Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 17

Spoken^*)
door Carry van Bruggen.

‘Kom erin, Breggie,’ riep bochel-Pietje, met haar schraal stemmetje moeilijk oversnerpend 't ordeloos getier van 'n dozijn breimeissies, ‘maar trek de deur achter je dicht, hoor!’

Uit 't nauwe, mistig-klamme gangetje strompelde, na knerperig dichtdrukken van wrakke buitendeur, manke Breggie binnen. Om 't lawaaiig getetter, dat heet uit de broeiig-duffe kamerwarmte haar tegensloeg, bracht ze, even, beide handen tegen de ooren, die ook al beschut waren door 'n vreemdvormigen, zwartlakenschen kap. 'n Effen sjaal, zwart laken ook, met scherpe vouw-plooien, die de soepele stof in gelijke vierkanten blokten, lei glad haar over den gekromden rug en daaronder uit was, kil-proper, 't friesch bont boezel, bedekkend tot achter toe den valen, groenigen rok. 't Smal gezicht, oud, toch zonder lijnenscherpte, bibber-blauwig nu van den killen wintermist buiten, was dat van 'n in vreugde- en emotieloos kloosterleven verdorde non. En ook haar kleeding van lakenschen kap, vreemdvormig, en dunne zwarte sjaal was wel zoo, maar 't koud-glimmende, gestreken boezel, blauwig-verwasschen, met de bengelende bandjes van achter en de plompe toffels van bultig leer onder uit den zwarten rok, waren meer van 'n ouwe schoonmaakster, armelijk-proper.

‘Jullie hê-'t-hier lekker wàrrem,’ hoofdknikte ze naar Pietje, die ze, kippig, nauwelijks onderscheidde in 't langzaam neerzevend winterdagsche schemerdonker, maar wier gewone plaatsje, naast 't driftig-smokende en licht-aangeroode potkacheltje ze allang kende, ‘beterder as buite....’

Stilte viel.

Als Breggie kwam, manke-Breg-van-'et-Leger, met haar rare kap en sjaal, met haar beef-stokkige, witte handen, griezelig mager, Breggie, in wie de lollige boerendeerns iets kolligs aanvoelden, dat huiver gaf, werden ze, even, stil altijd.

In 't holle van den nacht lag Breggie te bidden, fervent en lang, voor de zondige zielen van hen, die in den dood waren gegaan zonder genade, lag ze op 't kerkhof tusschen de zerken, onder 't fijn geruisch van de peppels, die daar stonden.

‘Op 't kerkhof,’ zei ze soms, diep-geheimzinnig haar stem van oude, hysterische non, daar zag je en daar hoorde je... veel, heel veel, meer dan ze vertellen kon en dorst 'an de jonge meiden vooral.... Want die spotte maar... en die lache maar en da's zondigheid allemaal, dat brengt ze in de hel.

In den kring werd nu, naast Pietje, plaats gemaakt voor 't kromme oudje en ze zat, 't gezicht pijnlijk verplooid van moeizaam bukken, neerkrakend op de matten zitting.

Buiten lag de winter... triest, klam. Sneeuw- en ijslooze polderwinter, met veel weemoed van witten, vochten wind, en sloom-sluik neerschreienden regen. De raamruiten waren dicht beslagen, en tusschen 't egaal grijze van dat vochtbeslag streepte hier en daar 'n klaarder spoor van 'n langzaam naar onder tranenden druppel. In 't nattig lijstje beneden uitvloeide die.

‘Bê-je nou in dà' weer nog noâ 't kerrikhof eweest, Breg,’ spot-meelijdend vroeg Ma van der Kop. Zij, brutaal-stoere poldermeid, grof-bottig, ros-blond en van kaken breed, was de eenige, die, maar niet te openlijk toch, spot durfde dringen tegen Breggie's non-kollige heiligheid aan. Duvels en andere narigheid, praat van spoken en geesten zei

*) Men herinnere zich het in het Maartnummer 1906 gepubliceerde breischooltjesverhaal: ‘Revolutie.’

