Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 15

De Russische onderzeesche booten van het Lake type,
door P. Koster (luit. t. zee).

In de Vereenigde Staten van Noord-Amerika zijn twee maatschappijen gevestigd, welke ieder een bepaald type van onderzeesche boot exploiteeren, en naar welker plannen bij neven-contract onderzeesche booten gebouwd worden op verschillende werven. Geen dezer beide maatschappijen bezit zelf een inrichting van scheepsbouw, maar beide zijn genegen om contracten te sluiten met verschillende scheepsbouw-inrichtingen over de geheele wereld, die dan naar hunne plannen en onder het toezicht van tot die maatschappijen behoorende ingenieurs, electriciens en machinisten de vaartuigen voor den besteller bouwen. Onnoodig te zeggen, dat tusschen deze twee ondernemingen een scherpe concurrentie is ontstaan, niet voor zoover betreft de prijzen, want deze zijn in beide gevallen buitensporig hoog, maar in hunne pogingen om hun produkt te verkoopen, waarvan over en weer beweerd wordt, dat het niet de minste waarde bezit. Door beide maatschappijen wordt omtrent de samenstelling van verschillende onderdeelen, en omtrent den bouw hunner booten de grootste geheimzinnigheid in acht gehouden, en het is zeer moeilijk om betrouwbare gegevens daaromtrent te verkrijgen. De namen dezer beide maatschappijen zijn: ‘The Electric Boat Company’ en ‘The Lake Submarine Torpedoboat Company’.

simon lake x in het droogdok te newport-news.

Wij zullen ons thans alleen met het type van boot, dat door laatstgenoemde onderneming gebouwd wordt, bezighouden. Bij het uitbreken van den oorlog tusschen Rusland en Japan was de Lake Company, zooals wij deze onderneming in den vervolge voor het gemak zullen noemen, in het bezit van een proefboot, welke den naam droeg van Protector, en het gelukte de agenten der Russische regeering om dit vaartuig aan te koopen, tengevolge waarvan deze

[p. 243]

boot uit Amerika werd weggevoerd en naar de Oostzee gebracht; thans bevindt zij zich te Wladiwostock en maakt deel uit van de verdedigingsmiddelen dier haven.

Bovendien gaf de Russische regeering nog een spoedbestelling van vijf booten aan de Lake Company, de kielen van welke vaartuigen onmiddellijk werden gelegd op de kapitale werf van de Newport-News Shipbuilding and Drydock Company te Newport-News in Virginia, welke vaartuigen in zeer korten tijd werden afgebouwd. In het begin van December 1904 waren twee booten zoover gevorderd, dat zij konden worden verzonden, maar aangezien de wet in de Vereenigde Staten het leveren van complete oorlogsvaartuigen aan een der strijdende partijen verbiedt, werden deze twee booten elk in twee helften gescheiden en op die wijze te Newport-News ingeladen op de bark Kennebec, zoo vervoerd naar New-York, en daar overgeladen op een stoomschip van de Hamburg-Amerika lijn, waarmede ze via Hamburg naar Rusland werden vervoerd, en ten slotte gebracht naar Libau om in elkaar te worden gezet, verder te worden gemonteerd en beproefd.

Een maand daarna, in de allereerste dagen van Januari van dit jaar, was het tweede tweetal booten klaar, en de Lake Company wist deze booten in haar geheel te verzenden. Ze werden van onder de kap, waar ze gebouwd waren, uitgetrokken en op versterkte spoorwagens geplaatst en vervolgens, op de wijze zooals onze afbeelding dat aangeeft, verreden naar een der van af de werf in de James-rivier uitstekende pieren, waarlangs het stoomschip Adria van de Hamburg-Amerika lijn was vastgemeerd, en op het einde van welke pier de reuzenkraan ‘Hercules’ is opgesteld, waarmede gewichten van 150,000 K.G. kunnen worden gelicht. Op onze verdere afbeeldingen ziet men duidelijk hoe de ruim 100ton wegende booten met deze kraan ieder aan één zijde van het stoomschip op het opperdek werden geplaatst, zoodat een beschrijving van deze handeling overbodig is. Wel werden bij dit werk belangrijke moeilijkheden ondervonden, maar deze werden ten slotte alle overwonnen, en weldra waren ook deze booten op hun weg naar Libau. De laatste boot van het bestelde

transport tusschen helling en laadplaats op versterkte spoorwagens.

