Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 16

[p. 421]

Belgische schilderkunst.

Camille Lemonnier, l'Ecole Belge de Peinture 1830-1905, Bruxelles Librairie nationale d'art et d'histoire G. van Oest en C^ie 1906.

Merkwaardig zoo'n overzicht van schilderkunst over een tijdsverloop van drie kwarteeuw, opmerkelijk het verschil in opvatting, het onderscheid in technische behandeling.

In den aanvang van dit tijdperk heerschte de meening, dat het onderwerp van het schilderij, de voorstelling, de geschiedenis zouden we kunnen zeggen, het uitgangspunt vormde, het was de tijd der romantiek en waar deze bloeide in de letterkunde daar vinden we haar terug in de schilderkunst uit die dagen zoowel in België, ten onzent, als elders. In Duitschland is zij zelfs nog niet uitgestorven.

De keuze van onderwerp sloot in zich een kennis van historie, van kleeding, noodzakelijk om tot in de kleinste details de compositie te kunnen verwerken. Maar naast de illustratieve waarde van het schilderij treedt de technische uitvoering in niet geringe mate op den voorgrond. De groepeering, de samenstelling, en de teekening waren hoofdfactoren, en waar het later baan brekende impressionisme streedt voor het weergeven van een persoonlijke visie, voor toon en kleur, daar was het zoo nauwkeurig mogelijk uitbeelden der werkelijkheid toen een belangrijke voorwaarde.

emile claus, rue de village.

Bij zeker niet te miskennen kwaliteiten van compositie en teekening, bij een zeer merkbare wetenschappelijke kennis der archeologie zoeken wij vergeefs het eigen gevoel der schilders, en waar bijv. thans een Alma Tadema ons versteld kan doen staan over zijn enorme studie der Grieksche en Romeinsche accessoires over zijn meesterschap in figuurkunst, daar zien we duidelijk in zijn schilderijen zijn kennis boven zijn temperament domineeren.

* _* *

[p. 422]

Lemonnier vangt zijn omvangrijk werk aan met het optreden van Van der Werff en Wappers als een toenmalige reactie op den invloed die David en zijn school op de Belgische schilderkunst uitoefende. Dra volgden Philippe van Bree met zijn ‘Rubens peignant dans son jardin,’ Nicaise de Keyzer, en Gallait wiens ‘Laatste hulde aan de lijken der graven van Egmond en Hoorne’ als een goed type van zijn talent aangemerkt mag worden. ‘Il montrait, zegt Lemonnier, une discipline froide qui ne laissait point de place à l'entraînement; ses personnages s'efforçaient à une mimique expressive et mesurée; et il peignait solidement, sans genie.’

albert baertsoen, maisons grises sur l'eau.

Een geheel afzonderlijke plaats neemt omstreeks dien tijd Antoine Wiertz in, de man wiens ontzaglijke fantaisie hem dingen deed maken verre boven zijn krachten, en die met niet geringe dunk van zichzelf verklaarde, zich te willen meten met Rubens en Michel Angelo.

Wappers, de Keyzer, Wiertz, Gallait, de Braekeleer, aan Breughel verwant, zijn de mannen uit deze periode der Belgische schilderkunst, waarvan L. als karakteristiek aanmerkt: Wappers, exubérant et mou, de Keyzer, féminin et sentimental, Gaillait veril et sobre, Wiertz le vertige farouche, un centaure habitant les cimes.

Een nieuwe periode treedt in met Henri Leys de schilder die zich zóó thuis voelde in het verleden, dat het voor hem was, als beeldde hij den tijd af, waarin hij leefde. Hij bezat de gave om stof uit te drukken als weinigen, het zachte gelaat zijner chatelaines, zoowel als de perkamenttronie van oude kerels, of het zijde en brocaat hunner gewaden. Nauw verwant aan dezen voelt zich Charles de Groux, de schilder van ‘La mort de Charles-Quint’.

Lemonnier voert ons vervolgens langs Jean Portaels, op wiens atelier omstreeks 1860 tal van jongelieden studeerden, wier namen vooral door de degelijke kennis van het métier een goeden klank kregen; we noemen Hennebicq,

[p. 423]

Verdyen, Em. Wauters, Agneessens en de gebroeders Oyens. Een nieuwe beweging gaat zich baan breken in Société libre des Beaux-Arts, waartoe o.a. Dubois, Eugène Smits, Constantin Meunier, Félicien Rops, Alfred Stevens behoorden, en ook tal van buitenlanders, Franschen en Hollanders hunne medewerking verleenden.

Meer en meer treden nu de mannen van La Société Libre op den voorgrond; zoo vertegenwoordigt een kunstenaar als Constantin Meunier een bepaalde richting, hij is in zijn soort een propagandist die het moeizame leven der mijnwerkers, zoowel in zijn teekeningen als in zijn latere beelden u wil doen kennen.

Na 1880 krijgen we de scheiding der meer modernen, die zich tot de cercle l'Essor en de club der Vingtisten vereenigen. Verschillende namen komen ons dra voor den geest, en we herinneren aan James Ensor, Xavier Mellery, Fernand Knopf, Van Rysselberge en hunne tijdgenooten Gustave van Aise, Leon Frédéric, Frans Charlet, Mertens en meer anderen, waarbij we zeker Henri de Groux, de fantast George Lemmen, Albert Baertsoen en Emile Claus niet vergeten mogen.

In groote vlucht gaat Lemonnier nu de rij der jongere affiche-teekenaars langs; Hancart, Crespin, Combaz, Henri Meunier, Privat Livemont; trouwens getuigende: ‘Je me suis étendu plus longuement sur les maîtres du passé, c'est qu'ils me furent mieux connus et que ce livre, écrit avec mes souvenirs, doit être pour eux un témoignage.’

Het is dan ook geen geringe taak om in een enkel boek een overzicht te geven van de verschillende stroomingen in de Belgische schilderkunst der laatste vijf- en zeventig jaren, en de wijze waarop Lemonnier zich hiervan gekweten heeft maakt het in alle opzichten interessant; zoowel wat hij over de richtingen als over het werk der kunstenaars weet te zeggen getuigt van zijn bijzonder vermogen om het typeerende op te merken en het duidelijk te zeggen, twee eigenschappen die het boek een degelijk cachet geven, zoo niet de naam van Lemonnier hiervoor reeds waarborg was.

De talrijke illustraties kunnen we vooral waar zij een bepaalde periode vertegenwoordigen als uitstekende toelichtingen tot den tekst beschouwen, terwijl zij tevens een aantrekkelijkheid te meer aan dit werk geven dat er in alle opzichten goed verzorgd uitziet.

R.W.P. Jr.