Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 16

Bij vreemde menschen. (Fragment)
De groote partij.
Door Henri van Booven.

Het was heel eigenaardig toegegaan. Pieters moeder was op een avond na het eten bij Thomas gekomen en had hem gezegd: ‘Daar is een uitnoodiging van de mama van je vriendje Willem, 't is voor een middagpartij, een groote partij, je zult er nog wel een twintig van je schoolkameraadjes zien. 't Is Zaterdagmiddag. Je mag komen koffiedrinken ook. Piet zal je naar 't huis van Willem toebrengen.’ Thomas was verschrikkelijk blij, al begreep hij niet waarom Willem hem niets van het feest gezegd had, net iets voor Willem, die zei altijd zoo weinig. Op school vraagde hij Willem over het feest: ‘Ik vind het vreeslijk leuk om te komen zeg, maar waarom heb je 't niet dadelijk aan mij gezegd?’ Willem antwoordde: ‘Och dat mocht niet van mama, die zei dat 't altijd zóó moet. Ik ben Zaterdag jarig weet je.’

‘Zóóó,’ beaamde heerlijk verheugd Thomas. ‘Wie komen der nog meer?’

‘Al de leuke lui uit onze klas en nog een paar van de gymnastiek. We mogen 's middags roover spelen in den tuin, ma doet ook mee.’

‘Zullen we indiaan spelen?’ vraagde Thomas, dat is veel leuker dan roover, dat is zóó gewoon, dat doen ze in de straat ook. Als we indiaan spelen kunnen we onze gezichten beschilderen en we maken mokkasins van gras aan onze kuiten vast, dat staat echt.’

‘Waarmee wil jij dan schilderen?’

‘Ja met... ik weet niet.... Hebben jullie geen klei in den tuin, of anders nemen we maar aarde.’

Willem wist hierop niets te antwoorden en zweeg een heelen tijd lang. Toen begon hij opnieuw: ‘Bij ons op zolder staat een waschmand, daar kunnen we met ons vieren in, ik heb er eens met Wies en Coba en Lientje in gezeten.’

‘Wie zijn dat?’

‘Mijn zusters; maar laat me nou uitpraten, toen hebben we het deksel er op gedaan en niemand kon ons vinden.’

‘En hoe is het afgeloopen?’

‘O! Wij zijn er weer uitgekropen?’

‘En wat zei je mama.’

‘Wij hebben niets gezegd.’

‘Ik weet iets,’ zeide Thomas. ‘Wij gebruiken die mand ook als je jarig bent. We verstoppen de mand ergens in den tuin en dan komen wij er in eens uit.’

‘Ja, dat kunnen we doen.’

Dat was een heerlijke gebeurtenis. Een partij; eerst koffie drinken, dan roover spelen in den tuin en daarna dat met de waschmand.

Des nachts droomde hij er veel van, hij kende veel prettige dingen, maar een partij

[p. 277]

bij vrindjes was wel 't plezierigst, het groote plezier er van was dat de jongens om je heen dan allemaal heel anders waren dan op school bijvoorbeeld. Je praatte over heel andere dingen dan gewoonlijk en vooral het vrije was zoo prettig, dat zoo overal mogen rondloopen en snuffelen, je werd dan ook niet verboden, en mocht over het algemeen precies doen en laten wat je wilde, vooral wanneer het zoo'n partij was waarbij je ook in den tuin mocht komen.

God! Wat was het heerlijk. Het ging maar niet uit zijn gedachten. Hij was nog nooit bij Willem in huis geweest, altijd maar tot de deur; in de vestibule had hij ook wel gekeken, maar nu zou hij er toch eens inkomen en niet alleen in de vestibule maar door het heele huis en in den tuin ook.

Den morgen van dien Zaterdag was er op school al een heel heugelijke stemming; iedereen in de klas bijna sprak stilletjes van de partij bij Willem, sommigen die ver weg woonden mochten vroeger uit de klas gaan om zich netjes aan te kleeden, als ze de banken doorschoven om naar de deur te gaan, stootten ze de andere lui aan die ze des middags bij Willem terug zouden zien, en giegelden, sommigen maakten bij de deur nog een zotte pleizierbeweging.