[p. 244]

hangende aan de 150 tons kraan hercules.
de bedding voor de boot op het stoomschip is gereed.

vijftal was het eerst van alle gereed geweest, maar niet naar Rusland verzonden, omdat men haar geheel kant en klaar in Amerika wilde hebben, ten einde er een serie beproevingen mede te houden. Deze boot was voorloopig naar den uitvinder van het type gedoopt Simon Lake X, en het is deze boot, welke in Februari j.l. naar Rusland werd verstuurd, waarop het meerendeel onzer afbeeldingen betrekking heeft, en waarvan wij hierna een beschrijving zullen geven. Zoodra van deze bestelling van vijf booten er te Libau een geheel gereed en beproefd was, werd zij naar Wladiwostock verzonden.

De Russische regeering was dermate tevreden over de verrichtingen der Lake booten, dat zij nog een bestelling van vier booten, doch van eenigszins grootere afmetingen heeft gedaan, met den bouw waarvan de Lake Company, doch thans van de kiel af aan, in Rusland druk bezig is.

De te Wladiwostock aanwezige booten hebben geen werkzaam aandeel gehad aan het verloop van den strijd, en het is voor buitenstaanders niet mogelijk de waarde dezer vaartuigen als oorlogswapen te beoordeelen. Gaan wij nu over tot de beschrijving van de Simon Lake X.

De lengte van de boot is 68 voet 4 inch, terwijl de breedte 11 voet bedraagt. De sigaarvormige romp is van vingerdikke staalplaten vervaardigd, en daarop is een scheepvormige bovenbouw geplaatst met een vlak dek, zooals dat in onze afbeeldingen te zien is. Voor en achter zijn onder in de boot nog waterballasttanken geplaatst, zoodat men de langscheepsche as van het vaartuig een bepaalden stand kan geven door, óf vóór óf achter, water in die tanken te laten toestroomen. Ook de ruimte tusschen sigaarvormigen romp en bovenbouw kan, voor zoover zij niet opgevuld is met verschillende voorwerpen, waarover wij later zullen spreken, gevuld worden met water. De verschillende

[p. 245]

aan boord van het stoomschip ‘adria’ van de hamburg-amerika lijn.

watertanken met den bovenbouw inbegrepen kunnen ongeveer 60 ton water bevatten. Op den sigaarvormigen romp is een in doorsnede ellipsvormige kommandotoren geplaatst, zoodat het vaartuig het aanzien heeft van een kleine monitor, met den toren midden op het dek. Vóóruit (zie de afbeeldingen) is een luik, waardoor men naar beneden kan gaan en dan terecht komt tusschen de beide boegtorpedobuizen. Boven de machinekamer is een tweede luik, terwijl zich boven op den kommandotoren een derde luik bevindt, zoodat er drie toegangen zijn tot het benedenschip. Deze luiken kunnen door middel van schroefklampen van binnen af stevig worden gesloten.

De boot is voorzien van een kiel, bestaande uit twee op zekeren afstand van elkander geplaatste stalen platen, de ruimte tusschen welke opgevuld wordt met hout. Het middengedeelte van de kiel is massief en bestaat uit twee stukken, zoodanig ingericht, dat men van binnen uit de boot door het draaien van een zwaren sleutel de massieve stukken kan doen vallen. Vóór in de boot is een water- en luchtdicht schot, hetwelk dienst doet bij het gebruik van het duik-compartiment en tevens een veiligheidsfactor vormt bij aanvaring. Achter dit schot heeft men achtereenvolgens de torpedokamer, het logies, de gamellehut en de machinekamer, Door de gamellehut kan men door een luik opklimmen naar den toren. Tusschen logies en gamellehut zijn houten van ruiten voorziene klapdeuren, zoodat men altijd het zicht heeft op wat er in de machinekamer voorvalt Tegen het achtermachinekamerschot zijn de schakelborden geplaatst met de verschillende stroomsluiters voor verlichting, kooktoestellen en motors. Onder den vloer zijn verschillende schotten opgetrokken, waardoor de hiervoor besproken tanken worden gevormd. Het doel van den bovenbouw is drieledig:

