Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 18

[p. 199]

De val van Tinus
Brabantsche schets
door Marie Gijsen.

Breede geul licht blaakte onder door de staldeur en geniepfijne straalpriemetjes schoten door spleten en gaten alsof er, met 'n spuit, glans door 't duister gespoten werd. Het blonk op 't staal van ringen waaraan de beesten gebonden waren en op koperfiguren van de paardenhalster. Omtrekken van wittige koeienkoppen lijnden tegen 't duister af en 'n paar groote paardenoogen glimmerden fel. Ongeduldig balkten de dieren, rukten aan hunne rafeltouwen en struizelden met ligstroo. Buiten pieperden onzeker uitgebrachte vogelgeluiden totdat 'n vink er opeens met 'n paar wakkere, aanmoedigende stooten resoluut doorheensloeg.

Met vlugge, rukkende beweging was Tinus eindelijk uit z'n slaapkooi boven de paardenruif geklauterd. ‘Verduld, 't mot al loat zijn... vooruit, vooruit... joa, 't is al loat. Hij opende; de staldeur gaapte wijd. Zoo, uit dompig zwoele, schemerigen hal stond ie daar ineens door vollen glorieschijn van licht als bevangen, 'n lichtfeest zoo kleurenhel dat z'n geloken oogen knipperig trillerden. Buiten trokken sluierdunne nevels op en dauwfrisch kraalde over 't jonggroen de versche morgen. Teerblauw kleurde al door 't luchtig paarlgrijs van den glansdoorschoten hemel waarin de maneschijf al bleeker, al zwakker, al ijler werd. In den wijden boomgaard, boven 't nieuw gras bloesemde het: duivenblank, hooge peren en volle kersen, rosigwit 't oude appelgeboomte waarvan forsche kronkeltakken slangerig groenzwart in 't zoete bloemendons omkronkelden. In wazige verte flauwde een lange ris populieren hoog rank als 'n processie van rijzige vrouwen in sluiers gehuld. Kippen kwamen op den dries; ze schudden hun schuimig witte veeren en klapwiekten zich wakker, zware roomkleurige eenden waggelden om den poel en kwebbender en slokhapten kroos uit 't vertroebelde water.

Joa hij was loat; de zon kwam al aan den hemel. Effekes kijken toch moar. ‘Haauw doe!’ dreigde hij Siene, de zwarte merrie die ongeduldig in z'n vest beet. Hij loerde door 'n kier van de gesloten deur die in 't woonvertrek uitkwam. Neeë, ze was er nog nie Hilleke, nog niks te zien. Hij ging terug naar z'n beesten die hoornschurend langs de palen streken, en liet ze drinken; dan waschte hij z'n hoofd in een emmer water onder de stalpomp. Hij was 'n frissche boerenkerel, zongebrand, goed gebouwd en flink gespierd.

Met 'n klinkgemorrel werd de deur geopend en Hille kwam te voorschijn. Hij greep haar achter de gauw weer toegesmeten deur ongeduldig aan, duwde z'n nog vochtig gezicht in de ronde wangen en zoende drie, viermaal de biefstukroode lippen. Ach... ach, ge zijt toch zoo'ne malsche... zoo'ne... malsche!’

Ze giechelde, zoende terug, klemde zich even aan hem vast en ging dan vliegensvlug naar buiten waar kippen en eenden om haar heen krioelden allemaal de kraaloogjes op den gerstbuil gericht. Met hare kreeftroode handen strooide ze volle grepen gerst onder hen uit. ‘Doar, sloekers, doar! doar!’

‘Genog, genog,’ kwam moeder achter haar aan. ‘Ze zuuke en vynde genog,’ pruttelde ze den buil dichtsnoerend.

‘Nou, moar dà besciet niks nie veur zooveul.’ Tinus ging weer naar de beesten. 'n Veulen van enkele weken oud, met 'n fijn kopje dat aan 'n hert denken deed stoeide langs hem heen en dartelde tusschen de koeien. Hij maakte de touwen los en leidde zijn beesten naar den kamp.

Dan hà ie altijd goei scik as ie Hille zoo is gevat hà; ja jong, hij was maar wà goed af heur, neeë hij hà 't noît nie gedacht want ach mins haauw de der stil af, wà was 't toch gewest mè hem... as ène koalen hals mè niks op zak de weeg op gezet en dan mò ge oe sterk vuulen en knuist aan 't lijf hebbe.... La kijke... joa da waar nou vijf moand, neeë over 't half jaar dà ie 't nie gehad hà... nog dieeën enkelen keer maar toen hà niemans er arg in gehad, niemans; 's merregens vruug toen ie op wou stoan was ie neergesmakt op 't strooi van Siene en toen ie weer bij z'n eige kwam was er nie-

[p. 200]

mans nog in den stal en Siene besnuifde hém. Als 't nou toch is zoo bleef en 't kwam noît meer trug; wà'n zègen wa'n grôte genoade zou 't zijn. En de vrouw mocht 'm geer, joa verduld omdà ie deksels 't oog op alles hà en nog 't meest op Hille... en dan... mè Hille's trouwe; zoo'ne goeie, malsche... joa, nou, zoo'n scôn vond de in heel Zanddijk nie, gink er moar na zuuke; d'r was al mennig oog op geleed. Ge kon nie van d'r afscaaie as ge bij d'r waart. Nou 't zou aan hem nie legge; hij zou d'r z'n eige kapot veur werreke.