Om twaalf uur werd Willem met een rijtuig door zijn mama en oudsten broer gehaald. Thomas wuifde hem met zijn pet toe, toen hij snel de Riviervischmarkt over naar de Mare rende om gauw zijn nette pak aan te trekken. Hij voelde zich verbazend opgewekt, en bijna zenuwachtig, in de gang gooide hij per ongeluk de emmer om waarmee de meid de steenen moest schoonmaken; gelukkig was ze er juist niet en nog vóór hij haar zag was hij de trappen al opgewipt, losknoopend zijn schoolpak. Hijgend kwam hij op de slaapkamer; daar stond Pieters mama die schoon ondergoed neerlegde op de stoelen bij de bedden.

‘Wat was dat voor een geraas beneden in de gang Thomas?’ vraagde zij.

‘Dat weet ik niet mevrouw,’ antwoordde Thomas.

Zij gaf hem een tikje op de wangen en zeide: ‘Kleedt je maar gauw aan, om één uur begint het koffie drinken.’

Thomas kleedde zich uit, waschte zich met een extra mooie scheiding, nadat hij eerst heel veel zeep in zijn haren had gesmeerd om de scheiding goed te kunnen leggen, die er anders zoo gauw uitging.

Beneden wachtte Pieter al. Samen gingen zij de deur uit. De klokken speelden kwart voor eenen toen zij op straat kwamen.

Thomas wilde praatjes maken met Pieter, maar deze scheen heel slecht geluimd te zijn; hij antwoordde tenminste met weinig woorden en bitste ten slotte: ‘Hou-je toch stil!’

Eindelijk toen zij van de Mare af naar de Breedstraat waren geloopen en die af tot bij een straat rechts waar Willems huis lag, stonden ze daar plotseling voor. Het scheen een zeer groot, deftig huis te zijn; Thomas kon het vooral zien aan de deur, die zag er zoo zwaar en mooi bewerkt uit, glimmend bruin geschilderd met groote leeuwekoppen, die dikke glinsterende koperen ringen in de bekken hielden. Na het schellen ging bijna dadelijk de deur open; bevend van verwachting liep Thomas in de gang en de deur werd achter hem dicht gedaan.

De gang was heerlijk, een dik tapijt op marmer, de tuindeur stond heel achter in open en het zonlicht scheen daar zoo verblijdend.

De knecht, die met hem door de gang gestapt was, de knecht met de mooi-gepoetste schoenen, en zwarte broek waarover een rooie bies, en het wit-roze smal bestreepte jasje, die zeide voorzichtig: ‘Gauw maar jongenheer, ze gaan net aan tafel.’

‘O jé,’ antwoordde Thomas.

Het binnenkomen viel niet meê, het was eigenlijk beschamend, want ze zaten waarachtig al aan tafel, maar Willem's moeder en Willem zelf stonden dadelijk op, en kwamen naar hem toe en brachten hem naar zijn plaats. Hij zat tusschen Wies en Lientje in die eerst achter zijn rug om naar elkander toe giegelden, maar later heel druk met hem begonnen te praten over het rooverspel, dat in den tuin gespeeld zou worden.

Aan de tafel zaten ze wel met hun dertigen. Het was in een groote kamer, waarvan de tuindeuren wijd open stonden, de wanden waren donker behangen vol portret-

[p. 278]

schilderijen; daar was een schilderij van een ouderwetsch man met een pruik op, die man zat op een wijde stoel, hij had baard noch snor, zijn gezicht glimlachte, van zijn zwarte mouwen hing witte kant over zijne handen. Dat groote portret boezemde Thomas veel ontzag in, het scheen aan de kamer groote deftigheid te geven, iets dat tot stilte stemde en een oogenblik vond hij het verwonderlijk dat de andere jongens daarvan niets schenen te bemerken, want zij maakten veel gerucht. Aan het einde van de lange tafel zat Willems moeder voor een groot blad, waarop veel glinsterend gerei, waaruit koffie geschonken werd. Verder overal op de tafel lekkere dingen: tong en ham en blikjes met sardines, eieren in dopjes, potjes met aardbeien en frambozengelei en in twee groote zilveren schalen sla, middenin een gele saus over iets dat heel lekker scheen te zijn.