[p. 132]

ze an d'r laars te lappen en ze was de eenige, die, als de winteravond donker lei over 't achtererf van oud en krottig houten huisje, daaroverheen dorst om 'n turrefie te halen uit 't stik-duistre rommelschuurtje over de zwarte, stinkende sloot.

Breggie ontging de spot niet. Stoelkrakend overbukte ze zich naar Ma, 't nonnenhoofdje vooruitstekend onder den zwarten kap, terwijl de oogen, streng, straffend te bepriemen zochten de roodkoonige, bête boerenlachtronie, met 't sproetig voorhoofd, waarboven glad-op-gekamd vlashaarknoedeltje.

‘Nee Ma, op hede niet... op hede was 'k in 't Leger,... maar je weet wel, dat 't mijn nooit te koud is enne te smerig bij-de-weg om op 't kerrekhof te bidden voor de sondig... de sondig gestorrefene siele....

Haar stem, verstamelend in extase, driftig vlijmde door de stilte, waarin zich Ma, afgebluft, toch nog pruttelend binnensmonds, nijdig achteruit bukte in haar raamhoek, met breeden rug wrevelig beschurkend 't kozijn.

Rond de ronde, smerige rommeltafel, met z'n oppropping van grillig-geknipte lappen japonstof en vette boterhampapieren, waartusschen kuiltjes uitgebult waren voor de ruw-houten bakjes met grof sajetten ‘kloenen’ erin, wit en grauwig en brandrood, waarvandaan de draad als 'n slap-bevend koordje leidde naar de breikousen van de meisjes, zaten ze, in eerbiedig-verschrikte mondgaping, zwijgend. 't Werk hadden ze, de meesten tenminste, losjes hangen tusschen de half-open, op 't tafelblad neergezonken handen, grofvingerig en in de schemering, die aankwam, zacht-blauwig metaal-glansde hier en daar 'n gladde pen.

‘'t Sèl anders smerig weese nou,’ kwam Jans Boon dan en meteen begon ze, als opgeschrikt, 't werk in de ineens opgelichte handen, machinaal-snel te bepieken, dat haar blauwe kloen in 't bakje op de tafel kittig-nerveus ging heen-en-weer rollebollen, 't draadje verstrakkend tot stevig gespannen, pluizig koordje.

‘Smèirig,’ schreeuwerig-aandikte Ma, blij, dat ze bluffen kon... ‘me klompe, die bleefe temet steeke in de smurrie... en gien mensch, dat je sien, van main huis af tot hierantoe... alleenig plasse en dras... enne 't kenaal... vast hoor... mit gollefe as de see....

‘Nou maar, meissies,’ genoeg'lijkte bochel-Pietje, geel-spichtig juffrouw-menschje, schamel en viezig, met tòch, in haar heele allure, iets van betere-komaf,... ‘hier isset best... 'n warreme kachel... en 'n heet bakkie thee.... Mô-je hoore Breg, bij buûvrouw Punt hêt den heele dag de kachel niet wille trekke... en 'n rook as de hel... kâ-je begrijpe, hoe se sit, mit 'r strijkerij, en morrege Zondag....’

‘Nou, dâs 'n bakkie,’ lijsde Breg, 't slaplijnig oud-nonnehoofdje ernstig-plechtig schuddend... ‘'t zal d'r in dút weer toch al 'n gedoe sijn mit 't dróge... en, net as je sèg, Piê... morrege Sondag... mô-se d'r boel afleefere.’

‘'k Most 'r me broer-se hallefehempie anhale...’ ratelde, blij dat ze óok wat te vertellen had, Trijntje Bont, valsch-vinnig ding, met kleine, groenige loeroogjes en spits oud-wijfjes kinnetje, armeluis-kamerkleurtje op de slappe wangetjes... ‘maar 'n stànk... nòu ...en alles vol mit natte wasch... de wallem slaat je d'r teuge.... 't Is main 'n stiek, fainstraikster... Sai liefer as ikke....’

Voldaan, met minachtend liptrekken, berukte ze forsch den strakken sajetdraad, dat de bolle kloen in 't bakje ervan òp-danste, in grappig-woeste duikeling.