Toen hij weer op de hofstee kwam scheen de zon al door de vensters. In het woonvertrek vielen zonnevlakken door de platgesnoeide linden en een straal priemde op goude bessen die onder 'n glazen stolp tusschen venijnigroode rozen en bolletjes-blauwe korenbloemen nevens 't madonnabeeldje, op 'n kastje pronkten.

In 't donkerst hoekje zat 'n oud verrimpeld mannetje met tanige, slappe wangen, suffe oogen en hanglippen waaruit 'n pijp haakte die als in 't profiel meegelijnd was. Hij sneed 'n aardappel aan schijven en legde die voor zich neer.

‘En alle heiligen?’ dreunde 't uit 't dompig kelderkamertje.

‘Behoedt ons!’ riep Hilleke van buiten uit.

‘Van alle kwalen?.... Ge bidt nie trug!’

‘Nou joa, ik mot de geit goan melleke, doe de gij 't moar allennig!’ klonk het uit de schuur.

‘Wà ben de nou weer aan 't knoeien mè errepels; nog sund,’ zei moeder de koffiepot uit de hand zettend om de aardappels uit z'n bereik te nemen.

‘Knoeien, knoeien, hè, hê,’ piepte 't mannetje, dà's geene knoei: dà ben de gij, wees ie op de dikste schijf, dà's ons Hilleke en dà's ons klain Tônie, hi... hi.’

‘Ach, ach wà is toch ene mins die van z'n verstand is,’ hoofdschudde ze.

‘En nou vrij ik mèt de moanescijn, as vader en moeder na’....

‘Hille Hille, nog veur dà ge eensis gebeje het, zondige liedjes te zingen, dà's toch grôte scand.’

Nou joa, 'k bin ok geene kwèzel,’ kwam Hille binnen met 'n blanke meidoorntak in de hand waarmee ze Tinus op de wang stekelde. Ze had 'r blonde haarknot tegen de witte hals ineengewrongen, de mouwboorden bedenkelijk ver omhoog getrokken over forsche, roode armen.

‘Doar hoef de nog geene kwèzel veur te zijn. Doar dà's veur bij Lievrouwke te zetten.’

Tonia kwam van 't kelderkamertrapje af; ze was bleekjes en klein, had 'n nietig, smal hoofdje, wat schuin overhellend en 'n zwarte bestrikte muts op.

'k Hè toch zoo oarig gedreumd, ach zoo oarig: dà 'k te beevaart waar gegaan en dà alleman truguit ginge en ik heelegansch allènnig gink furt... zonder te treeje.’

‘Da was 'n meroakel!’ riep Hille de handen omhoog brengend.

‘Pofferdikkie joa, 'n meroakel!’ riep Tinus die Hille in 't oog hield en naast 'r neerstreek.

‘Joa as 'k 't nie gedreumd hà, as 't woarheid waar, was 't zèker 'n meroakel.’

‘Dan wier de gij nog is ène keer veur zoalig verklaard.’ zei moeder, sliertjes vet op 't brood smeerend.

‘Nou 'k bin moar ène zondige mins’, verzuchtte ze.

‘Gij zondigt nôit nie. Ge durft nog geene jong oan te kijke Kèk, kèk mijn is oan as ge durft?’ vroeg ie z'n gezicht ver over tafel noar Tonia gericht. ‘Dàr bedde scrik af’.

‘Nou scrik, scrik....’

‘Zijn de beesten in de kamp? Het Siene de kluis oan. Hedde 't verreke gevoejerd?’

‘Joa, toch... joa.’

‘De pinne zijn gelijk uit de reif hè 'k gezeen, veur dà 't groes d'r afgeet, dan mot....’

‘Hè 'k al gedoan... steet klaar, mè neië hoùtere pinne d'r in gemakt; hè 'k eiges gedoan’.

‘O nou vooruit dan. Mekeert er niks oan de zeis? is ze nie ingeroest?’

‘Toch nie, 'k hè ze gesmeerd af en toe, ze blinkt er verduld bij, neeë we zulle d'r ène malschen snit afhoale. 't Zal braaie zijn doar op 't blakke veld!’

Ze baden voor hun koffie en brood; de vrouw met breed gespreide ellebogen op tafel, oud vadertje deed niets dan kruisjes slaan, Hille mompelde wat, Tinus morlde met

[p. 201]

z'n slap-flodderige pet tusschen z'n breed getopte vingers en Tonia met 't hoofdje diep op de borst, nog even napeinzend toen alle hongerigen aangevallen waren.

Zonneschijntjes tusschen de boombladeren schitterden in 't tintelig blauw van Hilleke's oogen; ze verschoof telkens om de zon te ontvluchten, meer en meer naar Tinus ‘Akelike zon!’

‘'k Hè wel zoo geer 'n takske kruinagel,’^*) zei Tonia de meidoorn beruikend.

‘In den hof van Lusters wasse d'r genog.’

Ieder ging aan 't werk. Hilleke ging naar de koekamp luid rinkelend en jengelend met de melkemmers. Oud mannetje pluisde met beefhanden bloempje na bloempje van den meidoorntak, altijd maar sabbelend aan z'n pijpje en zeurend denzelfden spreuk:

‘Eèn mensch weet zijn einde niet. Gelijk de visch door den angel en de vogel door den strik, zoo wordt hij verrast door den dood.’

Tonia sloeg de kardinaal om en nam 't kerkboekje onder den arm om naar de vroegmis te gaan.