Naast den hoogen spiegel bij de schoorsteen ging de slinger van een ouderwetsche klok heen en weer met metaalachtig donzend geraas, dat hij soms hooren kon als 't gerucht van de vrindjes een oogenblik minderde. Hij voelde zich wat verlegen worden toen Willems moeder hem opeens aansprak en hem vraagde of hij nog een kopje koffie wilde hebben. Thomas at juist aandachtig van een geraspt broodje met tong en proefde het lekkere zachte van het wat weeke, gemakkelijk kauwbare broodjes buitenste. Hij verslikte zich bij het antwoorden, hoestte een stukje brood juist tusschen de hoofden van twee jongens aan den overkant door. Thomas kreeg een purperen aangezichtskleur, dat voelde hij en dat maakte hem geheel van streek.

‘D...d...ank u mevrouw,’ bracht hij angstig uit. Verschrikkelijk was het, de groote, vroolijke aandacht van al de andere lachende jongens.

‘Dat kan den beste overkomen, hè Thomas?’ suste Willems mama op vergoelijkende toon.

‘Ja... ah, mevrouw,’ hoestte Thomas.

Toch was het koffie drinken heel pleizierig. Hij vergat het voorval heel spoedig en at vijf geraspte broodjes, nu eens met tong en ham en dan ook enkele met kaas, verrukkelijk waren de garnalen met de lekkere vette saus, ook kwamen er nog aardbeien met room en suiker, dat was het heerlijkste.

Terwijl zij de aardbeien aten ging Willems moeder opeens voor de tafel staan en zeide met vriendelijke, aangename stem: ‘Jullie mogen een kwartiertje in den tuin, maar niet rennen hoor, als de bel geluid wordt moeten jullie binnen komen, dan is er een kleine verrassing.’

Er kwam een blijde beweging onder de jongens, stoelen wipten op, jongenslijven bogen naar elkander, er werd verheugd, verwachtingvol gefluisterd, wat zou 't zijn de verrassing....

In den tuin drongen de jongens om Willem heen. ‘Wat komt 'r dan? Toe zeg nauw-us?’ ‘Komt 'r 'n goochelaar?’

Willem mocht nog niets zeggen, beweerde hij, en liep kalm door de kronkelpaden van den tuin tot onder hooge groene boomen achterin, waar een fiksche wind door ruischte. Maar toen de bel ging, zeide hij 't in eens: ‘Nouw ik zal 't jullie daar maar zeggen: we gaan nu naar de tooverlantaarn. Er kwam dadelijk groot plezier onder de jongens, sommigen trokken rare gezichten van de pret, anderen dansten met kleine belachlijke pasjes, een was er die vatte twee van zijn vrindjes bij den schouder en zette zich plotseling op met de armen, zooals hij op de gymnastiek aan de brug kon hebben gedaan. Toen gingen zij joelend dicht opeen naar binnen en volgden Willem tot in de gang,

“Veeg jullie je voeten,” riep Willem, “want we gaan naar boven.”

Ze gingen bedrukt lachend de trap op knepen elkaar in de kuiten en riepen heesch fluisterend: “Pas op!” “Schei nauw uit!” Joh!’ ‘Auw!’

Boven aan de trap wachtte Willems mama, die liet zich hooren: ‘Hierheen jongens!’

Allemaal klommen zij opeens volmaakt ordelijk verder omhoog en op de eerste verdieping kwam er in den alleen maar plankbevloerden corridor een droog geluid van veel levendige jongensvoetstappen. Zij moesten binnen gaan in een donkere kamer, waarin zij toch door het licht dat uit de gang kwam konden zien vier rijtjes stoelen voor een

[p. 279]

groot wit laken, dat op eenigen afstand voor hen gespannen hangend was.