In de heete schemer, rond de knussige rommeltafel, genoeg'lijk opleefde de klap. Veilig voelden ze zich in 't lage, hokkige kamertje, met de neer-hangende groezel-gele balken-zoldering, met de berookte, vet-glimmerige behangselwanden, waarvan 't blommetjes-patroon overal haast was verslobberd in egaal bruin, hier en daar ook overplakt met brokken oude modeprent, nuffig-deftige kindergroepjes in coquette kantjurkjes en fijne broekjes, mal die papieren rijkdom in 't vunze armoedje. Lekker in de doffe warmte van snukkerend potkacheltje, voelden ze zich gestemd tot knussen schemerpraat. Buitenlicht grauwig nog doordrong 't kille raambeslag, maar voor naaiwerk was 't al te donker toch. Alleen 'n enkel kleiner breimeisje deed, op de tast, nog 'n rijtje trage steekjes.

[p. 133]

‘Nou Breg,’ kwam Pietje, ‘enne vertel me nou's, hoe was 'et in 'et Leger? Was buûvrouw Skilp d'r... enne de paardeslachter... nou, hoe hiet ie... uit de Klauwershoek... die 's ommers laast pas bekeerd?’

Pietje hoorde dolgraag van 'et Leger. 'r Zat 'n fantastisch zieltje in 't schrale en afgeslobberde bochelmenschje. Van haar betere komaf bewaarde ze de vage herinnering aan komedies, vroeger gezien, spektakel-stukken met optochten en gevechten.... Optochten en gevechten, als er op de programma's stond. Blikkerende uniformen, schitter-helmen... vlaggen....

Ze wist wel, dat ze d'r eigen had verdáán 'an de drank en ze vreesde, bij vlagen, dat ze erom verdoemd zou zijn en dan bad ze, fervent en hevig, maar 't gaf haar geen rust, geen zekerheid voor 't latere. Doopsgezind was ze, van 'r moeders geloof, maar 'r vader was Roomsch geweest, en... zelf huiverde ze van de zondige gedachte - ze dacht wel'ns, dat ze van hem 't had, dat 't Roomsche geloof d'r zoo an-trok, en dat ze zoo heelemaal geen haat had tegen Roomschen, - wat je toch móst, feitelijk, as protestant....

En nou zou ze, zoo zielsgraag, bij 't Leger zijn gegaan. 't Leger met z'n roode vanen.... Bloed en Vuur... blòed en vùur... 't Leger met z'n bekeeringen... dat je voor de Heer kwam en knielen mòst op 't platform... en dan sloegen ze op de trommen... van teteretè... en op de tamboerijns... o, o,... en ze zongen en bidden dan... knielen... knielen allemaal... de kinderen ook.... Stiekem soms ging ze erheen met Breg... en genoòt er, 't fantastisch zieltje in schamel bochellijfje overspoeld van gebed en dreiging, dreiging voor wie níet zich bekeerden, voor wie spotten.... Maar Gerrit wóu 't niet, Gerrit, die niks geloofde, niks en niemendal, die 'n vrijdenker was, 'r liet in 'r kerk, maar 'r verbood te gaan naar 't Leger, dat hij, in lollig-dronken buien, nabauwde voor de schaterende meiden, met woest gedans op z'n slappe beenen, en helsch lawaai, dat hij brouwde met 'n tinnen lepel op 't vullisblik.

