‘Nou vent, als 't moet....’

Hij verwachtte het onvermijdelijke stereotiepe vervolg. Maar 't bleef uit.

‘Ja, 't mòet’ - zei hij toen met een zucht, maar ze bemerkte niet, dat er iets bijzonders klonk in zijn toon.