Willems oudste broer vertoonde dien middag de tooverlantaarn. Een heerlijke gebeurtenis was het, de jongens rekten de halzen, legden de handen op elkanders schouders, wipten heel voor op hunne stoelen, fluisterende van hun heerlijke gewaarwordingen en riepen soms luid uit als ze iets heel mooi of belangwekkend vonden. Er waren dan ook zulke vermakelijke dingen. Een vechtpartij van jongens op straat, met kleuren, een agent van politie kwam er bij en pakte de jongens mee, een boer die een varken ging slachten, hij hield het mes al in de hand, een houthakker in een bosch met een bundel sprokkeltakken op zijn rug, de dood kwam achter hem en begon hem aan te kijken. Het was alles te zien op een ronde lichtschijf tegen het laken.

Achter de jool van de tooverlantaarn wachtte ruim en tintelend gelukkig het hevige en open plezier van de stoeipartij in den grooten tuin met de hooge steenen muren achterin, waar dicht bij de zware boomen stonden....

Willem had de waschmand niet kunnen krijgen, maar zonder die mand ging het rooverspelen toch wel en eigenlijk nog veel aangenamer dan Thomas zich had voorgesteld. Willems moeder deed werkelijk mee, ook zijn zusters.

De vier en twintig roovers onder aanvoering van de rooverhoofdlieden Willem, Thomas en Flip hadden zich tusschen verschillende boschjes en op verscheidene punten van den grooten tuin verstoken. De tuin stelde een uitgestrekt woud voor, door dat woud gingen donkere smalle wegen, de tuinpaden. Het huis was ‘een hut aan den zoom van het woud’, ‘waarin eenige vrouwen den nacht hadden doorgebracht,’ die vrouwen zouden bij het aanbreken van den dag ‘op weg gaan door het woud, de roovers zouden fluks bij de hand zijn om de vrouwen te verrassen uit te plunderen en te ontvoeren.’ Vooraf echter was door Willems moeder aan ‘de roovers’ in overweging gegeven om de verraste vrouwen ‘edelmoedig’ te behandelen zooals dat door ‘goede roovers’ gemeenlijk wordt gedaan.

Het begon. Willems moeder en de meisjes liepen behoedzaam aan uit het huis. De moeder riep: ‘O! kindertjes-lieve, we zijn verdwaald! Wat moeten we beginnen.’

De jongens in de boschjes lachten stil en fluisterden: ‘Ze moeten eerst dichterbij komen, dan kunnen we ze gauwer beet pakken.’

Steeds nader kwam de moeder bij de noodlottige boschjes:

Opeens gaf Willem ‘het teeken,’ een langgerekt en schel gefluit op de vingers, dat hij alleen vermocht voort te brengen. De jongens begonnen te omsingelen met luid geschreeuw, sommigen wat ruw, Thomas was hoffelijk en sprak de ‘weerlooze vrouwen' aan. Hij gebruikte zinnen zooals hij die wel in boeken gelezen had. Maar eerst riep hij tegen de jongens: “Hola kerels, dit is geen mannenwerk zwakke vrouwen te mishandelen, ga weg!” Toen tegen “de vrouwen”: “Geef ons slecht de helft van uwe kleinodiën, de andere helft en uw geld moogt gij behouden om uw weg te vervolgen.” Wij... wij zijn... edele roovers en... zullen u een vrijgeleide verschaffen!’ Willems moeder en de meisjes lagen smeekend op de knieën. De moeder riep: ‘O! Dank je wel! Jullie zijn heel edelmoedige roovers!’ en zij liepen verder, maar daarmee was het natuurlijk niet afgeloopen want telkens vergaten de roovers dat ze edelmoedig moesten zijn kwamen op ‘de vrouwen’ af grepen ze bij de armen en plotseling gewaar wordend dat 't toch eigenlijk iets heel raars was zoo iets weerloos tegen zich aan, lieten ze verlegen los om later moed scheppend weer aan te pakken en opnieuw los te laten. Telkens kwamen Thomas en de andere hoofdlieden ‘edelmoedig optreden’ als er naar hun inzicht wat te ruw met ‘de vrouwen’ omgesprongen werd. Dit vermaak duurde een heele poos. Later mochten zij krijgertje spelen, dit was woester, het viel veel meer in den smaak, vooral ook omdat de dames waren weggegaan. Toen zij moede werden verzamelden zij zich achter in den tuin waar een groot, half vermolmd prieel stond tegen den hoogen steenen muur. Willem kwam op de gedachte boven op den muur te klimmen, dat zou leuk zijn daar met z'n allen op een rijtje, boven op

