Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Jaargang 14

[p. 290]

OCTOBER[...] SCHILDERIJ

[p. 291]

Ch.P. Gruppe
door P.A.M. Boele van Hensbroek.

‘Toen’ - zoo schrijft Etha Fles in Onze Kunst van April 1904 - ‘tegen het einde der 19^de eeuw de overtuiging veld won, dat het schitterend zomertij van onze schilderschool onherroepelijk voorbij was, werd de behoefte gevoeld’ enz. enz.

Schrijf nu nog eens over kunst, als gij tegenover zulke uitspraken staat. En ze zijn niet zeldzaam! Elk woord, elke kritiek over elke tentoonstelling wordt begonnen met de zeven lofpsalmen ter eere van Israëls, Mesdag, Mauve, Bosboom, J. Maris, Thijs Maris en Willem Maris. En dan.... vestigt zich de overtuiging, dat onze kunst dood gaat! Die lofpsalmen - men begrijpe mij goed - zijn altijd wèl verdiend. Ze worden alleen wat vervelend door de eindelooze herhaling. Niets, dan 'n ziekelijk begrip dat ‘onherroepelijk voorbij zijn.’ Waar 'n Bauer leeft en 'n Breitner en een de Bock en zoovele anderen - te veel om te noemen - daar heeft de Nederlandsche kunst nog 'n toekomst. Het is de subjectieve kortzichtigheid der critici, die meenen, dat slechts bloeit wat zij in hun leeftijd het mooist vinden.

Ik beken, dat dit een vrij vreemde inleiding is tot een woord over een schilder, die, hoe Hollandsch ook van opvatting, geen Nederlander is. 'k Meen zelfs, dat de zoo uitgelezen kring van schilders-biografiën in ‘Elzevier's Maandschrift’ zich slechts hoogst zelden opent tot het opnemen van eene erkenning van het talent van een buitenlander. En politiek is hij dat, Mr. Ch.P. Gruppe.

Maar kunsthistorisch behoort hij tot Holland. Sedert 14 jaren leeft hij daar; en hij ziet onze slooten, onze weiden, onze bosschen, onze wolken en onzen mist, zooals wij ze zien.

Is het trouwens zoo 'n wonder, dat zijn kunstenaars-sentiment gelijk gestemd is met het onze?

De Amerikanen hebben met ons veel punten van overeenkomst. Niet, omdat, ongeveer vóor drie eeuwen, een handjevol Hollanders het Manhattan-eiland kocht; niet, omdat de Declaration of Independence, het trotsche woord

ch.p. gruppe

van 4 Juli 1776, overeenkomt met onze ‘afzwering van Filips’; niet, omdat de Constitution eene kopie is van onze ‘Unie van Utrecht’. Neen, maar wijl de Amerikanen hunne thans zoo hoog staande positie veroverd hebben op dezelfde wijze als Holland vroeger de zijne won.

Hadden wij het water te bevechten, zij bestreden hun uitgestrekte prairiën en derzelver inwoners. Iedere bunder gronds moest

[p. 292]

veroverd worden. En waar wij onzen 80-jarigen oorlog hadden, zij hadden ook hun War of independence; en zij verwonnen.... als wij.

een buurpraatje
schilderij

Zoo zijn de Amerikanen - evenals wij - ‘self-made men’; d.w. z, dat de strijd voor het leven zóo heftig was, dat den idealen eerst een tweede plaats kon worden ingeruimd. De moeilijke omstandigheden, waaronder zij zich ontwikkelden, drongen hen naar de realistische kant. Maar het ideale was daarom niet verloren! De nationale kunstenaars zagen de wereld zooals zij was en is. Maar steeds omgloried door den stralenkrans, dien liefde wekt.

De Amerikaan - laat ik liever zeggen ‘the American citizen’, want de kunst kent geen nationaliteit - Gruppe, heeft Holland lief en hij ziet het zooals mogelijk alleen een Hollander en een Hollandsch-gezinde Amerikaan het zien kan.

Trouwens, Gruppe was niet bedorven door vele academiën. Te Picton, in Canada, geboren, op 3 September 1860, als de jongste van acht kinderen, was er weinig weelde voor hem weggelegd. Maar hij wilde en zou schilder worden! Nauwelijks der school ontwassen, schilderde hij reclameborden en later, voor korten tijd, decoraties voor New-Yorksche schouwburgen.