1^e. Tot het verhoogen van de zeewaardigheid en van het drijfvermogen.

[p. 246]

2^e. Tot bergplaats voor de brandstof en voor de luchtreservoirs buiten den sigaarvormigen romp, waardoor in het lichaam van de eigenlijke boot ruimte wordt gewonnen, en de veiligheid zeer wordt verhoogd.

3^e. Tot het verkrijgen van dekruimte, waardoor de bewoonbaarheid van het vaartuig belangrijk wordt verbeterd.

de bovenbouw wordt volgepompt.
de uit den kommandotoren kijkende persoon houdt het oog op de overvloei-opening.
wanneer het water daaruit komt. is de bovenbouw vol.

Deze bovenbouw wordt in loodrechten zin opgetrokken van af de plaats waar de sigaarvormige romp de grootste horizontale doorsnede heeft, en is betrekkelijk licht van constructie. Halverwege heeft men een waterdicht dwarsschot, waardoor dus de bovenbouw verdeeld wordt in twee ballasttanken, welke voorzien zijn van in- en uitlaatkleppen. Door een aantal elliptische mangaten in het dek kan men in den bovenbouw komen. In dezen bovenbouw zijn 8 cylindervormige gasolinereservoirs geplaatst, welke gezamenlijk ruim 6000 Liter brandstof kunnen bevatten, verder 6 hoogen druk luchtreservoirs, bestaande uit Mannesmann buizen, welke een druk kunnen weerstaan van 280 K.G. per c.M²., voorts 2 tanken voor smeerolie, en eindelijk 4 lagen druk luchtreservoirs van den zelfden vorm als de gasolinereservoirs. De gasolinetanken van één zijde zijn alle met elkander verbonden, en hebben een uitlaat in een klein koperen dienstreservoir, dat binnen in de boot achter de machines tegen de huid is bevestigd, en voorzien is van een drijver, welke automatisch de toevoer afsluit, en van een peilglas. Alle' gasoline-pijpen zijn zonder naad en voorzien van gesoldeerde verbindingen. Door een reductieklep kan men de lucht van 144 K.G. per c.M². uit de hoogendrukreservoirs met een drukking van 4.3 K.G. per c.M². laten toestroomen tot de lagendrukreservoirs. Men heeft twee ventilators in het dek met auto-

[p. 247]

matisch sluitende kleppen, welke ook met de hand van binnen uit de boot kunnen worden gesloten. Bij goede gelegenheid kan men er luchtkokertjes opzetten. Men heeft drie torpedolanceerbuizen, 1 aan weerszijden van den boeg, en 1 in de midscheeps achteruit in de machinekamer. Vaart men aan de oppervlakte, dan bevinden de bovenvlakken dezer buizen zich even onder water. De boot is ingericht voor torpedo's van 3,55 meter lang, waarvan er vijf aan boord zijn, 1 in elk der lanceerinrichtingen en 1 aan elke zijde van het logies.

De torpedo's kunnen op 2 verschillende wijzen worden ingeladen, namelijk door ze van buiten af in het water naar binnen te brengen, of door de verschillende deelen van elkander te scheiden, ze langs het machinekamerluik naar beneden te geven, en ze eenmaal daar zijnde weer aan elkaar te zetten. De stabiliteit van het vaartuig is zóó groot, dat men zonder vrees met de torpedo's werken en ze verplaatsen kan.

gezicht naar achteren in de machinekamer.
tusschen de machines door ziet men bovenin de achter torpedo-lanceerinrichting.

