Elseviers Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 16

[p. 400]

‘landverhuizers’, naar de schilderij van pierre dawant in het ‘metropolitan museum of art’ te new-york

Landverhuizers, door Theo de Veer.

Eindelijk waren zij er dan...., eindelijk hadden zij dan het land van vrijheid bereikt....

Amerika, 't reusachtige land van belofte, ach hoe dikwijls hadden zij er zich in moeilijke- of bange oogenblikken niet gewenscht, wat illusies zich thuis al niet gemaakt. Hoe vaak hadden zij er in hun droomen al niet in rondgewaard! Nóg mochten ze wel niet van boord, hadden nog één nacht door te brengen in hun bedompte tusschendeksruimte, alvorens voet te zetten op Amerika's gastvrijen bodem, maar het idée alleen al dat ze 'r nu waren, maakte hen gelukkig. Wat hadden ze als overdonderd staan kijken toen hun boot de haven naderde. Dicht op elkaar gedrongen hadden ze op het voorschip gestaan, half beduusd door al dat vreemde. Eerst dat vrijheidsbeeld, machtig silhouet tegen een, door de reeds gezonken zon, rood-purperen hemel. En verderop die met duizenden, zich in het gerimpelde water weerspiegelende, lichtjes bezaaide haven, die woelige baai van waaruit schel gefluit, loeiende sirenes en diep gebrom der honderden vaartuigen hun tegemoet kwam; en dan die zwoegende enorme stad, New-York, met haar hooge gebouwen, van waaraf telkens verschijnende en dan weer verdwijnende lichtreclames, voor hen hieroglyphen, als zooveel lachende gezichten hun toelonkten.

Vroeg, dien volgenden dag, mochten ze dan de groote boot verlaten om met hun hebben en houwen overgescheept te worden, op kleine bootjes, naar Ellis-eiland, - een eilandje onge-

[p. 401]

veer anderhalve mijl van New-York, ingericht als gouvernements landingsplaats voor emigranten. Want niettegenstaande zij bij het verlaten van Europa en bij aankomst der boot in New-York aan een geneeskundig onderzoek zijn onderworpen geweest, heeft het grondig onderzoek eerst op Ellis-eiland plaats.

Nadat hun boeltje, - bij de meesten alles wat ze aan aardsche goederen bezaten, - door de Custom-House-beambten was onderzocht, konden zij naar het eiland afvaren. Vooraf waren ze allen met een groote witte kaart behangen, waarop een groot nummer, aanduidende de scheepslijst waarop ze voorkwamen en een klein cijfer, het rangnummer op die lijst, benevens hun naam en plaats van bestemming. Dit om het onderzoek spoediger te doen plaats hebben; onnoodig nasnuf felen van ellenlange lijsten wordt daardoor vermeden. Wat die tijdbesparing zeggen wil wordt eerst recht duidelijk wanneer wij weten dat gemiddeld per dag 6000 à 7000 -, er zijn zelfs dagen van 12000, ofschoon niet meer dan 7000 per dag gecontroleerd kunnen worden -, emigranten landen.

Van bijna elke nationaliteit vond je ze er bij. Daar had je Russen en Polen met hun hooge kaplaarzen en jassen met gordelriem, de typisch platte pet voorover op het vlasblonde hoofd; lange plompe kerels, die angstigvragend-nog om zich heen keken, de vrouwen en meisjes, grof en stevig gebouwd, met witte- of kleurige hoofddoeken en gebloemde jakken, hun rommeltje in grauw linnen zakken op den rug, achter hen aansjouwend; Duitschers, meestal flinke pootige lui met groote snorrebaarden, en hun kinderen met zware ulstertjes aan en Tyroler hoedjes op. Syriërs, Hongaren, Roumeniërs, Italianen, Spanjaarden, vlug, vief, bewegelijke gezichten, waarin pittige donkere oogen, overschaduwd door den breeden rand van een flambard; hun vrouwen tenger en afgewerkt, omringd door hun kroost, waarvan de jongste soms nog geen twee maanden oud. Grieken, nog half in nationale dracht. Belgen en Vlamingen, luidruchtige menschen die het gezellig-druk onder elkaar hadden en zich direct bizonder thuis voelden. Een speciaal type was de Poolsche jood, het meest gekleede mensch onder de groep. In een lange gekleede jas, met een zwart strikdasje, een boord -, wit was nu niet direct meer de kleur van dat laatste kleedingstuk -, en een fluweelen kalotje op, had hij wel het minst van een landverhuizer. Ook Hollanders kwamen er onder voor, ofschoon zoo ik hoorde hun aantal in vergelijking altijd zeer gering is.