Toen trok hij, met 'n beetje overgespaard geld naar Europa en kwam o.a. te München bij Piloty. Deze raadde hem af, de academie te bezoeken; en geloofde, dat het beter voor hem was, zijn eigen weg te gaan. Toen toog hij over Parijs naar Holland. Dáar, in den Haag, vond hij wat hem het meest bekoorde; want, Gruppe moge een enkel maal een interieur schilderen of eenig kunstwerk, waar de figuur hoofdzaak is, hij is landschapschilder.

Zijne woning staat dan ook precies waar zij staan moet Aan het randje van het Bosch, waarvan hij zóoveel houdt, en dicht bij de

[p. 293]

larensche boer
aquarel

een rustig hoekje weiland
aquarel

[p. 294]

herfst
schilderij
In het museum te Detroit (U.S.A.)

vertrek van de visschersvloot
schilderij
In de verzameling Peter Schemm te Philadelphia

[p. 295]

weilanden en slootjes, die hij tracht weer te geven onder die bewolkte luchten, de wolken van dat Holland met zijn zilveren zon.... dáar staat zijn atelier.

Dáar, dicht bij zijne woning, vindt hij de onderwerpen voor zijne schilderijen: een sloot, door dikke boomen overschaduwd; de breede karren, waarmede de boschreuzen worden weggehaald, reuzen, gevallen in den laatsten storm; of een rund op zijne laatste reize naar de marktplaats.

Nu en dan loopt er wel eens een interieur tusschen; zelfs eens een groote, wellustige ‘Carmen’, waarvoor eenig Fransch schilder zich niet zou hebben te schamen. Ook Gruppe's zeegezichten zijn breed en flink. Met Een Scheveningsche Visschersschuit had hij in het ‘Glaspalast’ te München veel succes.

Tóch - zooals gezegd is - is het landschap zijn fort. In dat genre heeft hij ook het meeste succes, een succes zich uitend niet alleen in waardeerende artikels en medailles, maar meer nog door het opnemen van zijn werk in bekende verzamelingen.

Èn H.M. de Koningin èn H.M. de Koningin-Moeder kochten aquarellen van Gruppe aan. Het museum te Detroit is de gelukkige bezitter van Herfst. Aan den rand van een sloot zit een schaapherder met zijne kudde. De hooge, bijna kale boomen, vormen een rustigen, majestieuzen achtergrond.

De verzameling Wolf te Philadelphia herbergt zijn in 1903 geschilderde Oude boerderij. In het verschiet de boerderij; grazende schapen op den voorgrond; een rustig schuitje in de sloot. Rechts hooggaande boomen. Het geheel een liefelijk landschap vol grootschen rust.

houthakkers
schilderij
Op de tentoonstelling te St. Louis

Prachtig is zijn Vertrek van den visschersbom, het eigendom van den heer Peter Schemm te Philadelphia. Mooi van toon, uitstekend van schikking - ‘ordonnantie’, zeiden onze ouderen - boeit ons op nieuw dit zoo vaak geschilderde onderwerp. Het

[p. 296]

heeft de beste eigenschappen - veel afgebeeld en toch op geheel nieuwe wijze - gemeen met de kranige studie van een meisje, breiend, gezeten in het helm aan den zoom van het duin. In de verte rolt de zee. Een elk denkt bij deze studie aan Israëls, aan Blommers, aan Artz. Maar tóch, geheel zelfstandig is dit werk; en zóo men, het genietend, aan die grooten denkt, dan is dat een waardeering voor den meester.

houthakkers
schilderij
In de collectie Arthur Tooth & Son, London

Bezit de Philadelphia Art Club Gruppe's Naar huis, de flinke teekening, waar een boer is weergegeven, die over een brug zijn koe naar huis drijft over een klonterigen grond, alles bijna en face; - naast die teekeningen eischen de houthakkers, en wat daarmede verband houdt, onze aandacht. Die arbeid in de bosschen heeft Gruppe menigmaal geinspireerd. Op de tentoonstelling te St. Louis trekt zijne schilderij zeer de aandacht, waar de paarden bezig zijn de zware woudreuzen weg te slepen. Tóch is het bosch altijd de hoofdzaak, en de houthakkerij slechts een accessoir. Dat wordt vooral bewezen door het schilderij in het bezit van Arthur Tooth & Son te Londen. Dáar ook houthakkers in den herfst; maar hoofdzaak is het bosch, met dien prachtig geschilderden voorgrond.