Binnenshuis bracht moeder alles aan kant, met overgrooten ijver en haastige bereddering veegde ze de plavuizen en strooide zand met bestudeerde figuren.

Tinus ging in 't aardappelenveld ‘duppen,’ achter den dries; 't zou werm worden, nou verduld, òf 't, d'r was geene wijnd en 't zand was zoo heet dàt de been d'r in braaie gingen. Geknield wroette hij tusschen de loofrissen door altijd in strakke spanning om geen lootje van 't jonge-groen te knakken. Zijn uitgezette knuisten harkten en rukten in de mullige zandaarde; de hoopjes onkruid legde hij aane ééne kant en 't zand dotte hij hoog tegen de pollen op; ‘dan waste ze bèter’ want 't was ok zoo'n teer spulleke die rooilitjes, hij zou ze nie meuge, hij had nou geer zoo'ne stèvige wolkammer, moar 't was merktgoed en dan teul de wà 't veurdèlligst was, dà sprak van eiges. Verduld wà wierd 't heit... brrr... Had ie ze'ne kruik woater moar meegevat en die heurze die konne stèke en dà gloeiige stof van de grond dà propte in den kèl op en zooveul nittele^*) dà was meer as arg ze staken oe de hand een en al blaajer. Hè toch maar effekes noar ène van die slooier om 'n sloepke woater’ - en hij veegde z'n handen aan de broekspijpen en over z'n voorhoofd. 't Vurig zonnegloeien van den bodem kaatste brandend in z'n oogen die pijnlijk knipperden. Hij klotste naar 't slootje dat 't bouwland begrensde en in 'n kuiltje van z'n aardehanden, geulde ie 't warme vocht naar binnen. ‘Neeë, 't smakte niks nie,’ verzuchtte hij tegen 'n koedrijversjongen aan de overzij die 'm aanhoorde met 'n gezicht waar de kalfachtigheid uitbleèrde.

‘Neeë, niks nie,’ herhaalde de jongen met 'n vervaarlijk mes z'n stok afschilferend.

‘Nou moar weer veuran moake. - Hè 't zwèt konne ze 'm wel vringe uit de kleer. Wà of Hille nou dee? Met de beeste was ze d'r afgescaaie, al lank... nou waar ze oan 't buttere^†). Hè 't was toch zoo leutig zoò; 't was zoo pelzierig dà ie zoo duk most prakkezeere over Hille's, over z'n maid, z'n eige maid die vruuger of loater met 'm trouwe gink. Zooas al dieë ander jong: Zondags gingen ze naar de're maid en 't avond 'n uurke naar de're en ze hadde proat over de're maid, ze trakteerde d're maid. Hij ha dà nôit gekonne, nôit nie. Ze lusten 'm nie; al hà d'r ôit is ène een goei oog op 'm gehad; as ze 't wiste van 'm, kèke ze nie meer na 'm um. En hij hà moar motte heure en zien dà Janne en Driek en Keese, joa alleman, vree. Maor nou hà ie dan toch ze'ne Hille, joa fel eender zoo goed as 'n ander, z'n eigeste Hille die gek op 'm was, nou of z'm lustte.... Zondaggenavond nog zoo is effekes om dieë deur; hè ze was zoo'ne malsche en wà 'n goèi maid was ze. Nou, moar weer veuron moake. Van den avond wierd 't goed, dan gink de vrouw mè Tônie noar de rôzenkrans bij Pesters die te volle bediend waar en dan was ie mè Hille en merrege waar 't Woensdag: Bossche-merkt mè Hille opraaie. Al 't jonkgruun afsnije, en oploaie; dan most ie moar om drie op, dar hielp niks an.

*) Sering.

*) Brandnetels.

†) Karnen.

[p. 202]

Buiten was 't 'n avond van manezilverglans, in stilzachte atmosfeer versmolt zoetheid van bloemengeur. Vreemd en lichtend kruinde boomgaarden sneeuwigblank boven 't flossig jonggroen van beukenheggen waarin satijnglanzingen speelden. Nachtvlinders doolden tusschen 't geboomte in 't voorbij fladderen hier en daar 'n kelkje even aantoetsend als kusten ze de zoetbloemige hartjes. In de wegkromming stond 'n schuingegroeid zilverstammig berkje, 't chevelureachtig fijn loover als gestrooid over teere twijgjes, hing stil neer, elk driekant blaadje lijnde donker af tegen den lichtenden hemel; 't stond daar tenger en alleen als 'n ragfijn sierboompje.

Tinus was buiten gekomen en uit 't kelderkamerraampje kwam 't blonde hoofd van Hille gluren, nu geleek ze fijner en teer: 't harde rood van mond en wangen was wat vervaagd, de ruwe contouren iets verweekt in 't bleekzilverlicht.

‘Ach ach... wà is 't toch scôn buite. Strakskes floot de malder^*) nog.’

‘Dà zal wel zijn,’ zei Tinus zoo dicht mogelijk onder het raampje. ‘Kom nou buite, kom nou? 't Is toch zoo lekker locht, ge bekomt er af’.

‘Ach neeë... veur de proat nie.’

‘Niemans ziet 't. Kom.... Zà 'k er oe uitbeure?’ fluisterde hij opklauterend met klompepunten tegen de muur.

‘Neeë, ik durf nie... 't is kloaren dag buite. Gèf is zoo'ne kernèllesrôs?’

Hij trok 'n pioen voor haar af, die in 'n bosje onder 't venster roosde.

