Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 19

[p. 17]

Nederlandsche opgravingen in Griekenland
door dr. C.A.A.J. Greebe.

Ithaka! Wie kent niet ten Westen van Griekenland het kleine door de sage omweven eiland? Hoeveel oudheidvorschers en geleerden hebben de schamele herders op de grootendeels kale rotshoogten reeds aan hun kusten zien landen om onderzoekingen te doen op het vermeende vaderland van Odysseus of Ulysses, den vele eeuwen vóór Christus in de oud-Grieksche poezie van Homerus bezongen held? Men



kent de bekoorlijke sage. Men weet waarom alle koningen van Griekenland, onder aanvoering van Menelaus' broeder Agamemnon ten strijde trokken tegen het machtige Troje. Tien jaren lang duurde het beleg. Dan werd Troje genomen, Helena teruggebracht. Maar velen der Grieken vonden een jammerlijken terugkeer. Agamemnon werd bij zijn tehuiskomst vermoord. Anderen moesten de zwaarste beproevingen doorstaan. Het meest van allen had Odysseus te lijden, de ongelukkige koning van Ithaca. Zijn avonturen zijn bezongen in de Odyssee. Wie herinnert zich niet dien rijkdom van verhalen: van het éénoogige reuzengeslacht der Cyclopen, van den verleidelijken Sirenenzang, van de onbeschaamdheid der vrijers, die gedurende Odysseus' afwezigheid zijn trouwe gade Penelope het hof maken en goede sier spelen in zijn paleis - om van zoovele andere kostelijke episoden niet te spreken!

Velen hebben het een ijdel pogen genoemd om wat, naar hun oordeel, de vrije phantasie des dichters had geschapen terug te willen vinden in de werkelijkheid. Anderen hebben op grond van de nieuwere onderzoekingen op het gebied van de vergelijkende godsdienstgeschiedenis en op mythologisch terrein trachten aan te toonen, dat de heldenstrijd dier oude epopeeën in veel gevallen oorspronkelijk niet anders geweest is dan natuursymboliek. De Triomf van het Licht op de Duisternis, de Jacht van de rusteloos voortijlende Wolken des Hemels - ziedaar het thema, waaruit naar veler meening de verbeeldingskracht des dichters historie spon. Zoo hulden in den loop der jaren bij het aangroeien der mythe de oude Goden zich steeds meer in menschelijke gedaante. Godenhuwelijken werden tot amourettes verlaagd. Zoo is het ternauwernood aan twijfel onderhevig of Helena is in een voor-periode eene Lichtgodin geweest, wier tijdelijke afwezigheid geweten werd aan haar roof door de Daemonen der Duisternis. De Koningin des Hemels wordt eene koningin te Sparta, haar roof door de Machten der Duisternis eene romantische schaking door een oosterschen prins.

Een nederlandsch geleerde Dr. Vürtheim heeft er op gewezen, dat ook de voorgeschiedenis van Odysseus moeilijk een andere kan zijn geweest dan die van een God des Lichts. Wie zal zich dan vermeten op aarde

[p. 18]

het tooneel terug te willen vinden van hetgeen oorspronkelijk zich afspeelde aan den hemel en in de atmospheer?

het terrein van de opgravingen.

En toch - de spade van den oudheidvorscher heeft duidelijk aangetoond, dat een historische kern aan de Homerische gezangen niet te ontzeggen valt. Heinrich Schliemann was de pionier: de eerbiedwekkende energieke man, die van een armoedigen loopknecht zich wist op te werken tot een groot handelsman en eindelijk zijn enorm vermogen in den dienst der wetenschap stelde en naar Griekenland toog om daar zijn lang gedroomde opgravingen te ondernemen op de plekken, waarvan hij in zijn lievelingsdichter Homerus had gelezen. De onderzoekingen, in blinde geestdrift door hem begonnen, en eenigen tijd geleden met zulk een bewonderenswaardige methode en vastheid door Wilhelm Dörpfeld, den genialen leider van het Duitsch-archaeologisch instituut te Athene, voltooid, hebben aan een ieder de overtuiging geschonken, dat aan het verhaal van Troje's val eenmaal een historisch feit ten grondslag heeft gelegen. Een Homerisch Troje is terug gevonden. Waarom ook niet? Zijn niet eveneens in de Nibelungensage mythische voorstellingen gelijk die van Siegfried en historische verhalen als van Attila en de Bourgondiërs samengesmolten? Geen wonder dat de verleiding groot was om een poging te wagen ook iets van een woonplaats van Odysseus terug te vinden. Dit geschiedde door onzen landgenoot Mr. A.E.H. Goekoop. Eenige jaren geleden begon hij, bijgestaan door Wilhelm Dörpfeld zijn onderzoekingen op het eiland Ithaca. Waar toch kon anders de Ithacenser hebben gewoond? Intusschen, de nasporingen hadden niet het minste resultaat, zoodat de vruchtelooze arbeid ten slotte Dörpfeld mismoedig de vraag deed stellen of men den goeden weg wel ingeslagen had. Nieuwe aandachtige studie van Homerus'

[p. 19]

dichtwerk en nauwkeurige onderzoekingen betreffende de oude geographie vestigden eindelijk bij Dörpfeld de overtuiging, dat het Ithaca van Homerus heelemaal niet het huidige Ithaca zal zijn geweest, maar het een weinig noordelijker gelegen eiland Leucas. Wat heeft deze Ithaca-Leucas theorie reeds een beroering teweeg gebracht en de geleerde wereld in voor- en tegenstanders als in twee kampen verdeeld. En zie! daar komt thans Mr. Goekoop ons vertellen, dat met het Ithaca van Odysseus noch het tegenwoordige Ithaca noch Leucas, maar een deel van Kephallenia moet zijn bedoeld. Dezer dagen mochten wij zijn in het Fransch gesteld pleidooi voor zijne hypothese ontvangen. Of Mr. Goekoop thans het doel getroffen heeft? Ik denk, dat vele philologen ook onder het lezen van zijn brochure bij de interpretatie van menig Homerisch woord een bedenkelijk hoofdschudden voor als nog niet zullen kunnen onderdrukken. Toch zal een ieder moeten toegeven dat Mr. Goekoops onverpoosde en serieuze arbeid en vaak vernuftige combinaties aanspraak maken op onze onverdeelde aandacht en eerbied. Reeds zijn vele graven blootgelegd. In April 1909 zullen de opgravingen in het groot worden hervat. Wij wenschen Mr. Goekoop van harte succes toe. Met belangstelling zullen wij de resultaten van zijn nasporingen afwachten. Eere den man, die daarginds, waar de groote mogendheden op ruime schaal de onderzoekingen naar de overblijfselen der oudheid sinds jaren voortzetten, op zulk een onbaatzuchtige wijze geheel op eigen hand de eer ook van ons vaderland hoog houdt!

arbeiders aan het werk.