‘Nou,’ antwoord-kauwde Breg, ‘vol was-'et 'r nièt.... 't Weer was ôk niet mee, watte? Maar 't was d'r prachtig, 't was der saalig....’ Extatisch vervolgde ze... ‘'t hêt me gestèrrekt... ja, meissies, gestèrrekt het 't me... enne Piê, die jonge of'sier, dâ knappe kereltje in se rooie trui, as diè singt... 't snerrept kepleet door je hart... mit se ooge na bòofe... enne datte me allegaar sondaars... nou afijn... maar 'n ieder kan se-n-eige béetere... beterder make....’ Dan, ineens afbrekend en neer-vallend uit geëxalteerden dweeptoon in gewonen babbel van nieuwtjeskauwend bebbetje.... ‘Weete jelui, wie of d'r was... dâ kleine meissie, dâ stumpertje mit dâ bràndrooie haar, die d'r vader en d'r moeder laast gesturreve benne, allebei an de tiefes.... en dâ nou laast, bij d'r oome, die skaresliep, so-maar de deur is uit'etrapt... 't is sonde... se vràt teveel, see dâ wijf... mager as 'n stokkie... enne bientjes... enne se most maar na 't weeshuis... noù, je wete, Piê, wàt 't is... 't griffemeerde weeshuis... se krijge d'r kepleet skoenesmeer op d'r brood... enne de vader, die ranselt derop voor 'n futje... blauwe plekke as 'n vierduitstuk...’

Na uitweiding, ineens stopte ze, met 'n nuchter-onnoozel ‘wâ see 'k?...’ en dan weer door, ‘o, ja, nou, dâ meissie... jij ken d'r wel, Trui, se hebbe toch bij jullie in 't steegie 'ewoond... altijd rusie was 'r... se sat er onder te griene... 't snee je door je hart....’ Langzaam aan ópging de stem weer in extase, verstrakte de oogen onder zwarten, overhuivenden kap tot strakker kijk voor zich uit... ‘'k voelde-'n-et in me hart... dat se dacht an de siel van 'r sondig gestorrevene vader... want die... die kèrel... hij kàn niet sàlig weese... die drònk... die verdaàn s'n eige in de jenéver... bidde voor 'm moet 'k... bidde... bidde... bidde....’

‘En toen?’ vroeg Pietje, om af te leiden. O, ze wist wel, dat Breg 't van haar wist, al zei ze nooit wat... en kleintjes voelde ze zich in angst en schaamte, angst om de verdoemenis, de groote, zwarte verdoemenis, schaamte, klein-aardsch, voor strakke Breg, streng-heilig, met 'r straf-kijkend nonnekopje... voor de meissies... die 'r bejouwden. Was ze niet van véel betere komaf?

Had 'r vader 'r geen Fransch geleerd, dat ze nog sprak, 'n beetje...? Was ze niet de

[p. 134]

júffrouw? Hulpeloos en kleintjes voelde ze zich. Waarom moest Breg dat nou weer zegge? Van de drank....

‘En toen,’ antwoordde Breg,... ‘nou, as gewoon, hè, toê viele se neer, op 'et plâ-form... de kindere ook... en wie s'n eige bekeere wou... bekeere wou... hij vroeg 't tot driemaal toe..., maar d'r wasse d'r geen op hede... geen nieuwe, sâ 'k segge... enne dan sloege se op d'r lui trom....’

‘Och God’ klaagde Pietje, in weeke extase... ‘en ikke... ik zou d'r toch zoo graag bijwille... en wà kan et 'm schele, an Gerrit, of ikke na 't leger gaan.... Hìj hoeft toch niet....’

‘Gerrit... Gerrit’, somber-dofte van onder den zwarten kap straffe dreigstem van kollig nonnetje... ‘voor die sâ 'k later bidde motte... as 'k et beleef....’

‘Op se graffie, wâ Breg?’ waagde Ma weer te spotvragen.... Maar dan ineens zweeg ze, strakte de lach op 'r roodkoonige sproetentronie en Breg hield 't straffend antwoord terug....

Aan 't ander eind van de tafel was, éven, snel opgevinnigd 'n ruzietje tusschen twee kleinere meisjes. In 't luisteren naar Breg hadden ze 't met klemmende drift woordjes-sputteren heen-en-weer niet gemerkt, maar nu, in-eens, viel 't kleinste van de twee, armelijk groezelding, ondervoed en schamel in 't pak, met 't dunnetjes-blond behaarde hoofd op de tafel, schreide, nerveus en nijdig, met scheurende, haar diep-doorschokkende snikken....