Wat mij het meest opviel was het groot aantal kleine kinderen dat ik zag. Zich schuchter vastklemmend aan hun moeders' rokken liepen ze mee de gangplank af.

Van allerlei handbagage sleepten die menschen met zich mee, zakken, kisten, doozen, ouwerwetsche spoormanden, moderne valiezen; meer zuidelijke types hadden hun rommeltje in matten gepakt, anderen weer hadden manden op de rug zooals in Holland de Zandvoortsche visschersvrouwen. En allemaal hielden ze gekleurde papieren en kaarten krampachtig in hun hand; 't waren hun passagebewijzen, hun spoorwegbewijzen en het adres hunner bestemming.

Voorgegaan door de vriendelijke- en altijd hulpvaardige beambten der United-States-Immigrant-Service trok de cosmopolitische stoet nu naar den hoofdingang van het kolossale in rood- en wit steen opgetrokken emigrantengebouw. Door een frisch naar carbol ruikende hall, bestegen ze de breede trappen die leidden naar de groote onderzoekingszaal. Deze zaal, enorm van afmeting, verlicht door flinke hooge ramen, en aan beide zijden gedecoreerd met een groote Amerikaansche vlag, was in een groot aantal, - minstens dertig -, afdeelingen verdeeld, die allen door hoog metaalgaaswerk van elkaar gescheiden waren. Sommigen van die afdeelingen liepen uit in een aantal lange- en smalle ruimten, in ieder waarvan aan het eind een beambte achter een lessenaar zat. Andere afdeelingen waren geheel gesloten en bevatten banken; weer anderen waren ingericht voor het geneeskundig onderzoek, voor administratie, voor vrouwelijke beambten e.a.

En zoo waren in een oogwenk de afdeelingen met banken, - soort wachtafdeelingen dus -, door de emigranten gevuld. De gouvernements marine-doktoren, geassisteerd door een vrouwelijke beambte, hadden zich intusschen voor inspectie opgesteld en het onderzoek begon.

[p. 402]

Eén voor één moesten ze nu hun wachtafdeeling verlaten en de dokters passeeren. En ongelukkig degene die er maar eenigszins verdacht uitzag; - met blauw krijt werd deze met een letter -, K, B of M, al naar de ziekte waarvan hij of zij verdacht werd -, op zijn of haar kleeren geschreven, gemerkt, en in een aparte afdeeling gehouden voor nauwkeuriger observatie. Vooral op oogziekten wordt scherp gelet, vandaar dat een ieder de oogleden even het binnenste buiten werden gekeerd om de minste infectie te kunnen constateeren. En zoo ging dat maar constant door; een ieder kwam voor, oogen en haren werden bekeken..., òf met krijt gemerkt en gehouden voor zorgvuldige inspectie, òf doorgelaten naar één der afdeelingen die in verbinding stond met een aantal dier lange smalle gangetjes. Zoo worden nog dikwijls 2 à 3 pCt. der landverhuizers teruggewezen en op kosten der stoomvaartmaatschappij waarmede ze aankwamen, weer naar hun land teruggebracht - vandaar een voorloopige keuring reeds in Europa door die maatschappijen. Enorme teleurstelling voor iemand die z'n doel al zoo nabij was!

Allen waren ze nu den dokter gepasseerd en stonden ze achter elkaar in de smalle ruimten, waar de beurt aan de beambten achter de lessenaars was, om hun een aantal vragen te stellen. En weer viel het mij op, hoe vriendelijk en met tact deze daarbij te werk gingen.

Waar bijna geen dier inkomenden een woord Engelsch spreekt of verstaat, is het voor ieder der beambten noodig, minstens twee talen te spreken. Dientengevolge is er ook bijna geen Europeesche taal of zij wordt hier op Ellis-eiland verstaan en gesproken, en mijn oor ving dan ook de grootste verscheidenheid op. Zoo sprak bijvoorbeeld de beambte die mij daar rondleidde: Roemeensch, Duitsch, Duitsch-Jidisch en Engelsch Ook trof ik er een type van een stoeren Hollander, die er als Hollandsche en Vlaamsche tolk werkzaam was.

Dat de meesten dier beambten zelf indertijd als emigrant het land binnenkwamen, zelf alles eens hebben doorgemaakt en daardoor zoo goed de stemming begrijpen waarin die nieuwkomers, - niet gewend zoo scherp gekeurd en ondervraagd te worden -, op zoo'n oogenblik verkeeren, dàt verklaart m.i. de bijzondere vriendelijkheid en tact die zij bij het ondervragen aan den dag leggen.