‘Nou joa... moar heur is Hille... 'k zeg 't ou nou toch ineene... ge meugt 't... we meugen 't aan moeders zegge.’

‘Ik durf nôit niet,’ lachtte ze hoofdschuddend en ze blies de pioen verder open.

‘Nou, we stèken er den gek toch nie mee zou 'k denken?’

‘Dà nie; 'k wil 't wel wète, dà is 't nie witte... moar... moar....’

‘Wà dan, wà dan toch?’ vroeg ie angstig naar d'r opkijkend. Ze most is wà geheurd hebbe... van vruuger, van z'n overvalle; 't kon is in de proat te pas zijn gekomme... uit Rietheuvel kon ze iemans gesprôke hebbe.

‘Wà dan toch? Of meug de me nie?’ vischte hij toen ze bleef zwijgen.

‘'k Zou oe nie meuge?’ lachte ze d'r hoofd verder en verder uitstrekkend, de armen naar omlaag, de handen onder z'n kin samenvattend.

Hij friemelde en stritselde met hare handen langs zijn gezicht en kuste bijterig de volle dikke vingers. ‘Kom d'r uit... wacht moar, wacht nou, 'k beur oe, wacht!’ riep hij aanpakkend.

‘O neeë, neeë!’ gilde ze en plagend schoot 'r hoofd weer naar binnen.

‘Hedde dan nie geer dà 't oan de weet kumt. Hedde daar scrik af?’

‘Toch nië.’

‘Nou dan?’

‘Och... om moeders witte wel... die kan 't nie zoo lije,’ zei ze pluizend aan de pioen en telkens 't hoofd weer naar binnen rukkend.

‘Nou, moar z'is toch ok jonk gewèst’, beweerde hij zich klampend aan 't zinken gootpijpje en trachtend naar boven te werken; maar hij kwam niet hooger en Hille lachte maar. Van om den hoek nam hij een tobbe, keerde die om en ging er op staan, telkens verloor hij z'n evenwicht, stond dan wat te balanceeren, maar hij was zoò, dicht bij Hille.

‘Nou, wat meen de gij dá moeders zegge zal?’

‘Durf de gij 't zegge?’

‘Ikke wel... of mèn de gij da ze me nie geer bij oe ziet?’

‘Neeë toch nie. Ze ziet ou geer dà wèt 'k goed: veurverlèje wèk toen kwam 't nog zoo in de proat te pas waar, toen zei ze: “Wa hè 'k toch vruuger ène trubbel gehad mè al die errebeiers en nou mè Tinusse geet 't alles van eiges.”

Nou, moar heur is effekes... 't is toch geene scand waar, dà we... vooruit, dà we aan trouwe denke.’

‘Dà is 't zèker nie. Dà meug de nie!’ lachte ze, z'n hand vasthoudend die langs haar arm kriewelde.

‘Wel ikke? Ik zal 't zegge... merrege... 't avond... strakskes... nou doalijk....

*) Meerl.

[p. 203]

vooruit we gaan d'r tège! Goa de mee?’

De deur piepkraakte open, Tinus liet zich omlaag vallen. Oud vadertje schalkte om den hoek met wijd uitgevingerde hand draaiende naar Hille toetredend... Hi, he, gij doar mè tiere lantierlantijntje! Gèf me 'n lampe, 'k zit nog in donkere, 'n vlammeke om 't pijpke op te stèke, Hille, Hille, Hil?’ Zoo strompelde hij treedjes weer af.

‘Strakskes kumt Tônie die stekt d'r keersken aan bij Lief-vrouwke. Doar hedde 'n scôn cernèllisrôs. Ik goa effekes.....’

‘Nie wegleupe en mijn allènnig loate zitte, 't ben bekant gevalle in de stal... Och, och, 'k val nog 's heelgansch uitmekoare,’ dreinde hij met zeurig piepend stemgeluid.

‘Nou ge zult nie valle, bidt maar 'n vader onske en kijk, 'k hè 'n builke, dan krijg de enen babbel... doar twee.’

‘Joa joa nog ène dan zal 'k hier in 't hoekske stillekes zitte en dan vat ik dees 't oavond in mijn bedde?’, vroeg ie smeekend naar 't zakje babbelaars zijne handen krommend.

‘Doar dan, 'k ga moeders tège, ze kumt oan de bocht!’ riep ze de karnemelksche pap nog even te vuur zettend. As ze trug kwam was 't nog tijd zat veur d'errepels. En zingerig lachend ging ze naar Tinus die in ongeduld wachtte.

Daar kwam 't volk al van de Rôzekrans aan kleine troepjes die zich verspreidden in maanverlichte paden en laantjes Moeder kwam heel langzaam met Tonia achteraan. Ze keek vreemd op, Hille met Tinus samen te zien. Verlegen schopte Hilleke 'n steentje voor zich uit en trok aan takken en sprietjes van 't rijshout aan de wegkant.

‘Wà hè we nou?!’

‘Zà 'k oe zegge moar ge mot nie kijve want 't ga recht af mè ons. Ikke en Hilleke, waar nou,’ met 'n schuinsen blik naar Hille... ‘hebbe zin in mekoare!’

‘Wel wèrlichs!’

‘Joa we mène mekoare goed.’

‘Wel mèroakels!’

‘Nou, maar heur is moeders, ge hè altijd gestuit^*) over Tinusse joa joa da's woarheid,’ verklaarde Hille lawaaierig pratend.

‘Wel hè 'k van me lève!’ riep Tonia de handen omhoog.