‘Nou sèg...’ snibde na even gebluft-zijn 't buurtje, ‘kind, wat hè-je? Je lijk, fe'domme, wel mal... wâ gegrien... ballek as je begrave wor....’

Toen allemaal door mekaar vragen, wat spichtig-kleine, altijd-bescheiden Dirrekie voor ruzie had met dikke Jet Veerman, en schreiende Dirrekie porren in de schrale ribbetjes, met plagerige duwtjes.

‘Enne sài... enne sài...’ griende Dirrekie, 't grauwig snuitje, als van 'n muisje spits, met de rood-behuilde oogjes oplichtend en met vinnige breipen 't onverstoord-minachtend kijkend buurtje bewijzend... ‘enne sai sait, datte d'r spoke binne... witte spoke... sonder koppe en mit gate in haarlie rugge... sài sait 't... enne ikke... nou durref ikke niet na huis... ikke mot 't donkere steegie bai Kollevers langes... enne heulegaar allienig... d'r is d'r gienien van 't padje... ikke allienig... enne nou gaan ikke niet... nou durref ikke niet....’

Overzenuwd knakte 't schreiende hoofd weer naar de tafel.... De anderen, schrikverbaasd, zwegen even. Maar Breg:

‘'t Is sonde Jet... da's haides... wat jai daar seg... spoke sonder koppe... mit gate in d'rlui rug... 'k kan d'r puur van grille... van de goddeloòse praat...’

‘Goddeloòs, goddeloòs,’ stug-brutaalde 't dikke kind... ‘as me groomoe 't sellef 'sien heit.... Mot sài derom griene... dâ wurrum... 'k sel d'r wel brenge’, minachtte ze met even 'n blik naar zenuw-snikkend Dirrekie... ‘'t steegie van Kollevers langes....

‘Joù groomoe... joù groomoe...’ opdrifte Breg, kollig hoofdje met zwarten kap nijdig bewegend... ‘jou groomoe segt d'r binne spòke mit gate in d'rlui rugge enne sonder koppe... nou, en ìkke seg... as se sien hêt... dan is 't... dan is 't de dùfel 'eweest... hum-zellef, hoor.’

Rillerig luisterden ze toe, de Roomschen, stil, bang voor bespotting, 'n kruisje slaand, met snel gewoonte gebaar....

‘Maar Breg’, aarzelde Pietje, huiverig-bang, maar toch blij inwendig, te kunnen grieselig-praten... ‘see je zellef niet, laast... datte d'r... nou... nou sèg... d'r zijne toch spoke, nie?’

‘Spoke’, plechtigde Breg... ‘née, Pietje... née... née... die binne d'r niet.... Wat ikke sie... op 't kerrekhof... enne sie met me eige ooge... dâ binne de geeste van de gesturrefene mensche’.

Stilte viel, na Breggies met plechtigen nadruk gezegde woorden, stilte, waarin ze, ineens, allen de donkerte aanvoelden, die loom en luidloos 't heet-hokkig kamertje was komen binnen zweven. En in die donkerte liepen kil-stekelige rillinkjes hun langs den rug, met griezelige kieteling in den nek, onder de boven achterhoofdskuil òpwippende vlasstaartjes. Dirrekie snik-griende door, 't hoofd op tafel, 't skelettig lijfje in ouwerwetsch van achter toegeknoopt bruin jurkje, zenuwig doorschokt van snikschokken.

[p. 135]

Angst, klemmende angst voor het stil-witte van kille spoken, begon heet op te broeien in de stugge, botte boerenhersens.... Ieder voor zich, rillend, dacht aan den terugweg straks naar huis; die 'n gebuur mèt zich hadden, met onder den angst 't even-warmend weten van samen te zullen zijn, - maar de meesten, alléén, en sommigen héél ver... dachtten aan de steegjes dan langs..., of aan 'n smal dijkje, buiten, tusschen wijde, donkere plassen....

Maar ook van dichtebij kon 't komen, 't gruwelijk spoke-verschijnen.