[p. 280]

den muur. Het ging niet gemakkelijk op den muur te komen, zij zochten in een schuurtje een ladder, de ladder werd tegen het prieel aangezet en vanaf het prieel-dak kropen zij, zich wat met de armen in steun zettend, boven op den breeden muur.

Daar bovenop was het zoo heerlijk. Zij wisten nu dat zij ergens zaten waar zij eigenlijk nooit hadden mogen komen, maar dát was juist het verrukkelijke van het zijn daar, half tusschen de takken van de hooge boomen in, achter zich beneden aan de andere kant van den muur een diepe, kabbelende gracht en aan den overkant daarvan een plein, waar blijkbaar een kazerne bij behoorde want er werd dikwijls op een hoorn geblazen en zij zagen er soldaten over rondloopen met lichte, zandkleurige linnen pakken aan. Vanaf den muur kropen zij langs de zware takken in de boomen. Zij klommen al maar hooger, riepen elkander toe, moedigden elkander aan nog wat hooger te klimmen lachten en praatten druk.

't Was toch maar een leuke pan zoo'n partij bij Willem aan huis.

Als het een oogenblikje stil werd, de jongens niet kletsten en lachten onder elkander, dan luisterde Thomas naar den wind die door de oude boomen ruischte, en hij keek naar het zonlicht dat door de bladeren heen scheen, en ovale, flets bewegende plekken vormde tegen de steenen van den hoogen muur, die aanhoekte op die waarop zij gezeten hadden. En telkens toeterden de horens in de kazerne, hoorden zij met den wind meekomen het ver rommelende gerucht van wagens door de straten in de stad, terwijl de soldaten heen en weer drentelden over het plein.

Eindelijk hoorden zij in de verte bij het huis in de handen klappen en een vrouwenstem die hoog riep: ‘Will.... umm!!.... Will.... umm!!....’

't Werd een wilde tocht naar beneden, de takken kraakten, bladeren zweefden draaiend neer.

‘Gauw-gauw!’ haastte Willem maar. ‘Jullie moeten zeker naar huis!’

Thomas, om snel in den tuin te zijn, sprong waaghalzerig van den muur op het prieel. Maar de planken waren erg vermolmd en hij ging er door heen. God wat een beroerd geval was 't. Hij stak zijn armen uit, schramde zijn gezicht en handen aan houtsplinters en stond met een schok op zijn beenen. Hij verzwikte ook nog zoo'n beetje zijn enkel. Hij had erge pijn aan de schrammen en zijn voet deed ook vreeslijk zeer, maar hij was toch blij dat 't niet erger was, zijn kleeren waren heel nog. Hij klopte zich wat af en liep naar het huis met de anderen die nu ook beneden waren, hevig verheugd, ze konden hun lachen haast niet houden.

Mevrouw wachtte hen. Pieter stond bij haar.

‘O Jé! Thomas heb je je bezeerd!’ riep Willems moeder toen zij Thomas geschramd gezicht zag. ‘Neen mevrouw m'n gezicht een beetje geschaafd tegen een boom bij 't krijgertje....’

Met Pieter liep hij langs de grachten naar de Mare terug.

‘Wat zie je der weer uit als de beest’ merkte Pieter vriendelijk op. Thomas antwoordde niet, mijmerend nog van 't plotseling gestoord geluk.

‘Wat smerig ben je toch’ zeide Pieter weer.

Thomas was nog aan het droomen van de boomen en den muur.

‘Vin-je’ antwoordde hij slapjes, want in hem tintelde nog de groote, stil-woeste pret, met die spijt om dat opeens weg-moeten.