‘Of ge most er nou teuge zijn, kèk omdà 'k moar ênen errebeier bin.’

‘Lieve God neeë heur de; boerenzônen die d'r werm inzitte die hedde hier nie gezoaid. Nou, 'k mot 'r nog is over prakkezeeren.’

‘Tinusse en Hille, dà hà 'k toch nôit nie gedacht en 'k hè toch al wà duk gebèje om ène zoalige staat veur ons Hille.’

Nou 't was ène jong die hande, aan 't lijf hà, ène werkèzel en geene pruver, ène die hart veur z'n werk hà en die den boel bij mekoare hield; veul geerder zag ze Hille mè Tinusse as mè de postboî die ok zoo'ne grôten trek in Hille hà, maar dà was niks gedoan, neeë zoo'n koal heerke, dà telde ze nie. Hille most er ène ‘die den grond ingink’^*) Nou en as 't ôit tot ènen trouw kwam dan hoefde ze Tinusse niks meer te gève veur enen huur; de kost van 't ète kreeg ie toch, nou joa en wà kleer dà was 't argste nie, liep moeder te denken terwijl ze 't jonge paar in 't oog hield.

In 't wijde lage vertrek speelde maanlicht vlekken door de zacht bewegende lindetwijgen op den grond en langs 't muurwit. De pap borrelde over, liep met witte geultjes en scheuten langs den roeterigen pot en siste in 't vuur, 'n flauw zure damp wasemde in volle dikke walm op.

‘Veuls te fel vuur, ge het er den kop ok nie bij gehad,’ zei moeder 't deksel afnemend.

Tonia ging naar 't opkamertje om 'n keerske ‘op te stèken,’ en Tinus pakte Hilleke hartgrondig beet en draaide met 'r rond.

Oud vadertje dook uit z'n donker hoekje en zong met z'n hoog bibberstemmetje: ‘En draai het wieleke nog er is om.’

‘Nou maar, heur gullie mot geen argernis gève!’ riep Tonia.

‘Neeë moar nou hè 'k toch zoo'ne scik, nou zou 'k toch wel zes voet hoog kenne danse en gij Hille?’

Ze had bij 't vuur in de pap geroerd en wreef met de besmeurde vinger boven z'n

*) Geroemd.

*) Veldarbeider.

[p. 204]

mond: ‘Dàr, 'k het oe ene snor gemakt... ach, moar 't zou oe toch verduld knap staan; nou ben de fel eender van gezicht as ènen heer... van 't heerevolk, kèk is Tônie?’

Hij wilde haar weer omvatten maar ze ontglipte lachend... ‘kèk is Tônie?’

‘Pak ze maar in de boutjes,’ kwam oud mannetje lachend en grinnekend naar voren en hij begon stijfbeenig te dansen.

Moeder had de muts in 'n bedstee gelegd, snoerde 'n scort voor en grisselde door de aardappelen-schillen of er niet te-dik gescheld was.

‘D'r legge vier klain knollekes op de mestfaalt, wie het die d'r op gegoîd?

‘Nou 't is nog al wà!’ zei Hille.

‘Joa, joa, ge mòt 't klain spul moar gaan verachte, dan kum de d'r nie, meske, zel de loater zelf wel gewaar wurden as ge d'r veur stoat, moar gij zou 't moar oan de stok stèke!’

‘We kenne wel danse zoo leutig as we zijn; en zoo'ne scik hebbe we... ikke en Hille!’

Tonia was in 't opkamertje waar ze 'n kaarsje aanstak en 'n bosje onderweg geplukte vogelkers in 'n bierglas zette bij haar Lievevrouwenbeeldje dat op 'n hagelwit doekje stond. Devotelijk knielde ze en bad terwijl de anderen joelden en dolden en moeder met kijverige stem er tusschen sprak.

‘Nou motte gij trakteere heur de?’

‘Verduld joa, ik goa trakteere: bier, bier mè suiker veur 't vrouwvolk waar nou? As we de kernemelksche pap geëete hebbe. Joa jong, dà doe 'k. Heur de Tônie!’

‘En merrege dan trakteert moeders op krentemik en... enne... spekstruif!’

‘Ken de begrijpe!’ riep de boerin.

‘Nou moar ikke trakteer dan goed heur de Tônie!’ riep ie en 't trapje opstuivend, viel hij in volle zwaarte voorover; 't hoofd kwakte op zij tegen de wand.

‘Wa's dà nou?! Wà doe de nou toch? Ze hebbe oe toch nie veul gegève,’ riep Hille.

't Licht van Tonia's kaarsje overscheen flauw z'n vaal gezicht met oogen waar enkel 't wit in zichtbaar was. De overschuimde mond was akelig verstrakt onder gemaakt snorretje waarachter nijdig knarsend de tanden klemden. Met korte rukken trokken de beenen stuipend omhoog. Witte maanlichtvlekjes schoven als zilverlachjes over 't neergesmakte lichaam.

‘Alle heilige sta ons bij!’ riep Hille.

‘Hij starft!’ schreeuwde moeder gebogen over Tinus.

‘Neeë hij zal mê optreeje gestuit zijn tegen 't trapke!’ meende Tonia.

‘Een mensch weet zijn einde nie. Gelijk de visch oan den angel....’

‘Ach voaders leg nie te kwèke.’

‘Och God hoe ijsselijk, ach hoe ijsselijk!’ kreunde Hille.

‘Meugelijk 'n overval!’ vond de boerin.