Achter 't vitrage-gordijn, dat de binnenkamer afsloot, Pietjes éénige bewoonbare vertrek tusschen werkplaats achter, en breihok voor, wisten ze, in 't stikkedonker aan de muren hangen... oude prentjes... met poppetjes erop, lange zwarte poppen, hier en daar gemerkt met 'n kruisje.

't Waren rare, griezelige prentjes; juffrouw had ze al jaren, van d'r moeder nog zei, ze...; je moest naar zoo'n kruisje kijken, in stikkedonker... vijf-en-veertig tellen... en... zònder knipperen. Dan eventjes oogen dicht... en open weer... en dan, langzaam, zag je ze zweven tegen donkeren muur, soepel-wit in 't fluweelen duister... langzaam langs den muur, hoog en laag.

Aan die prentjes dachten ze... en hoe die zwarte, fijne poppetjes, zich wel, ineens, zouden kunnen losmaken en dóór 't strak-sluitend vitrage heen, aansluipen, aanzweven naar binnen... en dan zoo griezelig-stil drijven blijven, wit en week, tusschen hun hoofden... in 't donker... wit en statig....

‘Jelie hoeve niet bang te zijn... niemand hoeft er bang te zijn...’ somberde Breggie's extatische beefstem in de duisterte... ‘dat's te sègge,’ steeg de stem, ‘as je gewéte suiver is... as dat nie soo is... noù... noù....’

‘As ikke bid, 's nachts om twalef uur op 'et kerrekhof... tussche de steene... dan ben ikke nog nie bang. Ik sie se loopen... de geeste... se kénne me... se segge... bid voor me... bid voor me, Breg... 'k ben gesturrefe sònder genâ... bid voor me Breg...’

Schril heeschte haar stem, terwijl ze, oogen strak onder nonnigen kap, herzei, onbewust haast, dreunig cadansend de woorden 't heete donker met de angstige kinders in... bid voor me... bid voor me....

‘Se binne béterder,’ hief zich, na plechtig neerzinken, de stem... ‘as 'n heeleboel ménsche... se skelde niet... mànke Breg... Breg van 'et Leger... se binne sàcht, de geeste van de gesturrefe mensche... en ikke... nee -, ikke bin heulegaar nie bang....’

Buiten begon, klaaglijk... de winteravond-wind omme te rommelen, met droef aangesuis van vér... en even, zachtjes, klepperde 't raam. Dirrekie, half-bedaard al... angst-gretig luisterend naar Breggie, die gezag had in spoke-dingen..., schrikte op... gil-snikte opnieuw, 't hoofd neerploffend op de tafel.

‘Ballek soo niet, maid’, snauwde Ma, geprikkeld door 't schrille schreien... trachtend met haar bottige vuist 't schokkende rugje te bestompen....

Angst, huiverende, kil-zweetende angst vulde 't donker-heete kamertje met de onverstoord-ruttelende potkachel. Huivertjes krampten huid van nek en achterhoofd samen. Bleekig, aan de glim-groezele wanden, plekten de modeprenten....

Weer was 't Ma, die met haar grove schreeuwstem stilte brak.

‘Zeg... tante Breggie... jai sou d'r 'n mensch kriebelig maoke... enne dá teuge de nacht.... Lâme... in Jesesnaom de lamp ansteke... je stik in 'et donkers hier.... Waor benne de lusefers?’

Plots, op Ma's vraag, door Pietjes brein schrikschokte het, in haar spichtig lijfje èven op-bonsde 't bloed in fellen slag van hevig ontstellen... Jèses ja... de lusefers, die had-se zelf weggenomen strakkies... van 'et plankie bove de kachel en 'r 't kefoortje mee angestoke voor Gerrit-se-lijm. Voor haar oogen zág ze, duidelijk, 't blauw dingetje, met de chocolabruine zijkantjes, kleintjes staan tusschen Gerrits pootig gereedschap, naast 't komfoor, met den vet-smeuigen lijmpot, de lijmbeknoedelde kwast erin. En ze wist, dat er geen andere in 't breihok waren en dat ze zoue mótte gehaald worre....