Het duikcompartiment bevindt zich geheel vooruit, en is door middel van twee deuren, welke een soort van sluis vormen, afgesloten van de torpedokamer. Het duikcompartiment staat in verbinding met de lagen druk luchtleiding en bevat een luchttank als reservoir voor den duiker, die zelf zijn luchttoevoer regelt, verder een telephoon waarmede men verbinding houdt tusschen torpedokamer en duikcompartiment, en een drukmeter met twee wijzers waarvan één den druk van de lucht, de ander dien van het omringende water aanwijst op de diepte waar men zich bevindt. In den bodem van het compartiment is een zware deur, welke een gedeelte vormt van den romp. Deze deur heeft aan den achterkant een scharnier, en is met zware ribben versterkt, welke bij geopende deur dienst doen als treden voor den duiker. Rond de deur is een verhoogde rand, een soort van geopende doos vormende, waarlangs het water op en neer gaat bij minder of meer luchtdruk. De deur wordt op en neer gedraaid met handbeweging en wordt met zware spanschroeven gesloten. Om de deur te kunnen openen, wordt de luchtsluis gesloten, een klep op de luchtleiding geopend, waardoor men den druk geleidelijk laat stijgen totdat de twee wijzers op den drukmeter elkander bedekken. Men opent dan een proefkraan in de buitendeur om zeker te zijn dat er evenwicht in drukking bestaat. De deur wordt nu geopend,

[p. 248]

en men kan in helder water den bodem zien. De duiker heeft zich inmiddels gekleed en wordt voorzien van een telephoon en een electrisch licht. Hij regelt door een klep in den helm zelf zijn luchttoever. De persoon in het duikcompartiment is zoowel in telephonische gemeenschap met den duiker als met de personen in de boot. Het duikcompartiment dient voor het vernielen van telegraafkabels, het onbruikbaar maken van mijnversperringen, en om te kunnen ontsnappen, indien de boot, zich op den bodem der zee bevindende, onbruikbaar en onhandelbaar mocht worden. De boot is voorzien van 2 wielen, een vóór en een achter. Deze wielen zijn op het midden van het rollend oppervlak voorzien van een scherpen rand, en zijn draaibaar bevestigd aan zware armen, waarmede ze kunnen worden geborgen in ligplaatsen, dan wel worden uitgevoerd, zoodat ze in het laatste geval onder de kiel uitsteken.. De verbinding van de wielen met de boot is veerende gemaakt, ten einde te beletten, dat de boot welke met de wielen over den bodem voortrollende zich bewegen kan, schokken zou krijgen, wanneer de wielen tegen steenen of andere harde voorwerpen aanbotsen. De wielen hebben ten doel: om den bodem van de zee te gebruiken als leiding, waardoor het onnoodig wordt tusschen oppervlak en bodem te varen, zoodat men - vrij van den invloed van stroomingen - een veel rechter koers kan sturen, verder om met de deur van het duikcompartiment open en voortrollende over den bodem, naar kabels te zoeken. Het veerend maken van de verbinding der wielen met de boot staat in

volle kracht aan de oppervlakte onder machines en motors, negen mijl.
de meest aan de linkerzijde op den toren staande persoon is de uitvinder simon lake.

verband met het feit, dat de ondervinding geleerd heeft, dat bij een waterdiepte van 15 Meter de gronddeining nog zoo sterk kan zijn, dat een boot ¼ Meter wordt opgelicht en dan weer neergesmakt, waarbij de geheele waterkolom boven de boot zijn invloed doet gelden, hetgeen bij een boot zonder veerende wielen ernstige gevolgen kan hebben. Om de wielen te kunnen gebruiken, geeft men de boot een klein negatief drijfvermogen, waardoor zij slechts met een gering gewicht op den bodem komt te rusten, zoodat er zeer weinig wrijving tusschen de wielen en