‘Zou... zou... zou den duvel d'r nie tusschen kunne zitte; dat hè 'k wel er is geheurd,’ zei Tonia achteruitwijkend.

‘Zà'k om den dokter?’ vroeg Hille.

‘Ben de gek. Eek, eek en sprankele mè waaiwoater. Gèf is 'n fleschke Tônie.... Vooruit dan.... Hij stoa me niks an.’

‘Ach hoe ijssellijk, hoe grimmelig! Neeë ik kan 't nie zien; da's nou zoo akelik,’ zei Hille zich afkeerend.

Schoorvoetend gaf Tonia 'n fleschje en moeder sprenkelde wat vocht met 'n palmtak over z'n hoofd en handen. ‘Gèf den eek.... Moak 't licht aan?!’

‘Joa, woar, woar mò 'k zuuke?’ vroeg Hille kommetjes op tafel verzettend.

Zwarte kater was met groote, ronde glansoogen komen aansluipen, en met uitgerekte nek en sleepstaart Tinus bijna genaderd. Telkens schokte hij in 'n achterwaartschen schriksprong op, wanneer 'n stuipruk 't neergeplofte lichaam bewoog. Eindelijk toch dorst ie naderen; snuffelde behoedzaam even aan de uitstekende voetpunt, trok zich dan terug en ging in gemakskalmte 't tooneel uit de verte zitten bestaren.

Eindelijk had Hilleke de azijnsflesch gevonden; moeder geulde in 't wilde weg maar wat over z'n gezicht. ‘Zie de... nou, nou kumt ie bij z'n eige.’

Scherpe azijnlucht mengde zich tusschen petroleumwalm van de blakende lamp.

Tinus spalkte groot zijn oogen open, kwam moeizaam overeind, zat 'n tijdje versuft op 't trapje en stond dan ineens weer rechtop.

‘Verscôte da we toch ware! zei de boerin. Ge kwam lellik te pas doar tége dieën houteren hoek.’

Z'n oogen zochten Hille.

[p. 205]

‘Wa is dà oakelik... dieën bruis op oewen mond waar toch zoo ijsselijk.’

't Is alweer over; 't is heelegansch niks meer,’ trachtte hij luchtigjesweg te zeggen.

Er werd spoedig naar bed gegaan; de karnemelksche pap smaakte niet, de traktatie bleef uit.

Niemand kon de slaap vatten, Tinus lag in z'n kooi boven Siene's ruif te snikken als 'n kind. En Hille dacht na: ze zag 'm altijd maar voor zich liggen: op 't trapke met z'n draaierig oog en dieë mond mè knoerstand en den bruis d'r dik op. Ze had 'm nog veur geene gulde 'n zoen wille gève, ach foei toch! Moeder lag uit te rekenen: hoeveel 't gruun op zou brengen merrege op Bossche markt, vijf- en twintig stuivers veur elke kurf; joa dà kwam er wel af; Hille wist 't goed aan de man te brenge. De raapstèl vijftien stuivers, de sloai: twee honderd krop bekant... dà waar, dà waar... as ze 'n krijtje hà kon ze 't op 't kaantje van de bedstee scrijve zoo licht waar 't van de moan.

Die knollekes zou ze nog van de mestfaalt wegvatte. Oud vadertje hoorbaar sabbelend op z'n babbelaar riep met z'n doordringend bibberstemmetje weer: ‘Een mensch weet zijn einde niet....

‘Stil toch dà meug de nie’, verbood moeder, ‘ge mot sloape goan heur de?’

‘Joa mè 'n tierelantierelantijntje!’

‘St ssst!’

En Tonia had er 't hare niet van: dà gestamp en dà gescok doar woar stellig toch den duvel mee gemuijd, ach wà grimmelig, hè, en Hille wou mè 'm trouwe....

Neeë, neeë gedreumd hà iè 't nie. Effekes hà iè dà nog in ze'ne kop gehad toen ie in de vruugmerrege nog wà hà gesloape... moar neeë 't waar alweer zoo gewèst: neergesmakt op 't trapke van d'opkoamer, alle man hà 't gezeen, alle man waar d'r bij gewèst. Hilleke, ach god nog is toe, ze hà 'm zoo oarig aan stoan kijke of ze gezeed wou hebbe: as ge geene pruuver bint heur de in 't dolhuis. Wà akelik was dà; ach man zwijg d'r af; zes maand noît meer, noît meer van gewète en nou ineene kwam 't weer werom. Wist ie meer goeie middele; menheer dokter hà gezeed dà er nie veul tege te doen waar, geen borrels drinke, nou da dee ie noît nie, noît nie! Bidde, almoar bidde ha méneer pastoor gezeed; ach hij hà d'r al zoo veul veur gebid, dà was woarheid, al van kijnd af. Maar Tônie, Tônie die was toch zoo devôtelijk, die most moar is te beevaart goan; ge kon noît nie wète, 't kòn is meuge helpe. Hij zou Tônie zegge dà ze dà doen most: te beevaart goan veur ène goei intensie. Hij zou alle onkosten geer betoale veur de reis hèn en weerom: zestien stuiver hà ie van heure zegge. Joa van de Lieve Heer most de genèzing toch komme, dà was nou geen aauwwèvekesproat, toch nie. Hij zou 't Tônie zegge as 't zoo is in de proat te pas kwam. En z'n vroolijke morgenfluitdeun bleef uit; hij deed z'n werk, hielp de beesten, met spanning luisterend noar elk gerucht uit 't woonvertrek. De tijd was al lang om en Hille was nie gekomme, nou zou ie moar de verrekes voejere, met de beeste noar de kamp goan, 't gruun snije, kurreve opvulle veur de merkt, dan de kar afspuule en Siene oanspanne. Dà zou nog wà gève mè Siene; dàr kon de nie mee doen wà dà ge wou, pas op; veur 't erst van d'r veul af.