De lusefers... de lusefers... zenuwklopte haar hand, in vage hoop, tegen vettigen slobberrok, waaronder de wit-katoenen zak bolde... ‘hei jij ze nie, Ma? Bij jou op de richel?’

[p. 136]

‘Hê ik ommers nooit,’ grommelde Ma....

Maar Pietje luisterde al niet.

‘Breggie, Breg, hei jij bij-geval lusefers op sak... nou Breg... ka-je niks zegge?’

Breggie, afwezig, staarde voor zich uit, lippen-mummelend in 't lijnenloos, oud gezicht. Haar oogen, nattig blauw, van vel-plooiige leden omwald, bedroomden extatisch 't heette duister.... En ze antwoordde niet.

't Werd nu, op haar zwijgen, 'n koortszenuwig gestommel-zoek naar lucifers. Maar afleiding gaf dat niet, 't dee alleen de angst-spanning stijgen. In ieders keel kropte 't verlangen naar 't nietige blauwe doosje, 't reddende, waaruit de gele lampevlam zou komen, die 't duister met de wee-witte spoken verjagen moest. In de over lappen- en papierberommelde tafel gretig grabbelende vingers sidderde de hoop, 't licht-spanen ding, ineens, ongedacht, te grijpen en vast te houden....

‘Ze binne d'r niet... ze binnen d'r secuur nièt...’ angst-piepte bochel-Pietje en, met schuwen blik naar de vitrage-bespannen glasdeuren, die je door moest en dàn de donkere binnenkamer met de poppetjes - naar Gerrit-z'n-werkplaats... ‘maar àchter binne se wèl... op de werrekbank... vlak naast 't kefoor mit de lijmpot.’

‘Nou mènsch,’ luidruchtigde Ma... hàol se dèn.... Onder 't luid-lawaaiige van haar stem beefde de vrees, dat zij, die ommers altoos zei spoken en duvels lèkker te lappe-an-d'r-laars, de lucifers zou moeten halen. En werachtig, ze was anders niet bang. Ging ze niet héél uit 't schuurtje de turrefies halen? Maar nòu... maar nòu... die Breg, dat daòze wàif... zou je gek maken. Wat daon ze hier, as se niks kon asse se allegaor over stuur maoke?

Ze zag al wel hoe 't gaan zou... zij de donkere kamer door... en naar achter....

‘Haal ze dan... haal ze dan,’ nazei Pietje in haar kil-zweetenden angst, nijdig nabauwend Ma's intonatie... ‘Haal ze zèllef... Jij het mijn niet te kommandeere, sou 'k zegge....’

En, in hun nerveuse bangigheid allemaal even vinnig en brutaal, praatten ze tegen Ma, dringend... hoonend... vleiend listig 'n enkele... Ma, die àlles toch durrefde....

Dan, na even aarzelen tusschen haar vrees en de lust, blufferig groot en heelemaal-niet-bang te doen, stond ze op....

‘Skàope... neturelek... mào weer... nou, f'r main part....’

Opgelucht nu zwegen ze, in 't donker wachtend; spektakelend drong Ma zich tusschen stoelen en krukken door, bolderend nijdig haar lompe voeten tusschen de verspreide klompen. De vitrage-bespannen deur kletterde ze open, met forschen greep, en allen beluisterden ze de naar achter verdwijnenden stap, gedempt, van haar plompe kousevoeten.

Even gestommel....

Maar dan opschokten ze allen, tot extatisch-starende Breggie toe... van fellen schrik....

Gillend rende Ma de donkere kamer weer binnen, handen voor 't gezicht....

‘O... Jèises... Jèises... se binne d'r... se binne achter... de spoke mit witte koppe... de geiste van de gestorrefe mensche....’

Luid stommelend, omschoppend stoelen en taboerets... rezen ze op, allen, in hun uiterste overspanning na luguberen spokepraat in heet-donkere kamer... vielen mekaar in de armen... o... o... gillend, schreiend om bescherming. Ieder moment konden ze worden beet gepakt, bij den nek, bij de beenen, door de spoken, die vast en zeker binnen zouen komen, van achter.... Woeste angst dee ze mekaar in de armen knijpen, heftig pijnend... dee ze gillen, rauw, met wijde monden....

