Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 18

[p. 359]

Populaire kunsthistorie.

Collection des Grands Artistes des Pays-Bas. G. van Oest & Cie., Bruxelles.

Ik geloof niet, dat wij de verschillende auteurs onrecht aan doen, nòch de uitgave der heeren G. van Oest & Cie. kleineeren, wanneer wij, beoordeelende de reeds verschenen deeltjes, deze serie aanduiden als bijdragen tot populaire kunsthistorie.

Wij toch willen hiermede geenszins een minderwaardigheid bedoelen, doch er slechts mede aanduiden, dat hier niet gezocht is, voor het meerendeel ten minste niet (het boekje over Quintijn Metsys maakte er misschien een uitzondering op) naar nieuwe bewijsgronden om het werk van dezen of genen meester nader té kunnen documenteeren of op hunne levensomstandigheden een nieuw licht te kunnen werpen; maar dat er getracht is, aan de hand van bestaande gegevens een beeld te geven van het leven en werken van enkelen der meest belangrijke Nederlandsche kunstenaars.

Immers Gustave Van Zijpe, de schrijver van het deeltje over den Delftschen Vermeer zegt in zijn voorrede: ‘Ce petit livre n'est point une étude savante. Son auteur n'a pas la prétention de faire oeuvre d'érudit. Il n'a point fait de recherches dans les archives; il n'a point eu le dessein d'augmenter la documentation commencée par des historiens de l'art et que d'autres historiens compléteront peut être. Il a simplement réuni des renseignements déja publiés, des hypothèses déjà formulées par Bürger, par Havard, par Obreen, par M.M. Bredius, de Stuers, Hofstede de Groot, Martin, d'autres encore; et il a essayé d'ébaucher le portrait d'un très grand artiste, de caractériser une personnalité puissante, de dire pourquoi elle mérite, entre toutes, l'admiration enthousiaste et le respect’.

En hiermede neemt hij dus geheel het standpunt in van den populairen-kunsthistoricus, den schrijver, die aan leeken de schoonheid wil doen kennen van schilderkunst, van beeldhouwkunst, van architectuur, hun een inzicht geven in het werk van dezen of genen grooten meester, zonder in een zuiver wetenschappelijke bronnenstudie te vervallen

Dat er in dezen tijd belangstelling is voor kunsthistorie, in bevattelijken vorm medegedeeld, dat er behoefte bestaat aan soortgelijke boekjes als de ‘Collection des Grands Artistes des Pays-Bas,’ wij twijfelen er geenszins aan, wetende hoe er een zucht bij het publiek is naar meer aesthetische ontwikkeling. Het kan zijn, dat wij hier met een voorbijgaande modegril te doen hebben, maar bij velen toch zit het wel iets dieper, zij voelen, dat bij de opleiding, hetzij op de scholen als elders er nooit een oogenblik aan gedacht is, ook hun smaak, hun bevattings-vermogen voor iets moois te vormen, laat staan gepoogd is hun iets te doen begrijpen van de schoonheid in uitingen van beeldende kunst. En al voelden sommigen bij het doorwandelen in Musea eens iets voor dit of dat schilderij, zij konden er zich dan meestal geen rekenschap van geven, waarom zij het mooi vonden, òf zij verlangden naar meerder bijzonderheden dan een Museum-Catalogus geven kan, wat van zelf dus leidde naar een kunsthistorie voor leeken.

Opmerkelijk is dan ook zooals Jean de Bosschere zegt in zijn boekje over Quintijn Metsys dat door de tentoonstelling te Brugge eenige jaren geleden gehouden, velen eerst tot het besef zijn gekomen van de schoonheid der Vlaamsche en Hollandsche Primitieven, dat er belangstelling is gekomen voor het werk van Metsys, van Memlinc, van Bouts en meer anderen.

Een serie-uitgave, als bovengenoemde zal dan ook zeker aan velen welkom zijn, vooral daar zij, naast een tekst die aangenaam is om te lezen, die goed is, zonder tot dorre documentatie of schoolmeesterij te vervallen, een groot aantal illustraties bevat, die een duidelijk overzicht geven van het werk van den besproken kunstenaar.

Een viertal deeltjes zijn thans verschenen, gewijd aan Quintin Metsys, Thiery Bouts, Pierre Breughel l'Ancien en Vermeer de Delft, terwijl nog in voorbereiding zijn, monografieën

[p. 360]

over Hans Memlinc, Lucas de Leyde, Hugo van der Goes, André Beauneveu, Antonio Moro, Les Neerlandais en Bourgogne en Les Miniaturistes de la cour de Bourgogne.

Jean Bosschère's studie over Metsys is wel iets meer dan een bloote verhandeling. Allereerst begint hij te tornen aan de wel wat legendarische verhalen van den smid die om zijn aanstaande vrouw en schoonvader te believen schilder werd, en aan den beroemden vlieg; terwijl hij ten slotte op aesthetische gronden enkele attributies in twijfel trekt. Ook de meening hoewel vrij aannemelijk als zou een zelfportret van Metsys op een der luiken van de ‘Legende’ te Brussel voorkomen lijkt ons niet onbelangrijk.

Over Thierry (Dierck) Bouts schrijft Arnold Goffin, en hij doet geen onverdienstelijk werk door dezen kunstenaar meerdere bekendheid te geven. Een kort overzicht der tijdgenooten van Dierck (den oude) gaat er aan vooraf, en voor zoover die waren na te gaan eenige levensbijzonderheden. Een paar reproducties naar schilderijen van Albert-Bouts en Dierck; beide zonen doen een duidelijken invloed van den vader op den zoon zien, zoo zelfs dat dit meermalen tot verwarring aanleiding heeft gegeven.

Over den Delftschen Vermeer, den kunstenaar die, dank zij de aankoop van ‘Het Melkmeisje’ zich op het oogenblik in ongewone populariteit mag verheugen, heeft Gustave van Zijpe in het vierde deeltje geschreven met een enthousiasme, dat dit boekje tot een aangename lectuur maakt.

Na een korte levensbeschrijving, waarin Vermeer als ‘un inconnu’ wordt aangeduid, en de schrijver ons herinnert aan de zeer lage prijzen die Vermeer's schilderijen bij zijn dood en zelfs langen tijd daarna opbrachten, krijgen wij een overzicht van zijn werk en aan het eind een opgave der schilderijen die thans definitief door kunsthistorici op naam van Vermeer gesteld zijn.

Het is een aardige serie die de heer Van Oest heeft voorbereid. Uitstekend verzorgd met goede autotypien, en voor zoover verschenen, geschreven op een wijze, die mij toeschijnt juist te zijn, wat het publiek voor dergelijke uitgaven hebben moet: helder en duidelijk een inzicht gevende in het werk van dezen of genen kunstenaar, zoodat de lezer, die zich niet vermag te verdiepen in omvangrijke kunsthistorische werken toch door deze boekjes een voldoende aperçu krijgt om den kunstenaar te leeren begrijpen en waardeeren.

Waar de uitgever door deze ‘Collection des grands artistes des Pays-Bas’ ongetwijfeld velen aan zich verplicht, daar zouden wij hem in overweging willen geven, eens na te gaan, of niet een dergelijke serie omvattende verschillende kunstambachten tevens vatbaarheid zou hebben. Wij veronderstellen dat juist in dezen tijd essays over edelsmeedkunstenaars, porceleinschilders, houtsculpteurs, enz. enz. belangstelling zouden wekken, vooral als zij waren uitgegeven op een wijze als bovengenoemde serie.

R.W.P. Jr.