Doar stond Hille bij de geit; hij ging naar haar toe en streek langs dér wangen. Ze lachte heel even maar. ‘Meug de mee op de kar? Hè wij mè onzen tweeén? Géf me d'r ène?’

Ze dacht aan 't schuim op z'n mond en de verdraaide oogen; niet van harte gaf ze hem zijn zoen terug.

De vrouw riep hem voor de koffie.... Och jé... hij hà niks geenen honger; neeë hij lustte niks.

Hille zette in 't opkamertje de breede kanten muts op, poetste haar goud glimmend en trok 't ‘purperen’ kleed aan.

Wà was ze toch ene verduld scôn maid as ze opgedoan was dacht ie telkens naar 't venster ziende terwijl hij op 't erf Siene inspande. ‘Vruit nou Siene... hot... hot... trug uit... alla dan’, en hij duwde en leidde de onwillige zwarte merrie in 't tuig die hinnekend naar d'r veulen omzag en de roodgewielde kar minachtend de slootkant induwde.

‘'t Is ène malsche sooi’, zei moeder met voldoening de handen op de heupen 't marktvrachtje overziende.

‘Hadde d'r geen jong wurtelkes bij gekunt?’

[p. 206]

‘Neeë die zijn nog nie bekwaam en dan doe ik er m'n eige te veul scaai bij’.

Hille gemutst en geschoeid werd 'n biezenstoel aangereikt om op te stijgen. Ze troonde midden tusschen 't versch groen van spinazie, raapstelen en sla dat haar overtorende. Nog fel effekes kon ze op de weeg zien en tusschen de kurven door 't hoofd van Tinus die op 't veurbankske zat.

Hij had last met Siene die zoo onrustig was; telkens moest ie 'n paar pas naast 'r loopen en met aanmoedigende woordjes haar op den nek kloppen. Ze hinnikte onophoudelijk naar d'r veulen.

't Werd zonnig en warm, op den breeden straatweg.

‘Hoe hedde 't?’ vroeg Tinus telkens achterom ziende.

‘Ikke goed, moar wà makt Siene toch enen trubbel.’ Ze zat met 't hoofd tegen een karbint geleund in 't gedril van de veerlooze wagen wat te neurieën. ‘Foei wà wordt 't toch werm hier onder dieën huif.’

‘Kom d'r uit, kom hier op 't veurbankske zitte... vooruit... ikke mé me scatje, op 't biezenmatje’, zong ie.

‘Ze hebbe d'r furt zoo'ne proat van,’ overschreeuwde ze de keiënoverhobbelende kar.

‘Nou ze meuge d'r proat over moake. Alleman mag 't wète.... Kom de?’

Ze vond 't zoo ‘oarig’ doar mè z'n tweeën veurop de kar te zitte, fel eender as 'n getrouwd paarke; dà durst ze nie. En toch, ze hà nou geene zin; ze prakkezeerde al door nog maar over gésterenavond.

‘Heere jé!... Ineene tintelde 't weer zoo oarig in ze ne vingerstoppe. Ach lieve God nog is toe... doar kwam 't weer.... De leidsels slapte in z'n hand, 't hoofd kwakte tegen 't beschot en hij zakte op zij af.

Hille schrikte op en werkte zich met groote moeite tusschen de manden uit, ze dacht er niet aan de leidsels te grijpen.

Siene voelde niet de minste dwang meer, legde hinnekend de ooren in de nek en zette zich met korten draai om; 't wiel raakte Tinus, die stuiptrekkend op den grond lag met draaiende oogen, ingetrokken vingers en spartelende beenen.

‘Hola, Siene!... Jessus, Maria... wà nou in Gosnaam!’ riep ze wanhopig rukkend om zich uit de manden te wringen. Ze kreeg 'n schok, verloor evenwicht en tuimelde over het bankje op den grond. In razende vaart zette Siene 't op eens in 'n woeste galop; de zwaaiende kar bolderde achteraan als iets dat 'r niet meer aanging. De sluithaken waren door 't slingeren losgewrikt, en de bovenkap kantelde over: als 'n witte kolosparasol dobberde en slierde stofwolkend de bovenhelft den weg over, manden rolden over elkaar, groenten stoven en verfladderden langs 't bouwland. De wagen kwakte tegen boomen en slierde krakend langs palen en Siene rende hoe langer hoe woester.

Daar stond Hille geheel bestoven met verkreukte muts roepend en gillend op den zonnigen weg.

'n Paar boerenarbeiders waren van den akker aangeslenterd en keken 't hollende dier na. Ze schaarden zich om Tinus die nog steeds op den grond lag in fellen zonneschijn. ‘Trap van 't peerd gehad?’

‘Neeë huilde Hille, 'k wet nie. Wà mo'k toch beginne?’

‘Wà het dieë mins dan?’

‘Hij is gevalle... 'n overval!’ zuchtte ze de kar en 't paard naziende, krimpend van schrik als ze de wagen zag botsen.

‘Het ie altemet te veul gehad?’