Lange lijsten lagen op de lessenaars vóór hen, waarop, - behalve naam, nationaliteit, datum en jaar, van geboorte, getrouwd of ongetrouwd, aantal kinderen, naam en leeftijd daarvan en geloof -, onder anderen de volgende vragen werden ingevuld: ‘Of ze zelf hun overtocht hadden betaald, zoo niet, wie dat dan voor hen gedaan had;’ ‘of ze bloedverwanten in de United-States hadden, zoo ja waar of dezen woonden en of deze wisten dat hij of zij was aangekomen;’ ‘of die bloedverwanten hen kwamen halen, zoo neen, of zij aan hen getelegrapheerd wilden hebben;’ ‘waar of ze naar toe gingen, of ze in New-York of in het Oosten bleven of naar het Westen gingen; ‘of zij hun spoorwegbiljet al hadden;’ ‘of ze nog geld bij zich hadden en hoeveel;’ ‘wat hun ambacht was en voor wien ze gingen werken.’

Had nu een emigrant bloedverwanten in de States, die aanwezig waren om hem of haar af te halen, dan was natuurlijk alles in orde. Waren ze niet aanwezig, doch hadden ze kennis gegeven, dat ze den nieuwkomer zouden afhalen, dan kon deze laatste zoolang in het gebouw blijven totdat die bloedverwanten, of hun goede kennissen kwamen. Daartoe waren, op de tweede verdieping van het gebouw, frisch onderhouden zalen ingericht.

Ook waren slaapzalen ingericht voor hen, die langer dan één dag moesten wachten, slaapzalen zoo netjes, zindelijk en luchtig als ik ze ooit gezien heb. Op elke krib lag de deken -, die elken keer na gebruikt te zijn wordt uitgestoomd en ontsmet -, regelmatig opgevouwen, en naast iedere slaapzaal was een zeer moderne badkamer met witte badkuip en dito fontein met stroomend warm- en koud water. Ook hun eetzalen - één voor mannen en één voor vrouwen en kinderen -, op diezelfde verdieping, bleken modellen van netheid en properheid.

Een gele kaart waarop ‘telegraph’, werd den emigrant aan z'n kleeren gespeld die z'n wensch, om voor hem te telegrapheeren,

[p. 403]

bij het ondervragen, had te kennen gegeven. Ook voor zijn bestemming, - Oost of West werd hem een gekleurde kaart aangehangen, zoodat ieder ander beambte direct wist in welke vestibule die emigrant moest wezen om z'n, of haar, spoorwegbiljet in ontvangst te nemen of het telegram te verzenden. Met alles werden zij bijgestaan en alles konden zij in het gebouw zelve vinden. Met opzet is dit alles zoo ingericht, om hen uit de handen te houden van lui, die je bij hoopjes in New-York vind, wier eenig doel is, de emigranten 't weinige geld dat ze bezitten uit de handen te troggelen. Ook ‘tehuizen’, meest alle op ‘godsdienstige basis’, hadden hunne mannelijke of vrouwelijke vertegenwoordigers hier, om degenen, die alleen stonden en niemand kenden, voor een gering bedrag een onderdak te bezorgen.

Wilde iemand absoluut voor zich zelven zorgen en op z'n eigen houtje het land intrekken, ‘all right’, maar dan hield ook alle verantwoording op, doch voor zoover ik kon zien, nam elkeen de van alle kanten aangeboden hulp met graagte aan.

Wat de som gelds betreft, die ieder emigrant bij zich dient te hebben om in de United-States toegelaten te worden, daarvoor bestaat geen vast bedrag. Een flinke, gezond uitziende kerel, die bijna geen sou met zich méébrengt, wordt toegelaten, daar toch zoo iemand zelden ten koste van den Staat komt, doordat hij door werken altijd in z'n onderhoud kan voorzien. Daarentegen heeft een oude- of gebrekkige man die wel wat bij zich heeft soms kans van afwijzing....

het ‘emigranten-gebouw’ op ellis-eiland. u.s.a.

En zoo vond ik ze nu allen beneden in de vestibules. Je had daar de spoorwegbureaux, de kantoren om geld te wisselen, 't telegraafbureau en een postkantoor. Ook voor hun groote bagage konden ze daar zorgen en alles op laten sturen. En in haast gingen ze nu naar de gereedliggende boot die hen van het eiland zou voeren naar het groote vasteland.