Maar Pietje, ineens, voelde 't door haar hoofd flitsen... wist wat 't was, 't naar spokige achter, in de verlaten werkplaats.... 't Was 't witte rok-en-jekkie van juffrouw Diets... juffrouw Diets, die bevallen most, helder wou zijn in d'r kraambed... 't witte jekkie, dat ze opgeflikt had, en toen maar uitgewasschen ook, en dat ze nou, over de rieten juffer gespannen, had neergezet bij Gerrit z'n kacheltje, om te drogen. Hier, tusschen de meide, zatte ze d'r maar an met d'r vingers, werd 't smerig, voor 't goed droog was.

Pietje stond op. ‘Meissies, stil...’ snerpgilde ze, ‘'t is niks... 't is juffrouw Diets d'r witte rok-en-jekkie... anders niks....’

Maar gillend uit hun den heelen middag aangegloeiden spoken-angst, hoorden ze niets....

[p. 137]

En Pietje, razend-opgewonden in haar drift zich verstaanbaar te maken... gilde weer... ‘Kijk dan zellef meissies... 't is niks... 't is niks.’

Dan, wanhopig, rende ze naar achter, greep op de tast, toch griezelig om te zièn, wat ze wist dat juffrouw Diets d'r rok-en-jekkie was, de lucifers van naast 't komfoor... en teruggekeerd, stak ze, met gerinkel van fijnbroos lampeglas tusschen onzeker bevende vingers, de lamp aan.

Uitgeput van opwinding en angst, schreiden de meesten nu, hangend tegen elkaar, over rommel-beslierte stoelen, of staand tegen groezel-glimmige behangselwand, 't hoofd in de gebogen armen, de koppen in 't plotse licht rood en zweetparelend. Stikken voelden ze zich in overgloeide kameratmosfeer, en, boerig beschaamd om de in 't donker gezochte omhelzing, lieten ze mekaar los... en 'n enkele, aarzelig nog, begon te volgen Pietje, die 'n kaars had aangestoken en dapper en noodend stond bij de binnenkamerdeur.

‘Gooi 'n deur ope,’ gilde Ma, zich van 't hoofd de zweetsliertende haren strijkend, en meteen smakte ze, met 'n ruk, 't grijsbeslagen raam naar boven.

Kille mist-wind stroomde binnen, bewoei, griezelig-koud, de heetzweetende koppen.

Dan kwam er, door licht en goede kou, bedaring, legde zich fel-opgebonsden harteklop, begonnen ze te ontkomen uit de beklemming van Breggie's weeën spokepraat.

En, dicht-bijeen, schoffelden ze naar achter, haastig passeerend de binnenkamer, met snelbenieuwden blik naar de poppeprentjes, of die 'r wèl nog hingen in hun lijstjes... en Pietje lei uit... nog eris... zie jelui, meissies.... 't Is juffrouw Diets d'r rok-en-jekkie... juffrouw Diets, die netjes wou zijn in d'r kraambed.

Dan, op Ma's vragen, gaven ze toe, dát 't griezelig was, na zooveel éngen praat....

‘En nou gaone me nao huis,’ zei bedillig Ma en Pietje, even beduusd, om de nou volgens haar heelegaar-niet-te-pas-kommende bezigheid, gaf, zelf rust verlangend, toe.

In de kou-doorstroomde rommelkamer, tusschen de overal sliertende lappen, zochten ze, plukharend, nerveus om weg te komen, d'r rommel van kappen en mantels uiteen. Dan slobberden ze in de plunje... en zwaarklompklossend drongen ze, als een kudde bijeengeklit... na vluchtigen groet, 't smalle gangetje door en de straat op, ouwe Breg en Pietje alleen latend in killig doortochte rommelkamer, met door 't wijd-open, gordijnlooze raam zichtbaar de sloom-slingerende lamp en 't smukkerend potkacheltje in den hoek.

Medan, Augustus '06.