‘God neeê! Hoe akelik, hoe ijsselijk toch,’ huilklaagde ze. Ze kòn niet meer naar 'm kijken... weer dieën akelijken bruis op ze'ne mond. 't Liep d'r koud van over de're rug.

‘We zullen 'm hène droage en 'n deel woater over ze'n hoofd gôien. Hier ken ie nie ligge blijve, as d'r zoo'n stoomgerij an komt gesteuve dan is ie d'r bij heurde!’

Tinus werd naar den slootkant gedragen en de waterinhoud van 'n volle kruik over z'n hoofd gestord.

‘Nou moar 'k mot wète van ons kar en ons peerd, hij zal wel weer bij z'n eige komme,’ en zoo vlug ze kon spoedde ze zich weg.

Wà was 't nou toch? Zoo oarig zag ie alles in zoo'n gruune wolke... zoo vrèmd toch... en alles tolde en hokkelde ondereene. Hij heurde geproat en hij zag minse, alles in dieë grunigeid. Gedreumd hà ie...

[p. 207]

weer gedreumd... neeë... neeë... hij was 't en hij lag op ze'ne rug in de nattigheid. Wà 'n geproat toch en 'n gescuif.

‘Joa ikke en Keese hier... wij menden al dà ge te veul gehad hà... joa dà hadde wij gemènd dà ze oe te veul gegève hadde... verstoa de?’

‘Joa,’ hij verstond.

‘Moar ge het 'n overval gehad... zooveul as 'n beslag!’

Toen was 't ineens met 'n stuipschok in 'm wakker geworden: 't bewustzijn van z'n val.... Hille... God Hille?!... Siene... de kar!’ Hij was in dolle angst overeind gekomen... en Siene die toch zoo trubbelig was. Hij vroeg, hij stampvoette, tolde nog als dronken met enkele scheeve passen rond en liep toen al maar haastiger, al maar vlugger. De groentemanden zag ie hier en daar langs den weg liggen, 'n losgeschoten rib van den karhuif dwars over den sloot, O alle Heiligen nou was 't alweer zoo gewèst: neergekwakt van de kar en Hille, Jèssus Mèria Hille! 't klopte 'm in z'n binnenste of ie stikke most. Bermartigheid, Hille op dieë kar mè 'n hollend peerd. Harder en wilder liep ie vooruit, vooruit; hij rende, sloeg den draai om en liep dwars door 't veld van Peters. De geburen stonden op den dries rondom de boerin. De verhavende stukgereden kar met verfladderden huif was op 't erf en Siene was aan de zij bebloed.

‘Hille! Waar is Hille?!’

In wanhoop sloeg de boerin handen omhoog: ‘Wat 'n scaai, wat 'n gròte scaai! Neeë heur dà kenne we hier nie hebbe. 't Is meer as arg, 'k bin zòo verscôte... en kijk me dà nou is oan, 't is om bij te scrije!’

Oud vadertje stond huilend te klagen en wreef met beide vuisten in z'n oogen zooals 'n kind doet.

‘Woar is Hille?’

‘Ze het zoo'ne scrik gehad, zoo'ne scrik toch! Neeë, neeë heur de, ze wil ou nie meer; ze het 'n afscrik van ou. Ze ken oe nog nie meer zien! en wij kunne ou nie gebruike man. Woarom nie gezeed dà ge overvalle hà?’

'k Hà gemend dà... dà 't heelegansch bèter waar!’ stotterde hij trekkend aan z'n vest.

‘Joa dà zeide nou,’ smaalde ze. ‘Verdeese is noar den peerdendokter... kèk Siene doar... ons scôn kar oan stukken en goater d'r in. Goa de gij 't jonkgruun moar bijmekoar zuuke, dan kun de 't avond nog meeëte, moar merrege vruug, dan is 't uit!’ en ze keerde zich om en ging binnen.

Doar stond ie nou weer zooas ie zoo duk gestoan hà: as ène noakte, koalen hals. God nog is toe: Hille hà 'n afscrik van 'm, hoe was dà meugelijk; ze hà 'm toch zoo geer gemeuge. Hoe kon 't toch zijn? Kon ie 't er nog moar effekes zelvers vrage. ‘Dan zà 'k moar direc d'r afscaaie,’ verzuchtte hij en ging naar den stal om z'n plunje bijeen te zoeken. Hij vuulde z'n eige nie meer, as ène dief, ene struper wierd ie d'r uitgezet. Dà was toch wel grôte scand. Hij grabbelde beverig z'n handjevol goed bijeen, knoopte 't met 'n paar losse guldens in 'n geruiten zak aan 'n knuppel vast en legde 't vrachtje over den schouder.

Bij 't opkamertje gluurde hij naar binnen.

‘Joa, joa 't is toch gelijk zoo dà den duvel d'in gemuijd is, joa toch wel,’ hoorde hij Tonia verklaren, die 'n kruis sloeg toen ze hem zag.

‘Ik wensch oe 't beste Hille!’

‘Ik ou òk,’ zei ze wegkruipend.

‘Wà scriklijk toch! Zoo'ne maid die een dag te veur nog gek op oe was, 'n afscrik van oe. En Tônie... Tônie... hij hà d'r wel in 't gezicht kenne sloan die relde nog van dà ie bezète waar. Wà 'n loage proat. O 't was scrikkelijk, scrikkelijk en... 't wierd oe opgeleed, ge most 't lije dà sprak van eiges, moar 't was ène bezuuking. En hij ging op weg met z'n bundeltje. Waarheen?... Hij wist 't niet.