Gruppe's October, een vaart met gelende boomen, is een heerlijke najaarsdroom. Zijn aquarel De Larensche boer, een Gooische idylle. Voor zijn Novemberdag kreeg hij een gouden medaille. Een zijner beste schilderijen De vrouw met de geitjes, vond een plaats in eene bekende Amerikaansche verzameling. De ‘New-York Herald’, die zijn Donkere dag in Holland reproduceerde, zeide, dat dat schilderij even mooi was als een Corot. Voor zijn Novemberdag kreeg hij een gouden medaille te Parijs; en zijn Een regendag in den Haag maakt een diepen indruk op een elk, die Holland kent.

Een van Gruppe's landgenooten, Mr. Morris van de Pennsylvania ‘Academy of fine arts’, schreef hem: ‘Er is iets in uw kunst, dat zoowel den kunstenaar als den kunstliefhebber aantrekt. Het komt mij voor, dat dit een buitengewone gave is.’

In Nederland wordt zijn naam meer en meer genoemd. Zijn buitenlandsche tijd-

[p. 297]

DE OUDE BOERDERIJ AQUAREL
in de collectie wolf [...]e philadelphia

[p. 298]

schriften dikwijls vol van zijn lof; geven zij dikwijls reproducties van zijn schilderijen met zijn portret enz. enz., zelfs Nederlandsche kunsttijdschriften zijn soms niet geheel blind voor de verdiensten van dezen ‘intrus’. Men kan van Grupper zeggen wat men zegt van zijn grooten landgenoot Walt Whitman,: ‘The world is slow to accept him’.

studie
schilderij

Is dat zijn gebrek, of de schuld van het publiek? - Dat is de groote vraag.

Het is zeer zeker, dat Gruppe's kunst soms aan die der besten herinnerd. Maar waarom niet? Als hij zijn visie van Hollands landschap interpreteert op een wijze, die aan onze groote meesters van het heden doet denken, dan begroet ik hem met vreugde. 't Is toch niet de vraag - tenzij men onbewust mercantiel oordeelt, wat, helaas, te vaak geschiedt - óf b.v. Maris iets heeft geschilderd, of Mauve, maar of 't even mooi is en of men er hetzelfde genot van heeft.

En met het beste kan zich meten b.v. Gruppe's Oudegracht te Delft en vooral zijn aquarel, dat hij Een rustig hoekje weiland betitelde. Dat men zijn talent waardeert, vindt ook zijn bewijs in het feit, dat in de laatste jaren op de tentoonstellingen van Pulchri Studio twee schilderijen en negen aquarellen van hem werden verkocht.

Is Gruppe al geen Hollander, hij heeft én door zijn kunstopvatting én door zijn lidmaatschap van Pulchri Studio, van den Kunstkring, van Arti, eenig recht tot de Hollanders te worden gerekend. En wij kunnen trotsch op hem zijn.

Slechts moet men zijn werk bezien met 'n onbevangen oog. Even als in het gewone leven, heeft een etiket, helaas! ook in de kunst grooten invloed. Maar evenmin, als men altijd behoeft te blijven bij de beroemde

[p. 299]

weduwe Veuve Cliquot en ook andere champagne genieten kan; evenmin is het goed naast onze groote kunstenaars geen oog te hebben voor anderen.

De kunstgeschiedenis leert het ons - even als elke andere geschiedenis - dat, waar het oude wegsterft, het nieuwe ontstaat. Uit wat men een ruïne waande kiemt nieuw leven.

En hiermede kom ik terug op de gedachte, waarmede ik begon: dat het dwaasheid is te meenen, ‘dat het zomertij van onze schilderkunst voorbij is.’

De kunst is onsterfelijk als het schoone zelf. Slechts de uitdrukking is verschillend in verschillende perioden. Om gewaardeerd te worden tijdens eigen leven, moet men - en dit is niet alleen waar voor schilderkunst - naast de kwaliteiten ook de fouten van zijn tijd in hooge mate bezitten.

En dat is niet altijd het geval met Gruppe. Hij is jonger niet alleen dan de heroën van onze hedendaagsche schilderschool, maar zelfs dan zij, die, wat men kan noemen, ‘hommes arrivés’ zijn. Ik bedoel den leeftijd van Josselin de Jong, Haverman, de Bock, Du Chatel e.a.

Van de jongeren verschilt hij in opvatting. Bij hem geen mystiek als bij Toorop; geen vreemde kleurschakeeringen als bij zoovele anderen.

Hij is, misschien, een jaar of twintig te laat geboren! Maar spoedig wischt zich dat verschil uit, en, als de zon der ouderen niet meer bij elke expositie schaduw werpt over zijn werk, dan zal Gruppe gewaardeerd worden als een der zeer goede Nederlandsche schilders der twinstigste eeuw.

naar huis
schilderij
In de Philadelphia Art Club te Philadelphia