[p. 249]

den bodem bestaat en het mogelijk wordt over zacht en over oneffen terrein te loopen. De wielen werken slechts als geleirollen, terwijl de boot door de schroeven wordt voortbewogen. Als men op deze wijze vaart, wordt de boot door middel van zijborden en een horizontaal roer naar de oppervlakte gedrongen. Deze zijborden, vier in getal, zijn twee aan twee op zijde van de boot geplaatst op de hoogte van het opperdek, en bestaan uit platte stalen platen, een paar meter lang en enkele decimeters breed, welke om het midden draaibaar zijn en door middel van een trekstangbeweging van uit den kommandotoren behandelbaar zijn met een werktuig, dat met luchtdruk werkt.

De groote bronzen kommandotoren, welke men op de afbeeldingen ziet, dient als centraalstation voor de behandeling van verschillende toestellen, verder om in betrekkelijk ruwe zee het varen aan de oppervlakte te vergemakkelijken, en om een goede opstelling voor het kompas te verkrijgen, wel verwijderd van de invloeden van den stalen romp. Op den kommandotoren staat nog een observatie-helm voorzien van kijkglazen, waarin de kommandant met het hoofd staat bij het besturen van de boot. Binnen in den kommandotoren zijn de meeste toestellen geplaatst voor de behandeling der boot, zooals het stuurrad voor het verticale roer, de hefboom van het luchtdrukstoestel voor de behandeling der zijborden, het stuurrad van het horizontale roer, machine en motortelegrafen, pomptelegrafen, stroomsluiters voor de ankermotors, handwielen der kleppen voor het toelaten van water in den bovenbouw, dieptemeter, peilglazen der tanken, verklikkers van de zijborden, clinometer, omniscoop, periscoop enz. Beide laatstgenoemde instrumenten zijn verticale kijkers waarmede men op kleine diepte onder de oppervlakte varende een beeld krijgt van den omtrek. Zooals hiervoor reeds gezegd, kan men een gedeelte van de kiel, dat uit twee stukken bestaat, welke gezamenlijk 5 ton wegen, van binnen uit de boot laten vallen, en dient dit dus als een veiligheidsgewicht wanneer de boot om de een of andere reden niet meer naar de oppervlakte zou willen gaan.

Aan de oppervlakte wordt de boot voortbewogen door middel van twee gasolinemachines, waardoor de beide schroefassen worden gedraaid, terwijl onder water de boot voortgestuwd wordt door 2 electromotors, welke het vermogen ontvangen van een groote accumulatoren batterij, onder in de boot opgesteld onder torpedokamer en logies. Een luchtperspomp dient, zooals de naam aanduidt, om lucht samen te persen, welke geborgen wordt in de hiervoor genoemde luchtreservoirs, van waaruit men die lucht kan aftappen om de torpedo's te lanceeren, om waterballast-tanken ledig te persen, voor het gebruik der bemanning, enz. Met deze pomp kan men lucht samenpersen tot 180 atmospheren. Natuurlijk zijn er verschillende lenspompen opgesteld om water naar buiten boord te persen.

In het logies zijn acht slaapplaatsen, 4 aan elke zijde en twee aan twee boven elkaar. In gewone omstandigheden worden de boven-ligplaatsen neergeslagen, en vormen dan een rugleuning voor de onderligplaatsen, zoodat een zeer goede bank wordt gevormd. Boven en achter de ligplaatsen zijn rijen kastjes. Men heeft een tafel, welke kan worden neergeslagen, en het logies wordt electrisch verwarmd. In de gamellehut staan 2 electrische kooktoestellen, en er kan een patentwaschtafel worden geplaatst. Achter in de boot is de W.C. Het vaartuig wordt electrisch verlicht, waartoe 25 à 30 gloeilampjes aanwezig zijn. De boot kan met de gasolinemachines ongeveer 400 mijl afleggen, terwijl de accumulatorenbatterij stroom levert voor 30 mijl onder water. Volle kracht aan de oppervlakte is 8 mijl, onder water 5 mijl.